Υπάρχει πράγματι παραδοσιακή φιλοξενία στους Αχαιούς και στους πέριξ της εποχής ή αυτή η γνώμη που είχαμε σχηματίσει οφείλεται σε τυχαία γεγονότα της στιγμής;
Ας αρχίσουμε με την καλύτερη φιλοξενία της Οδύσσειας, την υποδοχή του Οδυσσέα στους Φαίακες, που όχι μόνο δεν φιλοξενούν, αλλά όπως λέει η Αθηνά στον Οδυσσέα, τότε που τη συνάντησε μεταμορφωμένη ως κόρη με το σταμνί στο κεφάλι, συμβουλεύοντάς τον να είναι προσεκτικός:
’Bert Rossum: Το νότιο λιμάνι των Φαιάκων και η πρωτεύουσά τους
… Ἀλλ’ ἴθι σιγῇ τοῖον, ἐγὼ δ’ ὅσον ἡγεμονεύσω,
μηδέ τιν’ ἀνθρώπων προτιόσσεο μηδ’ ἐρέεινε·
οὐ γὰρ ξείνους οἵδε μάλ’ ἀνθρώπους ἀνέχονται,
οὐδ’ ἀγαπαζόμενοι φιλέουσ’, ὅς κ’ ἄλλοθεν ἔλθῃ. …’’
Οδύσσεια η’ 30-33
... Αλλά σιωπηλά τράβα το δρόμο ίσια αυτόν, κι εγώ θα σε καθοδηγήσω,
και μη κανένανε στα μάτια αντικρύσεις απ’ τους ανθρώπους, και μήτε να ρωτάς·
διότι πόσο μάλλον μάθε ξένους ανθρώπους δεν ανέχονται,
ούτ’ απ’ αγάπη τους φιλεύουν, όποιος κι αν έρθει απ’ αλλού. ...
Θυμόμαστε ότι όταν είδαν οι κόρες τον Οδυσσέα στην παραλία των Ερμόνων, σκιαχτήκανε και κατ’ εξαίρεση η Ναυσικάα, περίπου σα θεά, τον υποδέχτηκε μετά τη δική του γονυπετή λιτανεία.
Και τότε πως απόλαυσε ο Οδυσσέας τόση φιλοξενία και καρπώθηκε τόσα δώρα και τον μετέφεραν στην πατρίδα;
Αυτό έγινε λόγω των περιγραφών και της μεγαλειώδους εικόνας που δημιούργησε και κυρίως στην αρχή-αρχή λόγω μιας μεγάλης και ακραίας σύμπτωσης: Όταν εμφανίστηκε στο παλάτι τελούσαν τις σπονδές της καληνύχτας στον Ερμή να τους φυλά όπως κοιμούνται, κι οι Φαίακες συνδαιτυμόνες ευγενείς εξέλαβαν την παρουσία του ως ότι ήταν απεσταλμένος του Ερμή !!
‘’… Εὗρε δὲ Φαιήκων ἡγήτορας ἠδὲ μέδοντας
σπένδοντας δεπάεσσιν ἐυσκόπῳ ἀργεϊφόντῃ,
ᾧ πυμάτῳ σπένδεσκον, ὅτε μνησαίετο κοίτου. …’’
Οδύσσεια η’ 136-138
... Και εύρε των Φαιάκων ηγέτες μα κι ευγενείς
την ώρα που ανέπεμπαν σπονδές απ’ τα ποτήρια τα ιερά για τον Ερμή,
του έσταζαν σπονδές ολόκληρες γουλιές, όταν κοιμούνται να τους πρόσεχε. ...
Εισερχόμενος του ανακτόρου ο Οδυσσέας, σε στιγμή ιεροτελεστίας, εκλαμβάνεται ως μέρος αυτής, οπότε για το κοινό θεωρείται απεσταλμένος του Ερμή, που ήρθε για να τους προσέχει όπως κοιμούνται. Και αντίστροφα, έτσι θα τον ‘’έχουν με νου τους’’ όσο κοιμούνται και άρα το κλίμα θα είναι ιδανικό για θετική υποδοχή και παροχή δώρων !
Έτσι εξηγείται αυτό που κανείς δεν ρωτούσε. Γιατί η παραμονή του Οδυσσέα στη Σχερία των Φαιάκων είναι τόσο τιμημένη, όχι μόνο από τον Όμηρο, αλλά από όλους, βασιλείς και λαό.
Συνέχισαν, γεμίζοντας και πάλι τα ποτήρια και κάνοντας σπονδές εκ νέου, αυτή τη φορά προς τον Δία, αναβαθμίζοντας το δρώμενο.
Μα, οι άλλες υποδοχές ξένων;
Τα λίγα από τα υπόλοιπα ήταν τόσο καθοριστικά που τα περάσαμε για κανόνα στο έπος της Οδύσσειας. Είναι όμως έτσι; Ή ο Όμηρος με τις ελάχιστες αυτές εξαιρέσεις προσπάθησε να θεοποιήσει τους αντίστοιχους πρωταγωνιστές;
α’ Εν μέσω πλήρους αδιαφορίας των πάντων, δεν πα να είναι η Αθηνά, φτάνει ο Μέντης στο παλάτι και κατ’ εξαίρεση ο Τηλέμαχος του δίνει σημασία (ραψωδία α’).
Κοιτάζοντας από την Πύλο προς την Ομηρική Πύλο
Διασχίζοντας τον Ταΰγετο και κοιτάζοντας προς την Πελλάνα της Μυκηναϊκής Λακεδαίμονος.
γ’ Όταν ο Τηλέμαχος με τον Πεισίστρατο φτάνουν στη Σπάρτη, πέφτουν πάνω στον γάμο των πριγκιπόπουλων, ασφαλώς γίνονται μέρος του χαρμόσυνου δρώμενου και επειδή οι γάμοι διαρκούν βδομάδες, ο Όμηρος αφήνει στην εκεί παραμονή τους να κυλήσει το ρολόι της Οδύσσειας αρκετά (ραψωδία δ’).Μέχρι σήμερα, όταν κανείς εμφανίζεται την ώρα του γεύματος, ο οικοδεσπότης τον καλεί να φάει μαζί τους.
δ’ Η Καλυψώ υποδέχεται τον Ερμή ως θεό απεσταλμένο του Διός (ραψωδία ε’).
ε’ Ο Εύμαιος υποδέχεται κατ’ εξαίρεση τον ζητιάνο Οδυσσέα ως θύμα της επίθεσης των τσομπανόσκυλων (ραψωδία ξ’).
στ’ Η φιλοξενία του μάντη Θεοκλύμενου και η φυγάδευσή του πραγματοποιούνται γιατί εμφανίζεται την ιερή στιγμή των σπονδών αναχώρησης του πλοίου, για μια επικίνδυνη επιστροφή και θεωρείται ως μέρος του δρώμενου επίσης (ραψωδία ο’).
ζ’ Ο Τηλέμαχος υποδέχεται τον ζητιάνο, επιδεικνύοντας μεγαλείο και πρόνοια, λίγο πριν τον αναγνωρίσει ως πατέρα του (ραψωδία π’).
η’ Στη ραψωδία ω’, όταν ο Οδυσσέας εμφανίζεται ως ξένος στον Λαέρτη, επικαλείται ανταλλαγή φιλοξενίας από παλιά.
Το έθιμο αυτό είναι παγκόσμιο και καταγράφεται κατά εντυπωσιακό τρόπο στις εμπειρίες μεγάλων εξερευνητών.
Όταν ο James Cook έφτασε στη Χαβάη, ο λαός κατά σύμπτωση συμμετείχε σε ιερές τελετές και τον πέρασαν ως θεό! Του έδωσαν τα πάντα, ακόμα και το σύνολο του γυναικείου πληθυσμού.
Ο κύκλος των τελετών κάθε χρόνο τελείωνε με ανθρωποθυσίες.
Ο James Cook έκανε τον γύρο του κόσμου τρεις φορές και την τελευταία φορά είχε την ατυχία να εμφανιστεί εν μέσω του τέλους αυτού του σεληνιακού κύκλου, οπότε τον συνέλαβαν και τον θυσίασαν.
Πάντα πίστευε ότι ήταν ένας σύγχρονος Οδυσσέας κι έτσι με το θάνατό του έδωσε ακόμα μια εκδοχή για το τέλος του ήρωα.
