ΠΩΣ Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΞΑΓΡΙΩΣΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΩΠΑ.
"αἰδεῖο” -προστακτική σεβάσου-, λέει ο Όμηρος κι ο Οδυσσέας, αἰδοῖο άκουσε ο Κύκλωψ..
Η μεγάλη παρεξήγηση εδώ και 2,5 χιλιάδες χρόνια ΠΕΡΙ ΚΥΚΛΩΠΩΝ,
Ο τσαμπουκάς και τα ‘δεδομένα’ φιλοξενίας των ΛΑΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ.
- Η απόσταση που χωρίζει Λωτοφάγους και Κύκλωπες είναι μικρή, μια που έφτασαν το ίδιο βράδυ, αργά τη νύχτα:
στη χώρα των Κυκλώπων δε ὑπερφιάλων ασεβών
φτάσαμε, που με την ανοχή αθάνατων θεών …
Οδύσσεια ι' 105-107
ἀλλά αυτά βεβαίως ἄσπαρτα καὶ ἀνόργωτα τα πάντα φύονται,
στάρια-κριθάρια μα και ἄμπελοι, που και παράγουν
οίνο αγιασμένου σταφυλιού, και που γι’ αυτούς φροντίζει ο ὄμβρος του Διὸς.
Και οὔτε ἀγορές γι’ αυτούς που βγάζουν αποφάσεις οὔτ’ έθιμα και νόμοι, ...
Οδύσσεια ι' 108-112
μέσα σε όμορφες σηλιές, και ἕκαστος νομοθετεί
περί παιδιών και των συζύγων, οὔτ’ ενδιαφέρεται ο ένας για τον άλλο. ...
Οδύσσεια ι' 113-115
της γαίας των Κυκλώπων οὔτε κοντά οὔτε ἀπόμακρα, ...
Οδύσσεια ι' 116-117
... που και θα έκαναν νησί γι’ αυτούς πολύ καλοφτιαγμένο. ...
Οδύσσεια ι' 130
στην ώρα θα ερχότανε ο θερισμός, γιατί είν’ καλό το χώμα. ...
Οδύσσεια ι' 134-135
- Οι Κύκλωπες είναι σωματώδεις και όπως βόσκουν τα κοπάδια, από μακριά φαίνονται σα ραχούλα βουνού. Ίσως κοιτάζοντας οι σύντροφοι κι ο Οδυσσέας από απέναντι, να έμειναν με την εντύπωση που δημιουργούν τα αγάλματα τα πέτρινα, στο Νησί του Πάσχα!
με άνδρα σιτοφάγο βέβαια, αλλά ραχούλα δασωμένη
ὀρέων ὑψηλῶν, που και φαίνεται μοναχική από τις άλλες ...
Οδύσσεια ι' 190-192
- Σε αυτό όμως που οι Κύκλωπες είναι ειδικευμένοι ήταν η ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ και χάρη στις σχετικές εδώ αναφορές, το έπος της Οδύσσειας είναι παντοτινή παρακαταθήκη για το θέμα αυτό και ειδικά για την παρασκευή γιαουρτιού και φέττας:
Και τα τουλπάνια από τυρί ξεχειλισμένα, και τα χωρίσματα στερεωμένα
των αμνοεριφίων· κι ώστε να διακρίνεται καθένα στο
μαντρί, και χωριστά τα πιο παλιά, και χωριστά της γέννας,
και τ’ άβγαλτα ξεχωριστά. Και είχανε τυρόγαλο όλα τ’ αγγεία,
και οι καρδάρες κι οι σκαφίδες, σε τάξη, εντός τους να αρμέγει. ...
Οδύσσεια ι' 217-223
... Και καθισμένος άρμεγε τις προβατίνες και τις αίγες καθώς βέλαζαν,
όλα με τάξη, και κάτω απ’ την καθεμιά προς-θήλαζε ένα μικρό.
Και στη συνέχεια το ἥμισυ του γάλακτος αφού το κτύπησε γιαούρτι να το κάνει
σε πλεκτά μέσα ταγάρια σουρώνοντας κατέθεσε
και διατήρησε το ἥμισυ ύστερα σε αγγεία, ώστε για να του βρίσκεται
να πίνει όταν ζητά και για να είναι επιδόρπιο για κείνον. ...
Οδύσσεια ι' 244-249
... άναψε τότε και φωτιά και άρμεγε κοπάδι ονομαστό,
όλα όπως πρέπει, και κάτω από κάθε μια τοποθετούσε ἔμβρυο ...
Οδύσσεια ι' 308-309
... Και την εσπέρα ήλθε πρόβατα σαλαγώντας με τρίχωμα πανέμορφο μακρύ.
Και τότε μες στο σπήλαιο εὐρὺ έμπασε αιγοπρόβατα τα τροφαντά
μάλιστα όλα, και τίποτα δεν ξέχασε ἔντοσθεν της αὐλῆς πού ‘χε μεγάλο βάθος,
κάτι σα να κατάλαβε, ή και σα να διέταξε θεός.
Έπειτα πάνω έθεσε το σκέπασμα της θύρας μέγα σηκώνοντας ψηλά,
και καθισμένος άρμεγε τις προβατίνες και τις αίγες καθώς βέλαζαν,
όλα με τάξη, και κάτω απ’ την καθεμιά προς-θήλαζε ένα μικρό.
Ύστερα αφού επέσπευσε κοπιάζοντας τὰ ἔργα του αυτὰ ...
Οδύσσεια ι' 336-343
οἶνο τον ἐριστάφυλον, καί ὄμβρος του Διὸς δουλεύει για αυτούς· ...
Οδύσσεια ι' 357-358
- Αναζητώντας και άλλα στιγμιότυπα της οργάνωσης των Κυκλώπων, δειλά-δειλά ανακαλύπτουμε και μια κοινωνική αλληλεγγύη, τότε που οι άλλοι Κύκλωπες προσέτρεξαν στις φωνές απόγνωσης και πόνου του Πολύφημου μετά την τύφλωση, αν και η σπηλιά του ίδιου βρισκότανε κοντά στη θάλασσα, ενώ των άλλων πάνω σε ανεμοδαρμένα ύψη και κορφές.
κατοικούσανε εντός σπηλαίων σε άκρες ανεμοδαρμένες.
Κι ακούγοντας τη φασαρία προστρέξανε απ’ όλες τις μεριές,
και γύρω απ’ τη σπηλιά ἱστάμενοι αναρωτιόντουσαν, τί να ‘χει πάθει:
“- Γιατί τόσο, Πολύφημε, βλαμμένος έτσι φώναζες
μες στην αθάνατη νυχτιά και μας αφήνεις άυπνους εμάς;
Μη κάποιος τα κοπάδια σου χωρίς να θες τα παίρνει;
Ή μήπως εσέ τον ίδιο σκοτώνει κάποιος με απάτη ή με βία;”
Κι από το ἄντρο κρατερὸς είπε από μέσα ο Πολύφημος σ’ αυτούς:
“- Ὦ φίλοι, με σκοτώνει ο Κανένας όχι με βία αλλά με δόλο”.
Κι εκείνοι απαντώντας με λόγια του αέρα αγορεύαν:
“- Αν μεν κανένας πια δεν σε πιέζει (ιδέα σου αυτά) μια πού ‘σαι μοναχός,
νόσο δεν γίνεται βεβαίως Διὸς μεγάλου ν’ αποφύγεις,
αλλά εσύ βεβαίως προσευχήσου στον πατέρα Ποσειδώνα τον αφέντη”.
Έτσι κάπως είπαν απερχόμενοι, κι ἐγέλασσε το φυλλοκάρδι το δικό μου, ...
Οδύσσεια ι' 399-413
…Ίσως τελικά οι υποψίες μας περί κτηνοβασιών αυτού εδώ του αθέμιστου και ασεβή κτηνοτρόφου να οφείλονται σε προκατάληψη καλλιεργημένη στους αιώνες της ακροαματικότητας αυτού ειδικά του σημείου μέσα στους 12.109 στίχους της Οδύσσειας:
Οδύσσεια ι' 428
… Και ενώ πάντα οι Κύκλωπες θεωρούνται μόνοι και αφιλόξενοι, τυφλωμένος στο τέλος από τον αρχηγό των επιδρομέων, ο Πολύφημος, αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι παλιά που ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΑΝ έναν μάντη, εκείνος τους είχε αποκαλύψει ότι στο μέλλον κάποιος εξοργισμένος (αυτό σημαίνει η λέξη οδυσσεύς) θα τον τυφλώσει !
Τήλεμος Εὐρυμίδης, πού με τη μαντοσύνῃ ἐλεγε τα καθέκαστα
καὶ μαντευόμενος έφτασε ως τα γηρατειά στους Κύκλωπες.
Που μού ’πε τάδε πάντα θα γινόντουσαν ὀπίσσω,
ἐκ τῶν χειρῶν ενός Ὀδυσῆος την όραση θα έχανα ...
Οδύσσεια ι' 508-512
Κι ερχόμαστε στο ζητούμενο. Αυτή είναι η κοινωνία των Κυκλώπων και ξαφνικά, γυρίζοντας ο Πολύφημος μια μέρα από τη βοσκή με το κοπάδι και καθώς αρμέγει αντιλαμβάνεται ανθρώπινη παρουσία εντός του σπηλαίου, η οποία παρουσία ήδη έχει αρπάξει και καταναλώσει διάφορα, ενώ παράλληλα, χωρίς κανείς να ζητήσει συγνώμη, να δικαιολογηθεί και σαν ικέτης να παρακαλέσει αφού πέσει στα γόνατα, όπως σε όλη την υπόλοιπη Οδύσσεια, απλά ο Οδυσσέας ζητάει σεβασμό με λόγια που μπορεί να ακουστούν και διαφορετικά. Εδώ, βάναυσα, προκλητικά και ως τσαμπουκάς με απαίτηση να τους πληρώσει ο ορεσίβιος κτηνοτρόφος κι από πάνω...
Ήθελα να μου πει κάποιος, τώρα που γύρισε από διακοπές σε Κρήτη, Μάνη κλπ, όπου η οπλοκατοχή δεν ελέγχεται, πήδηξε καμιά μάντρα να αρπάξει έτσι για τη σούβλα κάνα γίδι, τίποτα φρούτα από το περβόλι;
Είμαστε μπροστά σε μεγάλη ανακάλυψη. Ξέρετε τι είπε ο Οδυσσέας στον Κύκλωπα, εξαγριώθηκε τούτος, έβρισε τον Δία και έφαγε σε πρώτη φάση δυο από τους συντρόφους;
Είναι ένα Ομηρικό λογοπαίγνιο που περνάει απαρατήρητο διαβάζοντας τις μεταφράσεις.
"... Ἀλλ’ αἰδεῖο, φέριστε, θεούς· ἱκέται δέ τοί εἰμεν,
Ζεὺς δ’ ἐπιτιμήτωρ ἱκετάων τε ξείνων τε,
ξείνιος, ὃς ξείνοισιν ἅμ’ αἰδοίοισιν ὀπηδεῖ.” ..."
Οδύσσεια ι' 269-271
Αν ο Κύκλωψ εξέλαβε το "αἰδεῖο -προστακτική, σεβάσου- ως αἰδοῖο, καταλαβαίνετε πως αισθάνθηκε ο Κύκλωπας στην αρχή και πως ακόμα χειρότερα μετά που του είπε ότι κάτι τέτοια ο Ζευς ὀπηδεῖ.
Με τη νεοελληνική απόδοση, όλα αυτά περνούν απαρατήρητα:
ο Ζεὺς δε ἐπιτιμητής και ἱκετῶν και ξένων,
ο ξένιος, σ’ όσους με σεβασμό φιλοξενούν ανταποδίδει”. ...
Δηλαδή ο Οδυσσέας ακούστηκε από τον Κύκλωπα να τον λέει μ__, δώσε μου δώρα φιλοξενίας... και στο καπάκι ότι ο Ζευς επιβραβεύει όσους προσκυνάνε τέτοια μ___κια τα οποία ο ίδιος τα π___ει ανταποδίδοντας...
Ακριβώς και γι’ αυτό στην απάντηση ο Κύκλωψ ξέχεσε και τον Δία, ρώτησε αν υπάρχουν κι άλλοι, ο Οδυσσέας το απέκρυψε, ενώ αμέσως μετά ο Κύκλωψ διαμέλισε δυο συντρόφους, έκανε τους εγκεφάλους τους λιώμα που σκέφτονται τέτοια πράγματα και τους έφαγε ωμούς:
"... “Νήπιός εἰς, ὦ ξεῖν’, ἢ τηλόθεν εἰλήλουθας,
ὅς με θεοὺς κέλεαι ἢ δειδίμεν ἢ ἀλέασθαι·
οὐ γὰρ Κύκλωπες Διὸς αἰγιόχου ἀλέγουσιν
οὐδὲ θεῶν μακάρων, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰμεν·
οὐδ’ ἂν ἐγὼ Διὸς ἔχθος ἀλευάμενος πεφιδοίμην
οὔτε σεῦ οὔθ’ ἑτάρων, εἰ μὴ θυμός με κελεύοι.
Ἀλλά μοι εἴφ’, ὅπῃ ἔσχες ἰὼν ἐυεργέα νῆα,
ἤ που ἐπ’ ἐσχατιῆς, ἦ καὶ σχεδόν, ὄφρα δαείω.” ..."
Οδύσσεια ι' 273-280
... “Νήπιος είσαι ξένε (μου), ή μακριά πως ήλθες,
που με καλείς να σεβαστώ θεούς ή να υπολογίζω·
τον Δία διότι οι Κύκλωπες που αίγα τον ανάθρεψε δεν τον υπολογίζουν
ούτε και μάκαρες θεούς, πολύ καλύτεροι επειδή είμαστε εμείς·
ούτ’ αν εγώ το μεγαλείο του Διός υπολογίζοντας επρόκειτο να είμαι φειδωλός
ούτε για σε ούτε συντρόφους, αν δεν διατάζει η δική μου η ψυχή.
Αλλά ειπέ σε εμέ, πού έκρυψες ερχόμενος δραστήριο το πλοίο,
κάπου μακριά, ή και κοντά, ώστε να το φροντίσω”. ...