Η μετάβαση του Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο, κατά τη διάρκεια του ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, είναι ένας εύστοχος τρόπος για να περιγράψει ο Όμηρος:
α) Το γενεολογικό δένδρο και το οικογενειακό περιβάλλον προσώπων που γι’ αυτόν είχαν ιδιαίτερη σημασία.
β) Γεγονότα σύγχρονα, που όμως δεν μπορούσαν να μπουν στο κείμενο.
Βλέπουμε στιγμιότυπα της ζωής και του θανάτου άλλων συμπολεμιστών και, από τη μητέρα Αντίκλεια μαθαίνουμε τι έχει μεσολαβήσει στην ίδια την Ιθάκη, κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης απουσίας του Οδυσσέα η οποία και θα παραταθεί ακόμα οκτώ χρόνια.
γ) Το ΜΕΛΛΟΝ του Οδυσσέα, των ΑΠΟΓΟΝΩΝ του και κυρίως για την ιστορική ανωμαλία ότι έχει θαφτεί μακριά από την πατρίδα του.
Οδύσσεια λ’ 175
…στου Άδη τα παλάτια, πριν απ’ τη μέρα πού ’γραψε για τον καθένα η μοίρα·…
‘’… Ἀλλ’ ἦ τοι τὸν κῆρες ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι
εἰς Ἀίδαο δόμους· τοὶ δὲ ζωὴν ἐδάσαντο …’’
Οδύσσεια ξ’ 207-208
… Αλλά οι μοίρες τελικά τον πήραν με το θάνατο φέρνοντας
μες στου Άδη τα παλάτια· κι αυτά που είχε στη ζωή μοιράσανε …
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οποιαδήποτε απόπειρα να τοποθετήσει κανείς τον Άδη και την είσοδό του επί του χάρτη, είναι πέραν της λογικής.
Όμως, τη χρονιά που αποφάσισα να προσεγγίσω την Ωγυγία της Καλυψούς στο Αρχιπέλαγος της Μάλτας, εκτός του νησιού Gozo και της Ggantija (μεγαλιθικό μνημείο στο Γκόζο), πρόσεξα, τόσο στον χάρτη όσο και επιτόπου, κάποια άλλα πράγματα άκρως συνταρακτικά:
Πορεία από την Κίρκη στον Κάτω Κόσμο και επιστροφή
Αριστερά, στο νησί της Μάλτας υπάρχει στη βορειοδυτική χερσόνησο το τοπωνύμιο Cirkewwa !
Δεν είναι ούτε τσίρκο (πλην της Κίρκης, που είχε εξημερώσει κάτι λιοντάρια και λύκους), ούτε έχει σίγουρα τίποτα το κυκλικό εκεί, αλλά το λεξιλόγιο της Μάλτας έχει τη λέξη, η οποία σημαίνει ουρά ψαριού !
Είναι η Μάλτα σαν ψάρι και η χερσόνησος σαν την ουρά του και επίσης ο Τηλέγονος, ο γιός της Κίρκης, κατά την παράδοση και αντίθετα από το πνεύμα και γράμμα του Ομήρου, ότι σκότωσε τον πατέρα του Οδυσσέα με ψαροκόκκαλο!
Να κατοικούν η Κίρκη με την Καλυψώ τόσο κοντά και να μη γνωρίζονται;…
Είναι όμως ενδείξεις και οι δυό, της παρουσίας Μητριαρχικής Κοινωνίας στην Οδύσσεια !
… Που εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο η κάθε μια, αλλά που έχουν σαν κοινό παρονομαστή την εξάρτηση των ανδρών από την εξουσία τους.
Εγώ πιστεύω ότι ήταν μια φυσική αναπαράσταση του μεταφυσικού Κάτω Κόσμου !!
Μάλιστα, ταξιδεύοντας με πλοίο στη Μάλτα, περνώντας πρώτα κοντά από το κάστρο του Σαιν Έλμο –μια παραφθορά της λέξης ‘Ερμής’, που κατοικεί σε μακτόστενους λόφους- θα κινηθούμε δίπλα στη Βαλέττα δεξιά μας, αφήνοντας αριστερά τις ηρωικές Μπιργκού και Σενκλέα, το κάστρο του Σαιν Άντζελο –γνωστά από την αντίσταση κατά των Τούρκων το 1565- και θα φτάσουμε τελικά στο εμπορικό λιμάνι της Μάλτας.
Ε, όλη αυτή η διαδρομή, μέσα σε αυτόν τον ‘πολυβενθή’ λιμένα, τα αρχαία χρόνια, όταν όλα γύρω-γύρω ήταν σκεπασμένα με ιτιές κλαίουσες, φιλύρες, ευκαλύπτους, ίσως και πλατάνια, που έβρεχαν τα φύλλα τους στο νερό της όχθης και των ρυακιών και δημιουργούσε η όλη εικόνα κάτι το απόκοσμο… Δημιουργούσε ακριβώς εκείνη την ατμόσφαιρα που αποκομίζουμε όλοι μας διαβάζοντας για τον Κάτω Κόσμο στην Οδύσσεια.
Η διαδρομή του πλοίου του Οδυσσέα στο λιμάνι της Βαλέττα πηγαίνοντας για τον Κάτω Κόσμο.
Και κάτι ακόμα…
…Γύρω από το Hypogeum σήμερα υπάρχουν σπίτια.
…Βρίσκεται στην αστική περιοχή του λιμανιού και ανακαλύφτηκε όταν, λόγω οικοδομικών εργασιών, άνοιξε μια τρύπα στην οροφή του, όταν έφτασαν εκεί κάτω τα θεμέλια μιας πολυκατοικίας. Δεν υπάρχουν στοιχεία εκεί για αυτό που συναντάται αλλού, σε μεγαλιθικά μνημεία που υπάρχουν σε ανοικτές πεδιάδες:
Έχουν ανακαλυφτεί μικρές τρύπες, γύρω από τα Μεγαλιθικά μνημεία, μισού μέτρου, σκαμμένες πρόχειρα και μέσα στον πυθμένα τους κάποια απομεινάρια ίσως τελετουργίας –αφιερώματα !
Είμαι σίγουρος ότι –οι ντόπιοι έχουν άγνοια γιατί- έχουν δημιουργηθεί με σπαθί και χρησιμοποιήθηκαν ακριβώς με τον τρόπο που ο Οδυσσέας ενήργησε για να κατέβει στον Κάτω Κόσμο !
Είχα λοιπόν ολοκληρώσει τη μελέτη για τον πεζό στη ραψωδία ξ΄ και πριν φτάσω στο τέλος τα σχόλια της ραψωδίας π΄, του αντίστοιχου εκείνου βιβλίου, από Ομηρική διαίσθηση; ήρθε ο Ελπήνωρ στον ύπνο μου; ήταν η απορία του φίλου Μάκη Λυκούδη για τη χρήση του κουπιού στους Μυκηναϊκούς τάφους; Πάντως ξαναρίχνοντας μια ματιά στη συνάντηση του άταφου Ελπήνορα στον Κάτω Κόσμο με τον Οδυσσέα, αντίκρυσα με δέος το εξής:
ἔφθης πεζὸς ἰὼν ἢ ἐγὼ σὺν νηῒ μελαίνῃ.» ...»
Οδύσσεια λ’ 57-58
... Ελπήνορα, πώς ήλθες (‘δώ) απ’ τη θολή τη δύση
(με) έφτασες πηγαίνοντας πεζός, παρά εγώ με το καράβι ...
νῆσον ἐς Αἰαίην θε να πιάσεις με πλοίο πού ’ναι δυνατό·
όπου μετά ’σύ, βασιλιά, ζητώ να με θυμάσαι.
Μή μ’ ἄκλαυτον οπίσω ἄθαπτον πηγαίνοντας εγκκαταλείψεις
γυρίζοντας, μη κάποιο των θεῶν γίνω φαντασματάκι, ...
Οδύσσεια λ’ 69-73
ενώ ’σαι ζωντανός; Που δύσκολο και τούτα να βλέπουν ζωντανοί,
μεσολαβούν διότι μεγάλοι ποταμοὶ και άσχημες ακτογραμμές.
Και πρώτα-πρώτα Ὠκεανὸς (=υπεμεγέθης), που δεν γίνεται να περάσεις
σαν βρίσκεσαι πεζός, αν κάποιος δεν διαθέτει ένα πλοίο απ’ τα καλά. ...
Οδύσσεια λ΄ 155-159
πρῶτα μὲν εἰρεσίῃ, μετέπειτα δὲ κάλλιμος οὖρος. ...»
Οδύσσεια λ΄ 639-640
... Μες στον πλατύ τον ποταμό το τράβηξε το κύμα της παλίρροιας,
τραβώντας πρῶτα μὲν κουπιά, μετέπειτα δὲ ούριος καλός. ...
Αυτά όλα με ανάγκασαν, γνωρίζοντας ότι η Cirkewwa της Μάλτας ήταν η Αία (Ewwa) της Κίρκης, να αναζητήσω οδική επικοινωνία, το 2003 μεταξύ Κίρκης και Κάτω Κόσμου και να καταλήξω τελικά ότι ο άγνωστος Κάτω Κόσμος του Hypogeum και οι λάκκοι με τα αφιερώματα γύρω από τα Μεγαλιθικά Μνημεία της Μάλτας, ήταν πηγή έμπνευσης για τον Όμηρο ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί ΚΑΙ ο Κάτω Κόσμος επί του χάρτη!
- Κιμμέριοι λ’ 14-19
- Ελπήνορας λ’ 51-83
- Μητέρα λ’ 84-87
- Τειρεσίας λ’ 89-151
- Μητέρα λ’ 152-224
- Προγονικές μορφές γυναικών λ’ 226-327
- ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ – ΦΑΙΗΚΕΣ λ’ 333-381
- ΑΝΔΡΕΣ, συμπολεμιστές λ’ 382-386
- Αγαμέμνων λ’ 387-466
- Αχιλλέας λ’ 467-540
- Αίας λ’ 543-565
- Μυθολογικές φυσιογνωμίες λ’ 566-600
- Ηρακλέας λ’ 601-627
Αποχώρηση από τον Κάτω Κόσμο λ’ 628-635
Μετάβαση στην Κίρκη λ’ 636-640
Παρατηρήσεις:
Στην αρχή της περιγραφής από τον Κάτω Κόσμο, λ’ 51-69, ήλθαν κοντά στο αίμα της θυσίας των αμνοεριφίων και ο σύντροφος Ελπήνορας και η μάνα Αντίκλεια και πολλοί άλλοι. Ο Οδυσσέας όμως δεν τους άφησε να πιούν αίμα πριν έλθει ο μάντις Τειρεσίας.
Το νόημα είναι ότι οι αξίες μπαίνουν σε σειρά προτεραιότητας.
Βέβαια, με τον Ελπήνορα μίλησαν πριν από όλους, αφού ακόμα είναι άταφος και δεν έχει απομακρυνθεί πολύ από τον κόσμο των ζωντανών.
Η παρουσία των προγονικών γυναικών πριν από τους άνδρες και πριν το διάλειμμα, όπου ο Οδυσσέας διακόπτει τις περιγραφές, ζητάει να πάνε για ύπνο και συνομιλεί με τους Φαίακες, σημαίνει ότι:
α) Η εποχή της Μητριαρχικής κοινωνίας προηγείται και
β) Οι Φαίακες τοποθετούνται μεταξύ Μητριαρχικής και Πατριαρχικής κοινωνίας !
Ραψωδία λ’ - O ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟΣ, https://homericithaca.com/threads/159/.
Ραψωδία λ΄ - HYPOGEUM, ένας τεράστιος υπόγειος χώρος στη Μάλτα, που ενέπνευσε τον Όμηρο να τοποθετήσει τον Κάτω Κόσμο σε γήινη διάσταση, https://homericithaca.com/threads/183/.
Ραψωδία λ΄ - ΚΑΘΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΑΔΗ (ΝΕΚΥΙΑ). Ιωάννης Κλάππας, Νίνα Μαρίνη, Θανάσης Μουσόπουλος (τρεις μελέτες), https://homericithaca.com/threads/160/.
Ραψωδία λ' - Ο Οδυσσέας συναντάει στον άλλο (Κάτω) Κόσμο, δυο κορυφές της μυθολογίας, τον Αχιλλέα και τον Ηρακλέα, https://homericithaca.com/threads/139/.
Ραψωδία λ' - Ο Οδυσσέας συναντάει αναπάντεχα τη μάνα Αντίκλεια στον Κάτω Κόσμο, https://homericithaca.com/threads/138/.
Ραψωδία λ': Αρχαίο κείμενο - Νεοελληνική απόδοση, https://homericithaca.com/threads/122/.
Ραψωδία λ΄: Περίληψη, https://homericithaca.com/threads/94/.
