ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Ο Δημόδοκος στην Οδύσσεια εμφανίζεται τέσσερις φορές. Την τέταρτη δεν μαθαίνουμε τι απαγγέλλει. Απλά ο Οδυσσέας ενώπιον του ανυπομονεί να νυχτώσει για να επιβιβαστεί στο πλοίο της επιστροφής.
Με τις άλλες τρεις όμως ο Όμηρος παρουσιάζει ένα σαφές περίγραμμα του έργου του.
α' Την πρώτη φορά που απαγγέλει ο Δημόδοκος (Oδύσσεια θ' 62-92), δίνεται η γενική εικόνα και η ατμόσφαιρα κατά τις απαγγελίες: Άμιλλα ποιοτική μεταξύ των επών (Οδυσσέας-Αχιλλέας). Εντύπωση στους άρχοντες (Αγαμέμνων). Που θα βρει κανείς πληροφορίες (Πυθώ-Δελφοί). Η συγκίνηση του ακροατή (Οδυσσέας). Και ασφαλώς η ιερότητα των στιγμών αφού έσταζαν από Δέπας Αμφικύπελλο!
β' Με όσα περιγράφει ο Δημόδοκος στη δεύτερη παρουσία του, ο Όμηρος παρουσιάζει μια αλληγορία για τα αίτια του Τρωικού Πολέμου με τη διεκδίκηση της Αφροδίτης (Ελένη) από τον Άρη (πόλεμος). Αυτός στον οποίο ανήκει, Ήφαιστος, είναι ο τεχνίτης, ο δουλευτής, ο μέσος άνθρωπος. Αν ίσως ο Ποσειδών (θάλασσα, στοιχεία της φύσης κλπ) δώσει εγγυήσεις, τότε ακόμα και το εμπόριο θα αναπτυχθεί (Ερμής) και οι τέχνες (Απόλλων), ενώ συγχρόνως ο πόλεμος θα πάει στην άκρη (Οδύσσεια θ' 266-367).
γ' Κατόπιν παράκλησης του Οδυσσέα, ο Δημόδοκος δίνει ένα τρίτο ρεσιτάλ (Οδύσσεια θ' 471-531): Πως τελείωσε ο Τρωικός Πόλεμος, που στην Ιλιάδα δεν αναφέρεται, αφού εκείνο το έπος τελείωνε με τους αγώνες προς τιμήν του νεκρού Πατρόκλου, αθλοθέτη τον Αχιλλέα και, αφού είχε παραδοθεί η σωρός του Έκτορα στον Πρίαμο. Ποιές οι συνέπειες του πολέμου; ...Αυτό το τελευταίο θα λυγίσει τον ακροατή-Οδυσσέα, ο οποίος και θα αποκαλύψει στους Φαίακες με προτροπή του βασιλιά Αλκίνοου την πατρίδα και τις περιπέτειές του. Εκεί στη Σχερία...
Στο ενδιάμεσο αυτών των μακροσκελών παρουσιών του Δημόδοκου, έχουμε τα εξής πολύ όμορφα κομμάτια της Οδύσσειας:
Στην αρχή γίνεται προσκλητήριο να μαζευτεί ο κόσμος στην αγορά, να δει τον ξένο (που στείλαν οι θεοί). Καλεί ο Αλκίνοος τον κόσμο σε δεξίωση, νά 'ρθει ο αοιδός και, πιο πριν να ρίξουν το καλύτερο πλοίο στη θάλασσα για τη μεταφορά του Οδυσσέα στην πατρίδα.
Ανάμεσα στις δυο πρώτες παρουσίες του Δημόδοκου μεσολαβούν αγώνες όπου αφενός ο Όμηρος διδάσκει αθλητισμό, ο δε Οδυσσέας έρχεται πρώτος στη δισκοβολία.
Ανάμεσα στη δεύτερη και στην τρίτη παρουσία του Δημόδοκου, ο Αλκίνοος πλέκει εκτενές εγκώμιο για τον ξένο, του προσφέρει δώρα και καλεί τους ευγενείς των Φαιάκων να κάνουνε το ίδιο. Μετά το λουτρό και πριν το γεύμα κάπου κοντά στην κεντρική κολώνα, ο Οδυσσέας συναντά τη Ναυσικάα που του ζητά να τη θυμάται κι εκείνος την ευχαριστεί που τώρα είναι ζωντανός.
Στο τέλος της πασίγνωστης τρίτης παρουσίας του Δημόδοκου, με τον Οδυσσέα βουτηγμένο στο κλάμα από αυτά που άκουγε, τη φήμη τη δική του και των άλλων απ' την Τροία, τη συμφορά, τους σκοτωμούς, το γκρέμισμα, τους βιασμούς... Τον κάλεσε ο Αλκίνοος ν' αποκαλύψει γιατί θρηνεί κι αν έχει κάποια σχέση και ποιος είναι με τα εξής λόγια:
ήδη και τη γλυκιά τη φόρμιγγα σταμάτησε ο Δημόδοκος·
γιατί δε φέρνει τη χαρά σ’ όλους μ’ αυτά που λέει.
Μετά το δείπνο π’ άρχισε ο θείος αοιδός,
και μέχρι τώρα δε σταμάτησε το κλάμα γοερό
ο ξένος· κι όλο πιο πολύ το άγχος τον κυκλώνει.
Αλλ’ άντε και αυτός θα σταματήσει, όλοι για να χαρούμε,
φιλοξενούντες και φιλοξενούμενος, έτσι επειδή καλύτερα πολύ·
γιατί για ευχαρίστηση του ξένου όλα είναι
με το φευγιό τα δώρα με αγάπη, που δίνουμε φιλεύοντάς τον.
Σαν αδελφός ο ξένος κι ο ικέτης είναι
κι ο άνθρωπος δεν θέλει πολύ για να το καταλάβει.
Και τώρα συ από μια σκέψη πονηρή μην κρύψεις
ό,τι κι αν σε ρωτώ· να μου το πεις καλύτερο θα είναι.
Πες τ’ όνομα μ’ εκείνο που σε φωνάζουν η μητέρα κι ο πατέρας
κι οι άλλοι μες στην πόλη και όσοι μένουνε κοντά.
Γιατί δε μένει ανώνυμος κανείς επί μακρόν μες στους ανθρώπους,
ούτε κακός κι ούτε καλός, απ’ τη στιγμή που εγεννήθη,
αλλά σε όλους δίνουν, αφ’ ότου οι γονείς τους τούς γεννούν.
Περίγραψε τη χώρα σου σ’ εμέ, το δήμο και την πόλη,
για να σε συνοδέψουνε σκεφτόμενα καράβια·
διότι δεν τους δίνουνε Φαίακες οδηγίες,
ούτε πηδάλι’ έχουνε, που έχουν τ’ άλλα πλοία,
αλλά αυτά γνωρίζουνε σκέψη, μυαλό ανθρώπων
κι όλων γνωρίζουν και χωριά και πλούσια χωράφια
ανθρώπων που και πέλαγα γοργά διεκπεραιώνουν
κι αν η ομίχλη, συννεφιά σκεπάζει ούτε τότε
ούτε ποτέ μπερδεύονται, δεν τρέμουν μη χαθούνε.
Μα κάποτ’ άκουσα αυτό απ’ τον πατέρα μου που τό ’πε
το Ναυσίθοο, πού ’λεγε ότι ο Ποσειδών θα τιμωρήσει
εμάς, που διαρκώς απέναντι περνάμε όλους.
Είπε πως μια φορά το γρήγορο καράβι των Φαιάκων
που σε πορεία ανοδική σε θάλασσα μ’ ομίχλη θα καταστρέψει,
και επί τόπου με μέγα όρος την πόλη θα “σκεπάσει κι απ’ τα δυο”.
Κι ο γέρος όπως έλεγε αν δηλαδή θα γίνουν
ή κι αν ατέλειωτα θα μείνουν, απ’ την καλή του εξαρτάται την καρδιά.
Αλλ’ άντε πες το μου αυτό και την αλήθεια λέγε,
πόσο περιπλανήθηκες, ποιες απ’ τις χώρες είδες
ανθρώπων, τόσο αυτών που πόλεις μένουνε καλές
όσο κι αυτών που χαλεποί και άδικοι και άγριοι,
κι αυτούς πού ’ναι φιλόξενοι, κι αυτών που το μυαλό σκαμπάζει.
Και λέγε, γιατί κλαις κι οδύρεται η ψυχή σου
Αργείων Δαναών ή και του Ίλιου τη συμφορά ακούων.
Γιατί οι θεοί ορίσανε όλεθρο των ανθρώπων
ώστε οι μεταγενέστεροι τραγούδι να τον κάνουν.
Ή μήπως κάποιος κάποτε στο Ίλιο δικός σου εχάθη
καλός αν ήταν, ή γαμβρός ή πεθερός; Και πόσο μάλιστα
ακριβοί αν απ’ το αίμα ή το γένος μου χαθούνε.
Ή κάποιο φίλο χαρισματικό που γνώριζες,
λαμπρό; Καθ’ ότι απ’ τ’ αδέλφια μας χειρότερος
δεν είναι, που φίλος κι αν βρεθεί με χάρες φορτωμένος». ...
Οδύσσεια θ' 536-586
που η μούσα ερωτεύτηκε καλό χαρίζοντάς του κι ένα κακό του χάλασε τα μάτια και τού 'δωσε γλυκιά αοιδή.
εκεί κοντά ο Ποντόνοος απίθωσε το θρόνο τον ασημοπελέκητο
μέσω συνδαιτημόνων, στον κίονα υψώνοντας τον υψηλό
απ' το παλούκι κρέμασε την ηχηρή κιθάρα
πάνω απ' το κεφάλι του και τού 'δειχνε το χέρι ακουμπώντας πως να την
πάρει ο κήρυξ, πλησίασε καλό τραπέζι βάζοντας πάνω κάνιστρο
μαζί με κρασοπότηρο να πίνει όποτε θέλει.
Πάνω στα έτοιμα φαγιά μπροστά τα χέρια απλώναν.
Κι αφού στο τέλος χόρτασαν πιοτό φαί χαρήκαν
Η ΜΟΥΣΑ ΤΟΤΕ ΕΝΕΠΝΕΥΣΕ ΤΟΝ ΑΟΙΔΟ ΝΑ ΑΔΕΙ ΔΟΞΑ ΑΝΔΡΩΝ
ΠΟΥ Η ΛΑΜΨΗ ΤΟΥΣ ΑΠΕΡΑΝΤΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΕΧΕΙ ΦΤΑΣΕΙ
ΑΜΙΛΛΑ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ ΚΙ ΑΥΤΗ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ
ΠΟΥ ΘΕΪΚΑ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑΝ ΣΕ ΠΛΟΥΣΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ ΜΕ ΛΟΓΙΑ ΕΚΘΑΜΒΩΤΙΚΑ,
κι ο Αγαμέμνων βασιλιάς μεγάλος των ανθρώπων
χάρηκε με τη σκέψη πως πρώτοι των Αχαιών αμιλλώνται
ΓΙΑΤΙ Σ' ΟΠΟΙΟΝ ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΕ Ο ΦΟΙΒΟΣ ΤΟ ΕΙΠΕ ΑΠΟΛΛΩΝ
ΜΕΣ' ΣΤΗΝ ΠΥΘΩ ΤΗΝ ΑΓΑΘΗ, ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ
ΧΡΗΣΜΟ ΝΑ ΠΑΡΕΙ' διότι μεγάλα βάσανα άρχισαν από τότε
στους Τρώες και στους Δαναούς μ' απόφαση του Δία
ΤΕΤΟΙ Α ΟΙΔΕ Ο ΑΟΙΔΟΣ ΛΑΜΠΟΝΤΑΣ πέρα ως πέρα' τότ' Οδυσσέας
με τα χοντρά του χέρια το ρούχο του τραβούσε πορφυρό
ανέβαζε στο πρόσωπο, σκέπαζε το κεφάλι
ντρεπόταν δα τους Φαίακες δάκρυα πως σκουπίζει.
Όταν σταμάτα αοιδός να τραγουδά ο θείος
το ρούχο απ' το κεφάλι έβγαζε το κλάμα σταματώντας
ΚΑΙ ΕΣΤΑΖΕ ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΑΠΟ ...ΠΟΤΗΡΙ ΓΙΑ ΔΥΟ ΧΡΗΣΕΙΣ (ιερό)
πάλι μετά ως άρχιζε να τραγουδά του λέγαν
κι οι πρώτοι απ' τους Φαίακες - τους άρεσαν τα έπη
ξανά Οδυσσέας γοερά έκλαιγε σκεπασμένος...
Οδύσσεια, ραψωδία θ' 62-92
Ραψωδία θ': Αρχαίο κείμενο, Νεοελληνική απόδοση, https://homericithaca.com/threads/119/ .
Ραψωδία θ': Διάφορες παραποιήσεις του πνεύματος και του γράμματος του Ομήρου από την Κλασσική Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, https://homericithaca.com/threads/72/ .
Ραψωδία θ' - Η ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ. Το Ιστορικό πλαίσιο από όπου ο Όμηρος άντλησε πληροφορίες. https://homericithaca.com/threads/161/.
ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ώστε να καθιερωθεί η 7η Μαΐου ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ του ΟΜΗΡΟΥ εδώ: https://homericithaca.com/threads/3/
Συνημμένα
-
1612491418025.png
