Η ελιά είναι στην Κριτονου η διάμετρος του κορμού της είναι 14.50 μ. και υπολογίζεται 5000 ετών.
Φωτογράφιση: Rodi de Fuca
Σε όλη την Κεφαλονιά διασώζονται μέχρι σήμερα πολλά αρχαία ελαιόδεντρα μερικά δε από αυτά διατηρούνται από τους αρχαίους χρόνους, τα οποία πολλές φορές δημιουργούν συστάδες ξεχωριστών ελαιώνων.
Κάποια από αυτά είναι συνομήλικα με την ελιά που έκοψε ο Οδύσσέας και έφτιαξε το κρεβάτι του!
Κάπου στον ΕΠΙΛΟΓΟ, μετά τη ΜΝΗΣΤΗΡΟΦΟΝΙΑ και λίγο πριν τελειώσει η ΟΔΥΣΣΕΙΑ, η Πηνελόπη υποβάλει σε δοκιμασία αναγνώρισης τον Οδυσσέα ώστε να πειστεί ότι ο εκτελεστής και τιμωρός των σφετεριστών της εξουσίας επί τρία χρόνια στην Ιθάκη και αυτός που απελευθέρωσε την ίδια είναι ο σύζυγός της ο Οδυσσέας.
Ε λοιπόν, το σημάδι εκείνο το ατράνταχτο και αμετακίνητο από ανθρώπους ήταν μια ρίζα ελιάς! Ελιά που πριν από είκοσι χρόνια είχε πλάτος όσο μια κολώνα και από τις παραφυάδες γύρω της φουντωτή σα θάμνος. Και στην οποία γύρω έχτισε δωμάτιο ο Οδυσσέας, μετά απόκοψε, ίσιωσε την οριζόντια επιφάνεια και έφτιαξε το νυφικό τους κρεβάτι, μετά σκέπασε το δώμα με κεραμίδια. Κανείς δεν το ‘ξερε αυτό εκτός από τους δυό και μία υπηρέτρια η Ακτορίδα.
Όταν η Πηνελόπη (η οποία είχε μείνει σεξουαλικά αδρανής από τότε που έφυγε για την Τροία ο υιός του Λαέρτη) θέλοντας να δοκιμάσει αν είναι ο Οδυσσέας ενώπιόν της, είπε στο προσωπικό να στρώσουν έξω το κρεβάτι που το είχε βγάλει για να πάρει αέρα, εκείνος παρεξηγήθηκε και:
- Ώπα γυναίκα, αυτό δεν γίνεται, μόνο θεός μπορεί να το μετακινήσει, εγώ το έφτιαξα πάνω σε ρίζα ελιάς.
… Κι έτσι η Πηνελόπη αναγνώρισε τον Οδυσσέα. Το σημάδι αναγνώρισης ήτανε μια ελιά.
ἐκτὸς ἐυσταθέος θαλάμου, τόν ῥ’ αὐτὸς ἐποίειν·
ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετ’ εὐνήν,
κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.»
Ὧς ἄρ’ ἔφη πόσιος πειρωμένη· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ὀχθήσας ἄλοχον προσεφώνεε κεδνὰ ἰδυῖαν·
«Ὦ γύναι, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες.
Τίς δέ μοι ἄλλοσ’ ἔθηκε λέχος; Χαλεπὸν δέ κεν εἴη
καὶ μάλ’ ἐπισταμένῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν
ῥηιδίως ἐθέλων θείη ἄλλῃ ἐνὶ χώρῃ·
ἀνδρῶν δ’ οὔ κέν τις ζωὸς βροτός, οὐδὲ μάλ’ ἡβῶν,
ῥεῖα μετοχλίσσειεν, ἐπεὶ μέγα σῆμα τέτυκται
ἐν λέχει ἀσκητῷ· τὸ δ’ ἐγὼ κάμον, οὐδέ τις ἄλλος.
Θάμνος ἔφυ τανύφυλλος ἐλαίης ἕρκεος ἐντός,
ἀκμηνὸς θαλέθων, πάχετος δ’ ἦν ἠύτε κίων.
Τῷ δ’ ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρα τέλεσσα,
πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα,
κολλητὰς δ’ ἐπέθηκα θύρας, πυκινῶς ἀραρυίας.
Καὶ τότ’ ἔπειτ’ ἀπέκοψα κόμην τανυφύλλου ἐλαίης,
κορμὸν δ’ ἐκ ῥίζης προταμὼν ἀμφέξεσα χαλκῷ
εὖ καὶ ἐπισταμένως, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνα,
ἑρμῖν’ ἀσκήσας, τέτρηνα δὲ πάντα τερέτρῳ.
Ἐκ δὲ τοῦ ἀρχόμενος λέχος ἔξεον, ὄφρα τέλεσσα,
δαιδάλλων χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἠδ’ ἐλέφαντι·
ἐν δ’ ἐτάνυσσ’ ἱμάντα βοὸς φοίνικι φαεινόν.
Οὕτω τοι τόδε σῆμα πιφαύσκομαι· οὐδέ τι οἶδα,
ἤ μοι ἔτ’ ἔμπεδόν ἐστι, γύναι, λέχος, ἦέ τις ἤδη
ἀνδρῶν ἄλλοσ’ ἔθηκε, ταμὼν ὕπο πυθμέν’ ἐλαίης.» ..."
Οδύσσεια ψ' 177-204
Νεοελληνική απόδοση για ψ' 190-204:
... Θάμνος ελιά μακρύφυλλη φύτρωνε εντός - μέσα στο φράχτη,
μες στην ακμή της φυλλωσιάς, και από πάχος ήταν σαν κολώνα.
Σ’ αυτόν-ε γύρω δόμησα θάλαμο (σκεπαστό), πράγμα που εξετέλεσα,
με λίθους (κι αγκωνάρια) εφαρμοστά, κι έχτισα οροφή καλή από τα πάνω,
και επιπλέον έθεσα τις θύρες κολλητές, εφαρμοστά συναρμοσμένες.
Κι έπειτα τότε απέκοψα την κόμη της τανύφυλλης ελιάς,
τον δε κορμό πριν από τη ρίζα αφού έκοψα έξυσα γύρω-γύρω με “χαλκό”
καλά κι επισταμένως, και ίσιωσα στη στάθμη,
τεντώνοντας με έρματα, τρύπησα δε τα πάντα με τρυπάνι.
Και ξεκινώντας απ’ αυτό σκάλισα το κρεβάτι, ώσπου τελειοποίησα,
με το χρυσό δημιουργίες μα και με άργυρο και ελεφαντοστούν·
κι έσω ιμάντα τέντωσα βοδιού (χρώματος) φοινικόχροου φωτεινού.
Μ’ αυτόν τον τρόπο παρουσιάζω το σημάδι· καθόλου δεν γνωρίζω,
αν μένει το κρεβάτι μου ακόμα ασάλευτο, γυναίκα, ή κάποιος ήδη
των ανδρών το έθεσε αλλού, ‘ταμών’ από ‘πυθμένα’ την ελιά.» ...
Δυστυχώς, τα ελαιόδενδρα της Κεφαλλονιάς, δεν τυγχάνουν (πέραν της αγάπης των ιδιοκτητών) καμιάς επίσημης προστασίας με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να ξεριζώνονται για την διάνοιξη δρόμων ή απλώς να κόβονται (εξαιτίας της οικονομικής κρίσης) για καυσόξυλα.
Στα πλαίσια της προσπάθειας μας για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κεφαλονιάς, ξεκινάμε με την βοήθεια του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, του Πολιτιστικού, Λαογραφικού ,Ιστορικού Συλλόγου Κεφαλληνίας & Ιθάκης "Το ΡΙΦΟΡΤΣΟ " και εκλεκτών συμπολιτών μας, πρόγραμμα καταγραφής των υπεραιωνόβιων ελαιοδένδρων της Κεφαλονιάς με σκοπό την προστασία και την ανάδειξή τους καθώς και την ευαισθητοποίηση των κατοίκων.
Υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα της Κεφαλονιάς | Facebook
www.facebook.com
Για πιο πλήρη ενημέρωση, παρακαλούμε μελετείστε τη ραψωδία ψ', αρχαίο κείμενο - νεοελληνική απόδοση, εδώ: https://homericithaca.com/threads/134/