Ραψωδία ρ': Αρχαίο κείμενο - Νεοελληνική απόδοση

Νικόλαος Καμπάνης - Mentor · 13 Απρίλιος 2021

Ομηρική διάλεκτος	Στίχοι	Νεοελληνική απόδοση
Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς, δὴ τότ᾽ ἔπειθ᾽ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο, εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ὅ οἱ παλάμηφιν ἀρήρειν, ἄστυδε ἱέμενος, καὶ ἑὸν προσέειπε συβώτην· «Ἄττ᾽, ἦ τοι μὲν ἐγὼν εἶμ᾽ ἐς πόλιν, ὄφρα με μήτηρ ὄψεται· οὐ γάρ μιν πρόσθεν παύσεσθαι ὀίω κλαυθμοῦ τε στυγεροῖο γόοιό τε δακρυόεντος, πρίν γ᾽ αὐτόν με ἴδηται· ἀτὰρ σοί γ᾽ ὧδ᾽ ἐπιτέλλω. Τὸν ξεῖνον δύστηνον ἄγ᾽ ἐς πόλιν, ὄφρ᾽ ἂν ἐκεῖθι δαῖτα πτωχεύῃ· δώσει δέ οἱ, ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν, πύρνον καὶ κοτύλην· ἐμὲ δ᾽ οὔ πως ἔστιν ἅπαντας ἀνθρώπους ἀνέχεσθαι ἔχοντά περ ἄλγεα θυμῷ. Ὁ ξεῖνος δ᾽ εἴ περ μάλα μηνίει, ἄλγιον αὐτῷ ἔσσεται· ἦ γὰρ ἐμοὶ φίλ᾽ ἀληθέα μυθήσασθαι». Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις ᾿Οδυσσεύς· «Ὦ φίλος, οὐδέ τοι αὐτὸς ἐρύκεσθαι μενεαίνω. Πτωχῷ βέλτερόν ἐστι κατὰ πτόλιν ἠὲ κατ᾽ ἀγροὺς δαῖτα πτωχεύειν· δώσει δέ μοι, ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν. Οὐ γὰρ ἐπὶ σταθμοῖσι μένειν ἔτι τηλίκος εἰμί, ὥς τ᾽ ἐπιτειλαμένῳ σημάντορι πάντα πιθέσθαι. Ἀλλ᾽ ἔρχευ, ἐμὲ δ᾽ ἄξει ἀνὴρ ὅδε, τὸν σὺ κελεύεις, αὐτίκ᾽ ἐπεί κε πυρὸς θερέω ἀλέη τε γένηται· αἰνῶς γὰρ τάδε εἴματ᾽ ἔχω κακά· μή με δαμάσσῃ στίβη ὑπηοίη· ἕκαθεν δέ τε ἄστυ φάτ᾽ εἶναι». Ὧς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὰ σταθμοῖο βεβήκειν κραιπνὰ ποσὶ προβιβάς, κακὰ δὲ μνηστῆρσι φύτευεν. Αὐτὰρ ἐπεί ρ᾽ ἵκανε δόμους ἐὺ ναιετάοντας, ἔγχος μὲν στῆσε πρὸς κίονα μακρὸν ἐρείσας, αὐτὸς δ᾽ εἴσω ἴεν καὶ ὑπέρβη λάινον οὐδόν. Τὸν δὲ πολὺ πρώτη εἶδε τροφὸς Εὐρύκλεια κώεα καστορνῦσα θρόνοις ἔνι δαιδαλέοισιν, δακρύσασα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἰθὺς κίεν. Ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλαι δμωαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος ἠγερέθοντο καὶ κύνεον ἀγαπαζόμεναι κεφαλήν τε καὶ ὤμους. Ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια, Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ, ἀμφὶ δὲ παιδὶ φίλῳ βάλε πήχεε δακρύσασα, κύσσε δέ μιν κεφαλήν τε καὶ ἄμφω φάεα καλά, καί ῤ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ἦλθες, Τηλέμαχε, γλυκερὸν φάος. Οὔ σ᾽ ἔτ᾽ ἐγώ γε ὄψεσθαι ἐφάμην, ἐπεὶ ᾤχεο νηὶ Πύλονδε λάθρῃ, ἐμεῦ ἀέκητι, φίλου μετὰ πατρὸς ἀκουήν. Ἀλλ᾽ ἄγε μοι κατάλεξον, ὅπως ἤντησας ὁπωπῆς». Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Μῆτερ ἐμή, μή μοι γόον ὄρνυθι μηδέ μοι ἦτορ ἐν στήθεσσιν ὄρινε φυγόντι περ αἰπὺν ὄλεθρον· ἀλλ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα, εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξίν, εὔχεο πᾶσι θεοῖσι τεληέσσας ἑκατόμβας ῥέξειν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς ἄντιτα ἔργα τελέσσῃ. Αὐτὰρ ἐγὼν ἀγορήνδ᾽ ἐσελεύσομαι, ὄφρα καλέσσω ξεῖνον, ὅτις μοι κεῖθεν ἅμ᾽ ἔσπετο δεῦρο κιόντι. Τὸν μὲν ἐγὼ προύπεμψα σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισιν, Πείραιον δέ μιν ἠνώγεα προτὶ οἶκον ἄγοντα ἐνδυκέως φιλέειν καὶ τιέμεν, εἰς ὅ κεν ἔλθω». Ὧς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος, ἡ δ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα, εὔχετο πᾶσι θεοῖσι τεληέσσας ἑκατόμβας ῥέξειν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς ἄντιτα ἔργα τελέσσῃ. Τηλέμαχος δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα διὲκ μεγάροιο βεβήκειν ἔγχος ἔχων· ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἄργοι ἕποντο. Θεσπεσίην δ᾽ ἄρα τῷ γε χάριν κατέχευεν Ἀθήνη· τὸν δ᾽ ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον θηεῦντο. Ἀμφὶ δέ μιν μνηστῆρες ἀγήνορες ἠγερέθοντο ἐσθλ᾽ ἀγορεύοντες, κακὰ δὲ φρεσὶ βυσσοδόμευον. Αὐτὰρ ὁ τῶν μὲν ἔπειτα ἀλεύατο πουλὺν ὅμιλον, ἀλλ᾽ ἵνα Μέντωρ ἧστο καὶ Ἄντιφος ἠδ’ Ἁλιθέρσης, οἵ τέ οἱ ἐξ ἀρχῆς πατρώιοι ἦσαν ἑταῖροι, ἔνθα καθέζετ᾽ ἰών· τοὶ δ᾽ ἐξερέεινον ἕκαστα. Τοῖσι δὲ Πείραιος δουρικλυτὸς ἐγγύθεν ἦλθεν ξεῖνον ἄγων ἀγορήνδε διὰ πτόλιν. Οὐδ᾽ ἄρ ἔτι δὴν Τηλέμαχος ξείνοιο ἑκὰς τράπετ᾽ ἀλλὰ παρέστη. Τὸν καὶ Πείραιος πρότερος πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Τηλέμαχ᾽, αἶψ ὄτρυνον ἐμὸν ποτὶ δῶμα γυναῖκας, ὥς τοι δῶρ᾽ ἀποπέμψω, ἅ τοι Μενέλαος ἔδωκεν». Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος αντίον ηὔδα· «Πείραι᾽, οὐ γάρ τ᾽ ἴδμεν, ὅπως ἔσται τάδε ἔργα. Εἴ κεν ἐμὲ μνηστῆρες ἀγήνορες ἐν μεγάροισιν λάθρῃ κτείναντες πατρώια πάντα δάσωνται, αὐτὸν ἔχοντά σε βούλομ᾽ ἐπαυρέμεν ἤ τινα τῶνδε· εἰ δέ κ᾽ ἐγὼ τούτοισι φόνον καὶ κῆρα φυτεύσω, δὴ τότε μοι χαίροντι φέρειν πρὸς δώματα χαίρων». Ὧς εἰπὼν ξεῖνον ταλαπείριον ἦγεν ἐς οἶκον. Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκοντο δόμους ἐὺ ναιετάοντας, χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε, ἐς δ᾽ ἀσαμίνθους βάντες ἐυξέστας λούσαντο. Τοὺς δ᾽ ἐπεὶ οὖν δμωαὶ λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ, ἀμφὶ δ᾽ ἄρα χλαίνας οὔλας βάλον ἠδὲ χιτῶνας, ἔκ ρ᾽ ἀσαμίνθων βάντες ἐπὶ κλισμοῖσι καθῖζον. Χέρνιβα δ᾽ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα καλῇ χρυσείῃ ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος, νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν. Σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα, εἴδατα πόλλ᾽ ἐπιθεῖσα χαριζομένη παρεόντων. Μήτηρ δ᾽ ἀντίον ἷζε παρὰ σταθμὸν μεγάροιο κλισμῷ κεκλιμένη, λέπτ᾽ ἠλάκατα στρωφῶσα. Οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια· «Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι ἐγὼν ὑπερώιον εἰσαναβᾶσα λέξομαι εἰς εὐνήν, ἥ μοι στονόεσσα τέτυκται, αἰεὶ δάκρυσ᾽ ἐμοῖσι πεφυρμένη, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς ᾤχεθ’ ἅμ᾽ Ἀτρεΐδῃσιν ἐς Ἴλιον· οὐδέ μοι ἔτλης, πρὶν ἐλθεῖν μνηστῆρας ἀγήνορας ἐς τόδε δῶμα, νόστον σοῦ πατρὸς σάφα εἰπέμεν, εἴ που ἄκουσας». Τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Τοιγὰρ ἐγώ τοι, μῆτερ, ἀληθείην καταλέξω. ᾨχόμεθ᾽ ἔς τε Πύλον καὶ Νέστορα ποιμένα λαῶν· δεξάμενος δέ μ᾽ ἐκεῖνος ἐν ὑψηλοῖσι δόμοισιν ἐνδυκέως ἐφίλει, ὡς εἴ τε πατήρ ἑὸν υἱὸν ἐλθόντα χρόνιον νέον ἄλλοθεν· ὧς ἔμ᾽ ἐκεῖνος ἐνδυκέως ἐκόμιζε σὺν υἱάσι κυδαλίμοισιν. Αὐτὰρ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος οὔ ποτ᾽ ἔφασκεν ζωοῦ οὐδὲ θανόντος ἐπιχθονίων τευ ἀκοῦσαι, ἀλλά μ᾽ ἐς Ἀτρεΐδην δουρικλειτὸν Μενέλαον ἵπποισι προύπεμψε καὶ ἅρμασι κολλητοῖσιν. Ἔνθ᾽ ἴδον Ἀργείην Ἑλένην, ἧς εἵνεκα πολλὰ Ἀργεῖοι Τρῶές τε θεῶν ἰότητι μόγησαν. Εἴρετο δ᾽ αὐτίκ᾽ ἔπειτα βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος, ὅττευ χρηίζων ἱκόμην Λακεδαίμονα δῖαν· αὐτὰρ ἐγὼ τῷ πᾶσαν ἀληθείην κατέλεξα. Καὶ τότε δή μ᾽ ἐπέεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν· «Ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ κρατερόφρονος ἀνδρὸς ἐν εὐνῇ ἤθελον εὐνηθῆναι ἀνάλκιδες αὐτοὶ ἐόντες. Ὡς δ᾽ ὁπότ᾽ ἐν ξυλόχῳ ἔλαφος κρατεροῖο λέοντος νεβροὺς κοιμήσασα νεηγενέας γαλαθηνοὺς κνημοὺς ἐξερέησι καὶ ἄγκεα ποιήεντα βοσκομένη, ὁ δ᾽ ἔπειτα ἑὴν εἰσήλυθεν εὐνήν, ἀμφοτέροισι δὲ τοῖσιν ἀεικέα πότμον ἐφῆκεν, ὧς Ὀδυσεὺς κείνοισιν ἀεικέα πότμον ἐφήσει. Αἴ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον, τοῖος ἐών, οἷός ποτ᾽ ἐυκτιμένῃ ἐνὶ Λέσβῳ ἐξ ἔριδος Φιλομηλεΐδῃ ἐπάλαισεν ἀναστάς, κὰδ δ᾽ ἔβαλε κρατερῶς, κεχάροντο δὲ πάντες Ἀχαιοί, τοῖος ἐὼν μνηστῆρσιν ὁμιλήσειεν Ὀδυσσεύς· πάντες κ᾽ ὠκύμοροί τε γενοίατο πικρόγαμοί τε. Ταῦτα δ᾽ ἅ μ᾽ εἰρωτᾷς καὶ λίσσεαι, οὐκ ἂν ἐγώ γε ἄλλα παρὲξ εἴποιμι παρακλιδὸν οὐδ᾽ ἀπατήσω, 1ἀλλὰ τὰ μέν μοι ἔειπε γέρων ἅλιος νημερτής, τῶν οὐδέν τοι ἐγὼ κρύψω ἔπος οὐδ᾽ ἐπικεύσω. Φῆ μιν ὅ γ᾽ ἐν νήσῳ ἰδέειν κρατέρ᾽ ἄλγε᾽ ἔχοντα, νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ ἴσχει· ὁ δ᾽ οὐ δύναται ἣν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι· οὐ γάρ οἱ πάρα νῆες ἐπήρετμοι καὶ ἑταῖροι, οἵ κέν μιν πέμποιεν ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης». Ὧς ἔφατ᾽ Ἀτρεΐδης δουρικλειτὸς Μενέλαος. Ταῦτα τελευτήσας νεόμην, ἔδοσαν δέ μοι οὖρον ἀθάνατοι, τοί μ᾽ ὦκα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμψαν». Ὧς φάτο, τῇ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινεν. Τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής· «Ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος, ἦ τοι ὅ γ᾽ οὐ σάφα οἶδεν, ἐμεῖο δὲ σύνθεο μῦθον· ἀτρεκέως γάρ τοι μαντεύσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω. Ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν ξενίη τε τράπεζα ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω, ὡς ἦ τοι Ὀδυσεὺς ἤδη ἐν πατρίδι γαίῃ ἥμενος ἢ ἕρπων, τάδε πευθόμενος κακὰ ἔργα, ἔστιν, ἀτὰρ μνηστῆρσι κακὸν πάντεσσι φυτεύει· οἷον ἐγὼν οἰωνὸν ἐυσσέλμου ἐπὶ νηὸς ἥμενος ἐφρασάμην καὶ Τηλεμάχῳ ἐγεγώνευν». Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πνελόπεια· «Αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη· τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι». Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· μνηστῆρες δὲ πάροιθεν Ὀδυσσῆος μεγάροιο δίσκοισιν τέρποντο καὶ αἰγανέῃσιν ἱέντες ἐν τυκτῷ δαπέδῳ, ὅθι περ πάρος, ὕβριν ἔχοντες. Ἀλλ᾽ ὅτε δὴ δείπνηστος ἔην καὶ ἐπήλυθε μῆλα πάντοθεν ἐξ ἀγρῶν, οἱ δ᾽ ἤγαγον, οἳ τὸ πάρος περ, καὶ τότε δή σφιν ἔειπε Μέδων· ὃς γάρ ῥα μάλιστα ἥνδανε κηρύκων καὶ σφιν παρεγίγνετο δαιτί· «Κοῦροι, ἐπεὶ δὴ πάντες ἐτέρφθητε φρέν᾽ ἀέθλοις, ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ ἐντυνώμεθα δαῖτα· οὐ μὲν γάρ τι χέρειον ἐν ὥρῃ δεῖπνον ἐλέσθαι». Ὧς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἀνστάντες ἔβαν πείθοντό τε μύθῳ. Αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκοντο δόμους ἐὺ ναιετάοντας, χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε, οἱ δ᾽ ἱέρευον ὄις μεγάλους καὶ πίονας αἶγας, ἵρευον δὲ σύας σιάλους καὶ βοῦν ἀγελαίην, δαῖτ᾽ ἐντυνόμενοι. Τοὶ δ᾽ ἐξ ἀγροῖο πόλινδε ὠτρύνοντ᾽ Ὀδυσεύς τ᾽ ἰέναι καὶ δῖος ὑφορβός. Τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν· «Ξεῖν᾽, ἐπεὶ ἂρ δὴ ἔπειτα πόλινδ᾽ ἰέναι μενεαίνης σήμερον, ὡς ἐπέτελλεν ἄναξ ἐμός· ἦ σ᾽ ἂν ἐγώ γε αὐτοῦ βουλοίμην σταθμῶν ῥυτῆρα λιπέσθαι· ἀλλὰ τὸν αἰδέομαι καὶ δείδια, μή μοι ὀπίσσω νεικείῃ· χαλεπαὶ δέ τ᾽ ἀνάκτων εἰσὶν ὁμοκλαί. Ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἴομεν· δὴ γὰρ μέμβλωκε μάλιστα ἦμαρ, ἀτὰρ τάχα τοι ποτὶ ἕσπερα ῥίγιον ἔσται». Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Οδυσσεύς· «Γιγνώσκω, φρονέω· τά γε δὴ νοέοντι κελεύεις. Ἀλλ᾽ ἴομεν, σὺ δ᾽ ἔπειτα διαμπερὲς ἡγεμόνευε. Δὸς δέ μοι, εἴ ποθί τι ῥόπαλον τετμημένον ἔστιν, σκηρίπτεσθ᾽, ἐπεὶ ἦ φάτ’ ἀρισφαλέ᾽ ἔμμεναι οὐδόν». Ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην, πυκνὰ ῥωγαλέην, ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ· Εὔμαιος δ᾽ ἄρα οἱ σκῆπτρον θυμαρὲς ἔδωκεν. Τὼ βήτην, σταθμὸν δὲ κύνες καὶ βώτορες ἄνδρες ῥύατ᾽ ὄπισθε μένοντες. Ὁ δ᾽ ἐς πόλιν ἦγεν ἄνακτα πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιον ἡδὲ γέροντι, σκηπτόμενον· τὰ δὲ λυγρὰ περὶ χροῒ εἵματα ἕστο. Ἀλλ᾽ ὅτε δὴ στείχοντες ὁδὸν κάτα παιπαλόεσσαν ἄστεος ἐγγὺς ἔσαν καὶ ἐπὶ κρήνην ἀφίκοντο τυκτὴν καλλίροον, ὅθεν ὑδρεύοντο πολῖται· τὴν ποίησ᾽ Ἴθακος καὶ Νήριτος ἠδὲ Πολύκτωρ· ἀμφὶ δ᾽ ἄρ’ αἰγείρων ὑδατοτρεφέων ἦν ἄλσος πάντοσε κυκλοτερές, κατά δε ψυχρὸν ῥέεν ὕδωρ ὑψόθεν ἐκ πέτρης· βωμὸς δ᾽ ἐφύπερθε τέτυκτο νυμφάων, ὅθι πάντες ἐπιρρέζεσκον ὁδῖται· ἔνθα σφέας ἐκίχαν᾽ υἱὸς Δολίοιο Μελανθεὺς αἶγας ἄγων, αἳ πᾶσι μετέπρεπον αἰπολίοισιν, δεῖπνον μνηστήρεσσι· δύω δ᾽ ἅμ᾽ ἔποντο νομῆες. Τοὺς δὲ ἰδὼν νείκεσσεν, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἐκ τ᾽ ὀνόμαζεν, ἔκπαγλον καὶ ἀεικές, ὄρινε δὲ κῆρ Ὀδυσῆος· «Νῦν μὲν δὴ μάλα πάγχυ κακὸς κακὸν ἡγηλάζει, ὡς αἰεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον. Πῇ δὴ τόνδε μολοβρὸν ἄγεις, ἀμέγαρτε συβῶτα, πτωχὸν ἀνιηρόν, δαιτῶν ἀπολυμαντῆρα; Ὃς πολλῇσι φλιῇσι παραστὰς φλίψεται ὤμους αἰτίζων ἀκόλους, οὐκ ἄορας οὐδὲ λέβητας. Τόν γ᾽ εἴ μοι δοίης σταθμῶν ῥυτῆρα γενέσθαι, σηκοκόρον τ᾽ ἔμεναι θαλλόν τ᾽ ἐρίφοισι φορῆναι, καί κεν ὀρὸν πίνων μεγάλην ἐπιγουνίδα θεῖτο. Ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθεν, οὐκ ἐθελήσει ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσων κατὰ δῆμον βούλεται αἰτίζων βόσκειν ἣν γαστέρ᾽ ἄναλτον. Ἀλλ’ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται· αἴ κ᾽ ἔλθῃ πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο, πολλά οἱ ἀμφὶ κάρη σφέλα ἀνδρῶν ἐκ παλαμάων πλευρὰ ἀποτρίψουσι δόμον κάτα βαλλομένοιο». Ὧς φάτο καὶ παριὼν λὰξ ἔνθορεν ἀφραδίῃσιν ἰσχίῳ· ουδέ μιν ἐκτὸς ἀταρπιτοῦ ἐστυφέλιξεν, ἀλλ᾽ ἔμεν᾽ ἀσφαλέως. Ὁ δὲ μερμήριξεν Ὀδυσσεύς, ἠὲ μεταΐξας ῥοπάλῳ ἐκ θυμὸν ἕλοιτο, ἦ πρὸς γῆν ἐλάσειε κάρη ἀμφουδὶς ἀείρας. Ἀλλ᾽ ἐπετόλμησε, φρεσὶ δ᾽ ἔσχετο. Τὸν δὲ συβώτης νείκεσ᾽ ἐσάντα ἰδών, μέγα δ᾽ εὔξατο χεῖρας ἀνασχών· «Νύμφαι κρηναῖαι, κοῦραι Διός, εἴ ποτ᾽ Ὀδυσσεὺς ὔμμ᾽ ἐπὶ μηρί ᾽ ἔκηε, καλύψας πίονι δημῷ, ἀρνῶν ἠδ᾽ ἐρίφων, τόδε μοι κρηήνατ᾽ ἐέλδωρ· ὡς ἔλθοι μὲν κεῖνος ἀνήρ, ἀγάγοι δέ ἑ δαίμων· τῷ κέ τοι ἀγλαΐας γε διασκεδάσειεν ἁπάσας, τὰς νῦν ὑβρίζων φορέεις, ἀλαλήμενος αἰεὶ ἄστυ κάτ᾽, αὐτὰρ μῆλα κακοὶ φθείρουσι νομῆες». Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν· «Ὢ πόποι, οἷον ἔειπε κύων ὀλοφώια εἰδώς, τόν ποτ᾽ ἐγὼν ἐπὶ νηὸς ἐυσσέλμοιο μελαίνης ἄξω τῆλ᾽ Ἰθάκης, ἴνα μοι βίοτον πολὺν ἄλφοι. Αἲ γὰρ Τηλέμαχον βάλοι ἀργυρότοξος Ἀπόλλων σήμερον ἐν μεγάροις, ἢ ὑπὸ μνηστῆρσι δαμείη, ὡς Ὀδυσῆί γε τηλοῦ ἀπώλετο νόστιμον ἦμαρ». Ὧς εἰπὼν τοὺς μὲν λίπεν αὐτοῦ ἦκα κιόντας, αὐτὰρ ὁ βῆ, μάλα δ᾽ ὦκα δόμους ἵκανεν ἄνακτος. Αὐτίκα δ᾽ εἴσω ἴεν, μετὰ δὲ μνηστῆρσι καθῖζεν ἀντίον Εὐρυμάχου· τὸν γὰρ φιλέεσκε μάλιστα. Τῷ παρὰ μὲν κρειῶν μοῖραν θέσαν, οἳ πονέοντο, σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα ἔδμεναι. Ἀγχίμολον δ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς στήτην ἐρχομένω, περὶ δέ σφεας ἤλυθ᾽ ἰωὴ φόρμιγγος γλαφυρῆς· ἀνὰ γάρ σφισι βάλλετ᾽ ἀείδειν Φήμιος. Αὐτὰρ ὁ χειρὸς ἐλὼν προσέειπε συβώτην· «Εὒμαι᾽, ἦ μάλα δὴ τάδε δώματα κάλ᾽ Ὀδυσῆος. ῾Ρεῖα δ᾽ ἀρίγνωτ᾽ ἐστὶ καὶ ἐν πολλοῖσιν ἰδέσθαι. Ἐξ ἐτέρων ἕτερ᾽ ἐστίν, ἐπήσκηται δὲ οἱ αὐλὴ τοίχῳ καὶ θριγκοῖσι, θύραι δ᾽ ἐυεργέες εἰσὶν δικλίδες· οὐκ ἄν τίς μιν ἀνὴρ ὑπεροπλίσσαιτο. Γιγνώσκω δ᾽, ὅτι πολλοὶ ἐν αὐτῷ δαῖτα τίθενται ἄνδρες, ἐπεὶ κνίση μὲν ἐνήνοθεν, ἐν δέ τε φόρμιγξ ἠπύει, ἣν ἄρα δαιτὶ θεοὶ ποίησαν ἑταίρην». Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα·« ῾ Ρεῖ ᾽ ἔγνως, ἐπεὶ οὐδὲ τά τ᾽ ἄλλα πέρ ἐσσ᾽ ἀνοήμων. Ἀλλ᾽ ἄγε δὴ φραζώμεθ᾽, ὅπως ἔσται τάδε ἔργα. Ἠὲ σὺ πρῶτος ἔσελθε δόμους ἐὺ ναιετάοντας, Δύσεο δὲ μνηστῆρας, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ εἰ δ᾽ ἐθέλεις, ἐπίμεινον, ἐγὼ δ᾽ εἷμι προπάροιθεν· μηδὲ σὺ δηθύνειν, μή τίς σ᾽ ἔκτοσθε νοήσας ἢ βάλῃ ἢ ἐλάσῃ. Τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα». Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· «Γιγνώσκω, φρονέω· τά γε δὴ νοέοντι κελεύεις. Ἀλλ᾽ ἔρχευ προπάροιθεν, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ· οὐ γάρ τι πληγέων ἀδαήμων οὐδὲ βολάων· τολμήεις μοι θυμός, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέπονθα κύμασι καὶ πολέμῳ· μετὰ καὶ τόδε τοῖσι γενέσθω.. Γαστέρα δ᾽ οὔ πως ἔστιν ἀποκρύψαι μεμαυῖαν, οὐλομένην, ἣ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισι δίδωσιν, τῆς ἕνεκεν καὶ νῆες ἐύζυγοι ὁπλίζονται, πόντον ἐπ᾽ ἀτρύγετον κακὰ δυσμενέεσσι φέρουσαι». Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· ἂν δὲ κύων κεφαλήν τε καὶ οὔατα κείμενος ἔσχεν, Ἄργος, Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος, ὅν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς θρέψε μέν, οὐδ᾽ ἀπόνητο, πάρος δ᾽ εἰς Ἴλιον ἱρὴν ᾤχετο. Τὸν δὲ πάροιθεν ἀγίνεσκον νέοι ἄνδρες αἶγας ἐπ᾽ ἀγροτέρας ἠδὲ πρόκας ἠδὲ λαγωούς· δὴ τότε κεῖτ᾽ ἀπόθεστος ἀποιχομένοιο ἄνακτος ἐν πολλῇ κόπρῳ, ἥ οἱ προπάροιθε θυράων ἡμιόνων τε βοῶν τε ἅλις κέχυτ᾽, ὄφρ᾽ ἄν ἄγοιεν δμῶες Ὀδυσσῆος τέμενος μέγα κοπρήσοντες· ἔνθα κύων κεῖτ᾽ Ἄργος ἐνίπλειος κυνοραιστέων. δὴ τότε γ᾽, ὡς ἐνόησεν Ὀδυσσέα ἐγγὺς ἐόντα, οὐρῇ μέν ῥ᾽ ὅ γ᾽ ἔσηνε καὶ οὔατα κάμβαλεν ἄμφω, ἆσσον δ᾽ οὐκέτ᾽ ἔπειτα δυνήσατο οἷο ἄνακτος ἐλθέμεν. Αὐτὰρ ὁ νόσφιν ἰδὼν ἀπομόρξατο δάκρυ ῥεῖα λαθὼν Ἐύμαιον, ἄφαρ δ᾽ ἐρεείνετο μύθῳ· «Εὔμαι᾽, ἦ μάλα θαῦμα κύων ὅδε κεῖτ᾽ ἐνὶ κόπρῳ. Καλὸς μὲν δέμας ἐστίν, ἀτὰρ τόδε γ᾽ οὐ σάφα οἶδα, ἢ δὴ καὶ ταχὺς ἔσκε θέειν ἐπὶ εἴδεϊ τῷδε, ἦ αὔτως οἷοί τε τραπεζῆες κύνες ἀνδρῶν γίγνοντ᾽, ἀγλαΐης δ᾽ ἕνεκεν κομέουσιν ἄνακτες». Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Καὶ λίην ἀνδρός γε κύων ὅδε τῆλε θανόντος. Εἰ τοιόσδ᾽ εἴη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ ἔργα, οἷόν μιν Τροίηνδε κιὼν κατέλειπεν Ὀδυσσεύς, αἶψά κε θηήσαιο ἰδὼν ταχυτῆτα καὶ ἀλκήν· οὐ μὲν γάρ τι φύγεσκε βαθείης βένθεσιν ὕλης κνώδαλον, ὅττι δίοιτο· καὶ ἴχνεσι γὰρ περιῄδη. Νῦν δ᾽ ἔχεται κακότητι, ἄναξ δὲ οἱ ἄλλοθι πάτρης ὤλετο, τὸν δὲ γυναῖκες ἀκηδέες οὐ κομέουσιν. Δμῶες δ᾽, εὖτ᾽ ἂν μηκέτ᾽ ἐπικρατέωσιν ἄνακτες, οὐκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ἐθέλουσιν ἐναίσιμα ἐργάζεσθαι· ἥμισυ γάρ τ᾽ ἀρετῆς ἀποαίνυται εὐρύοπα Ζεὺς ἀνέρος, εὖτ᾽ ἄν μιν κατὰ δούλιον ἦμαρ ἕλῃσιν». Ὧς εἰπὼν εἰσῆλθε δόμους ἐὺ ναιετάοντας, βῆ δ᾽ ἰθὺς μεγάροιο μετὰ μνηστῆρας ἀγαυούς. Ἄργον δ᾽ αὖ κατὰ μοῖρα λάβεν μέλανος θανάτοιο αὐτίκ᾽ ἰδόντ᾽ Ὀδυσῆα ἐεικοστῷ ἐνιαυτῷ. Τὸν δὲ πολὺ πρῶτος ἴδε Τηλέμαχος θεοειδὴς ἐρχόμενον κατὰ δῶμα συβώτην, ὦκα δ᾽ ἔπειτα νεῦσ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσας. Ὀ δε παπτήνας ἕλε δίφρον κείμενον, ἔνθα τε δαιτρὸς ἐφίζεσκε κρέα πολλὰ δαιόμενος μνηστῆρσι δόμον κάτα δαινυμένοισιν· τὸν κατέθηκε φέρων πρὸς Τηλεμάχοιο τράπεζαν ἀντίον, ἔνθα δ᾽ ἄρ᾽ αὐτὸς ἐφέζετο. Τῷ δ᾽ ἄρα κῆρυξ μοῖραν ἑλὼν ἐτίθει κανέου τ᾽ ἐκ σῖτον ἀείρας. Ἀγχίμολον δὲ μετ᾽ αυτὸν ἐδύσετο δώματ᾽ Ὀδυσσεὺς πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιος ἠδὲ γέροντι, σκηπτόμενος· τὰ δὲ λυγρὰ περὶ χροῒ εἵματα ἕστο. Ἷζε δ᾽ ἐπὶ μελίνου οὐδοῦ ἔντοσθε θυράων. κλινάμενος σταθμῷ κυπαρισσίνῳ, ὅν ποτε τέκτων ξέσσεν ἐπισταμένως καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν. Τηλέμαχος δ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσας προσέειπε συβώτην, ἄρτον τ᾽ οὖλον ἑλὼν περικαλλέος ἐκ κανέοιο καὶ κρέας, ὤς οἱ χεῖρες ἐχάνδανον ἀμφιβαλόντι· «Δὸς τῷ ξείνῳ ταῦτα φέρων αὐτόν τε κέλευε αἰτίζειν μάλα πάντας ἐποιχόμενον μνηστῆρας· αἰδὼς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένῳ ἀνδρὶ παρεῖναι» Ὧς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσεν, ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευεν· «Τηλέμαχός τοι, ξεῖνε, διδοῖ τάδε, καί σε κελεύει αἰτίζειν μάλα πάντας ἐποιχόμενον μνηστῆρας· αἰδῶ δ᾽ οὐκ ἀγαθήν φησ᾽ ἔμμεναι ἀνδρὶ προΐκτῃ». Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις ᾿Οδυσσεύς· «Ζεῦ ἄνα, Τηλέμαχόν μοι ἐν ἀνδράσιν ὄλβιον εἶναι, καὶ οἱ πάντα γένοιτο, ὅσα φρεσὶν ᾗσι μενοινᾷ». Ἧ ῥα καὶ ἀμφοτέρῃσιν ἐδέξατο καὶ κατέθηκεν αὖθι ποδῶν προπάροιθεν, ἀεικελίης ἐπὶ πήρης· ἤσθιε δ᾽, ἕως ὅτ’ ἀοιδὸς ἐνὶ μεγάροισιν ἄειδεν· εὖθ᾽ ὁ δεδειπνήκειν, ὁ δ᾽ ἐπαύετο θεῖος ἀοιδός. Μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρ᾽· αὐτὰρ Ἀθήνη ἄγχι παρισταμένη Λαερτιάδην Ὀδυσῆα ὤτρυν᾽, ὡς ἄν πύρνα κατὰ μνηστῆρας ἀγείροι, γνοίη θ᾽, οἵ τινές εἰσιν ἐναίσιμοι οἵ τ᾽ ἀθέμιστοι· ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς τιν᾽ ἔμελλ᾽ ἀπαλεξήσειν κακότητος. Βῆ δ’ ἴμεν αἰτήσων ἐνδέξια φῶτα ἕκαστον πάντοσε χεῖρ᾽ ὀρέγων, ὡς εἰ πτωχὸς πάλαι εἴη. Οἱ δ᾽ ἐλεαίροντες δίδοσαν, καὶ ἐθάμβεον αὐτόν, ἀλλήλους τ᾽ εἴροντο, τίς εἴη καὶ πόθεν ἔλθοι. Τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν· «Κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης, τοῦδε περὶ ξείνου· ἦ γάρ μιν πρόσθεν ὄπωπα. Ἧ τοι μὲν οἱ δεῦρο συβώτης ἡγεμόνευεν, αὐτόν δ᾽ οὐ σάφα οἶδα, πόθεν γένος εὔχεται εἶναι». Ὧς ἔφατ᾽, Ἀντίνοος δ᾽ ἔπεσιν νείκεσσε συβώτην. «Ὧ ἀρίγνωτε συβῶτα, τί ἦ δὲ σὺ τόνδε πόλινδε ἤγαγες; Ἧ οὐχ ἅλις ἧμιν ἀλήμονές εἰσι καὶ ἄλλοι, πτωχοὶ ἀνιηροί, δαιτῶν ἀπολυμαντῆρες; Ἧ ὄνοσαι, ὅτι τοι βίοτον κατέδουσιν ἄνακτος, ἐνθάδ᾽ ἀγειρόμενοι, σὺ δὲ καί ποθι τόνδε κάλεσσας;» Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν καλὰ καὶ ἐσθλὸς ἐὼν ἀγορεύεις· τίς γὰρ δὴ ξεῖνον καλεῖ ἄλλοθεν αὐτὸς ἐπελθὼν ἄλλον γ᾽, εἰ μὴ τῶν, οἳ δημιοεργοὶ ἔασιν, μάντιν ἢ ἰητῆρα κακῶν ἢ τέκτονα δούρων, ἢ καὶ θέσπιν ἀοιδόν, ὅ κεν τέρπῃσιν ἀείδων; Οὗτοι γὰρ κλητοί γε βροτῶν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν· πτωχὸν δ᾽ οὐκ ἄν τις καλέοι τρύξοντα ἓ αὐτόν. Ἀλλ᾽ αἰεὶ χαλεπὸς περὶ πάντων εἰς μνηστήρων δμωσὶν Οδυσσῆος, πέρι δ᾽ αὖτ᾽ ἐμοί. Αὐτὰρ ἐγώ γε οὐκ ἀλέγω, εἵως μοι εχέφρων Πηνελόπεια ζώει ἐνὶ μεγάροις καὶ Τηλέμαχος θεοειδής». Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Σίγα, μή μοι τοῦτον ἀμείβεο πόλλ᾽ ἐπέεσσιν· Ἀντίνοος δ᾽ εἴωθε κακῶς ἐρεθιζέμεν αἰεὶ μύθοισιν χαλεποῖσιν, ἐποτρύνει δὲ καὶ ἄλλους». Ἧ ῥα καὶ Ἀντίνοον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ἀντίνο᾽, ἦ μευ καλὰ πατὴρ ὣς κήδεαι υἷος, ὃς τὸν ξεῖνον ἄνωγας ἀπὸ μεγάροιο δίεσθαι μύθῳ ἀναγκαίῳ· μὴ τοῦτο θεὸς τελέσειεν. Δός οἱ ἐλών· οὔ τοι φθονέω· κέλομαι γὰρ ἐγώ γε. Μήτ᾽ οὖν μητέρ᾽ ἐμὴν ἅζευ τό γε μήτε τιν᾽ ἄλλον δμώων, οἳ κατὰ δώματ’ Ὀδυσσῆος θείοιο. Ἀλλ᾽ οὔ τοι τοιοῦτον ἐνὶ στήθεσσι νόημα· αὐτὸς γὰρ φαγέμεν πολὺ βούλεαι ἢ δόμεν ἄλλῳ.» Τὸν δ᾽ αὖτ Ἀντίνοος ἀπαμειβόμενος προσέειπεν· «Τηλέμαχ᾽ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, ποῖον ἔειπες. Εἴ οἱ τόσσον ἅπαντες ὀρέξειαν μνηστῆρες, καί κέν μιν τρεῖς μῆνας ἀπόπροθεν οἶκος ἐρύκοι». Ὧς ἄρ᾽ ἔφη καὶ θρῆνυν ἑλὼν ὑπέφηνε τραπέζης κείμενον, ᾧ ῥ᾽ ἔπεχεν λιπαροὺς πόδας εἰλαπινάζων. Οἱ δ᾽ ἄλλοι πάντες δίδοσαν, πλῆσαν δ᾽ ἄρα πήρην σίτου καὶ κρειῶν. Τάχα δὴ καὶ ἔμελλεν Ὀδυσσεὺς αὖτις ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν προικὸς γεύσεσθαι Ἀχαιῶν· στῆ δὲ παρ᾽ Ἀντίνοον καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Δός, φίλος· οὐ μέν μοι δοκέεις ὁ κάκιστος Ἀχαιῶν ἔμμεναι, ἀλλ᾽ ὥριστος, ἐπεὶ βασιλῆι ἔοικας· τῷ σε χρὴ δόμεναι καὶ λώιον ἠέ περ ἄλλοι σίτου· ἐγὼ δέ κέ σε κλείω κατ᾽ ἀπείρονα γαῖαν. Καὶ γὰρ ἐγώ ποτε οἶκον ἐν ἀνθρώποισιν ἔναιον ὄλβιος ἀφνειόν, καὶ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ τοίῳ, ὁποῖος ἔοι καὶ ὅτευ κεχρημένος ἔλθοι· ἦσαν δὲ δμῶες μάλα μυρίοι ἄλλα τε πολλά, οἷσίν τ᾽ εὖ ζώουσι καὶ ἀφνειοὶ καλέονται. Ἀλλὰ Ζεὺς ἀλάπαξε Κρονίων· ἤθελε γάρ που· ὅς μ᾽ ἅμα ληιστῆρσι πολυπλάγκτοισιν ἀνῆκεν Αἰγυπτόνδ᾽ ἰέναι, δολιχὴν οδόν, ὄφρ᾽ ἀπολοίμην. Στῆσα δ᾽ ἐν Αἰγύπτῳ ποταμῷ νέας ἀμφιελίσσας. Ἔνθ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ κελόμην ἐρίηρας ἑταίρους αὐτοῦ πὰρ νήεσσι μένειν καὶ νῆας ἔρυσθαι, ὀπτῆρας δὲ κατὰ σκοπιὰς ὤτρυνα νέεσθαι· οἱ δ᾽ ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ, αἶψα μάλ᾽ Αἰγυπτίων ἀνδρῶν περικαλλέας ἀγροὺς πόρθεον, ἐκ δὲ γυναῖκας ἄγον καὶ νήπια τέκνα, αὐτούς τε κτεῖνον. Τάχα δ᾽ ἐς πόλιν ἵκετ᾽ ἀυτή· οἱ δὲ βοῆς ἀίοντες ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν ἦλθον· πλῆτο δὲ πᾶν πεδίον πεζῶν τε καὶ ἵππων χαλκοῦ τε στεροπῆς. Ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν, οὐδέ τις ἔτλη στῆναι ἐναντίβιον· περὶ γὰρ κακὰ πάντοθεν ἔστη. Ἔνθ᾽ ἡμέων πολλοὺς μὲν ἀπέκτανον ὀξέι χαλκῷ, τοὺς δ᾽ ἄναγον ζωούς, σφίσιν ἐργάζεσθαι ἀνάγκῃ. Αὐτὰρ ἔμ᾽ ἐς Κύπρον ξείνῳ δόσαν ἀντιάσαντι, Δμήτορι Ἰασίδῃ, ὃς Κύπρου ἶφι ἄνασσεν. Ἔνθεν δὴ νῦν δεῦρο τόδ᾽ ἵκω πήματα πάσχων». Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος ἀπαμείβετο φώνησέν τε· «Τίς δαίμων τόδε πῆμα προσήγαγε δαιτὸς ἀνίην; Στῆθ᾽ οὕτως ἐς μέσσον, ἐμῆς ἀπάνευθε τραπέζης, μὴ τάχα πικρὴν Αἴγυπτον καὶ Κύπρον ἵκηαι, ὥς τις θαρσαλέος καὶ ἀναιδής ἐσσι προΐκτης. Ἑξείης πάντεσσι παρίστασαι· οἱ δὲ διδοῦσιν μαψιδίως, ἐπεὶ οὔ τις ἐπίσχεσις οὐδ᾽ ἐλεητὺς ἀλλοτρίων χαρίσασθαι, ἐπεὶ πάρα πολλὰ ἑκάστῳ». Τὸν δ᾽ ἀναχωρήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ὢ πόποι, οὐκ ἄρα σοί γ᾽ ἐπὶ εἴδεϊ καὶ φρένες ἦσαν. Οὐ σύ γ᾽ ἂν ἐξ οἴκου σῷ ἐπιστάτῃ οὐδ᾽ ἅλα δοίης, ὃς νῦν ἀλλοτρίοισι παρήμενος οὔ τί μοι ἔτλης σίτου ἀποπροελὼν δόμεναι· τὰ δὲ πολλὰ πάρεστιν». Ὧς ἔφατ᾽, Ἀντίνοος δὲ χολώσατο κηρόθι μᾶλλον, καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Νῦν δή σ᾽ οὐκέτι καλὰ διὲκ μεγάροιό γ᾽ ὀίω ἂψ ἀναχωρήσειν, ὅτε δὴ καὶ ὀνείδεα βάζεις». Ὧς ἄρ᾽ ἔφη καὶ θρῆνυν ἑλὼν βάλε δεξιὸν ὦμον, πρυμνότατον κατὰ νῶτον. Ὁ δ᾽ ἐστάθη ἠύτε πέτρη ἔμπεδον, οὐδ᾽ ἄρα μιν σφῆλεν βέλος Ἀντινόοιο· ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη κακὰ βυσσοδομεύων. Ἂψ δ᾽ὅ γ᾽ἐπ᾽οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ἄρ᾽ἕζετο, κὰδ δ᾽ἄρα πήρην θῆκεν ἐυπλείην, μετὰ δὲ μνηστῆρσιν ἔειπεν· «Κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης, ὄφρ᾽ εἴπω, τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσι κελεύει. Οὐ μὰν οὔτ᾽ ἄχος ἐστὶ μετὰ φρεσὶν οὔτε τι πένθος, ὁππότ᾽ ἀνὴρ περὶ οἷσι μαχειόμενος κτεάτεσσιν βλήεται, ἢ περὶ βουσὶν ἢ ἀργεννῇς ὀίεσσιν· αὐτὰρ ἔμ᾽ Ἀντίνοος βάλε γαστέρος εἵνεκα λυγρῆς, οὐλομένης, ἣ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισι δίδωσιν. Ἀλλ᾽ εἴ που πτωχῶν γε θεοὶ και ἐρινύες εἰσίν, Ἀντίνοον πρὸ γάμοιο τέλος θανάτοιο κιχείη». Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Ἐυπείθεος υἱός· «Ἔσθι᾽ ἕκηλος, ξεῖνε, καθήμενος, ἢ ἄπιθ᾽ ἄλλῃ, μή σε νέοι διὰ δώματ᾽ ἐρύσσωσ᾽, οἷ᾽ ἀγορεύεις, ἢ ποδὸς ἢ καὶ χειρός, ἀποδρύψωσι δὲ πάντα». Ὧς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως νεμέσησαν. Ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων· «Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν καλὰ βάλες δύστηνον ἀλήτην· οὐλόμεν᾽, εἰ δὴ πού τις ἐπουράνιος θεός ἐστιν. Καί τε θεοὶ ξείνοισιν ἐοικότες ἀλλοδαποῖσιν, παντοῖοι τελέθοντες, ἐπιστρωφῶσι πόληας ἀνθρώπων ὕβριν τε καὶ εὐνομίην ἐφορῶντες». Ὧς ἄρ᾽ ἔφαν μνηστῆρες, ὁ δ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων. Τηλέμαχος δ᾽ ἐν μὲν κραδίῃ μέγα πένθος ἄεξεν βλημένου, οὐδ᾽ ἄρα δάκρυ χαμαὶ βάλεν ἐκ βλεφάροιιν, ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη κακὰ βυσσοδομεύων. Τοῦ δ᾽ ὡς οὖν ἤκουσε περίφρων Πηνελόπεια βλημένου ἐν μεγάρῳ, μετ᾽ ἄρα δμωῇσιν ἔειπεν· «Αἴθ᾽ οὕτως αὐτόν σε βάλοι κλυτότοξος Ἀπόλλων». Τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Εἰ γὰρ ἐπ᾽ ἀρῇσιν τέλος ἡμετέρῃσι γένοιτο· οὐκ ἄν τις τούτων γε ἐύθρονον Ηῶ ἵκοιτο». Τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Μαῖ᾽, ἐχθροὶ μὲν πάντες, ἐπεὶ κακὰ μηχανόωνται· Ἀντίνοος δὲ μάλιστα μελαίνῃ κηρὶ ἔοικεν. Ξεῖνός τις δύστηνος ἀλητεύει κατὰ δῶμα ἀνέρας αἰτίζων· ἀχρημοσύνη γὰρ ἀνώγει· ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες ἐνέπλησάν τ᾽ ἔδοσάν τε, οὗτος δὲ θρήνυι πρυμνὸν βάλε δεξιὸν ὦμον». Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὧς ἀγόρευε μετὰ δμωῇσι γυναιξὶν ἡμένη ἐν θαλάμῳ· ὁ δ᾽ ἐδείπνεε δῖος Ὀδυσσεύς. Ἡ δ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσασα προσηύδα δῖον ὑφορβόν· «Ἔρχεο, δῖ᾽ Ἐύμαιε, κιὼν τὸν ξεῖνον ἄνωχθι ἐλθέμεν, ὄφρα τί μιν προσπτύξομαι ἠδ᾽ ἐρέωμαι, εἴ που Οδυσσῆος ταλασίφρονος ἠὲ πέπυσται, ἢ ἴδεν ὀφθαλμοῖσι· πολυπλάγκτῳ γὰρ ἔοικεν». Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Εἰ γάρ τοι, βασίλεια, σιωπήσειαν Ἀχαιοί·οἷ ᾽ ὅ γε μυθεῖται, θέλγοιτό κέ τοι φίλον ἦτορ. Τρεῖς γὰρ δή μιν νύκτας ἔχον, τρία δ᾽ ἤματ᾽ ἔρυξα ἐν κλισίῃ· πρῶτον γὰρ ἔμ᾽ ἵκετο νηὸς ἀποδράς· ἀλλ᾽ οὔ πω κακότητα διήνυσεν ἣν ἀγορεύων. Ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀοιδὸν ἀνὴρ ποτιδέρκεται, ὅς τε θεῶν ἒξ ἀείδῃ δεδαὼς ἔπε᾽ ἱμερόεντα βροτοῖσιν, τοῦ δ᾽ ἄμοτον μεμάασιν ἀκουέμεν, ὁππότ᾽ ἀείδῃ, ὡς ἐμὲ κεῖνος ἔθελγε παρήμενος ἐν μεγάροισιν. Φησὶ δ᾽ Ὀδυσσῆος ξεῖνος πατρώιος εἶναι Κρήτῃ ναιετάων, ὅθι Μίνωος γένος ἐστίν. Ἔνθεν δὴ νῦν δεῦρο τόδ᾽ ἵκετο πήματα πάσχων προπροκυλινδόμενος· στεῦται δ᾽ Ὀδυσῆος ἀκοῦσαι ἀγχοῦ, Θεσπρωτῶν ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμῳ, ζωοῦ· πολλὰ δ᾽ ἄγει κειμήλια ὅνδε δόμονδε». Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Ἔρχεο, δεῦρο κάλεσσον, ἵν᾽ ἀντίον αὐτὸς ἐνίσπῃ. Οὗτοι δ᾽ ἠὲ θύρῃσι καθήμενοι ἑψιαάσθων ἢ αὐτοῦ κατὰ δώματ᾽, ἐπεί σφισι θυμὸς ἐύφρων. Αὐτῶν μὲν γὰρ κτήματ᾽ ἀκήρατα κεῖτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ, σῖτος καὶ μέθυ ἡδύ· τὰ μέν τ᾽ οἰκῆες ἔδουσιν, οἱ δ᾽ εἰς ἡμέτερον πωλεύμενοι ἤματα πάντα, βοῦς ἱερεύοντες καὶ ὄις καὶ πίονας αἶγας εἰλαπινάζουσιν πίνουσί τε αἴθοπα οἶνον μαψιδίως· τὰ δὲ πολλὰ κατάνεται· οὐ γὰρ ἔπ᾽ ἀνήρ, οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν, ἀρὴν ἀπὸ οἴκου ἀμῦναι. Εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν, αἶψά κε σὺν ᾧ παιδὶ βίας ἀποτίσεται ἀνδρῶν». Ὧς φάτο, Τηλέμαχος δὲ μέγ᾽ ἔπταρεν, ἀμφὶ δὲ δῶμα σμερδαλέον κονάβησε. Γέλασσε δὲ Πηνελόπεια, αἶψα δ’ ἄρ᾽ Εὔμαιον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «῎Ερχεό μοι, τὸν ξεῖνον ἐναντίον ὧδε κάλεσσον. Οὐχ ὁράᾳς, ὅ μοι υἱὸς ἐπέπταρε πᾶσιν ἔπεσσιν; Τῷ κε καὶ οὐκ ἀτελὴς θάνατος μνηστῆρσι γένοιτο πᾶσι μάλ᾽, οὐδέ κέ τις θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξει. Ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν. Αἴ κ᾽ αὐτὸν γνώω νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποντα, ἕσσω μιν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα καλά». Ὧς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσεν, ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ξεῖνε πάτερ, καλέει σε περίφρων Πηνελόπεια, μήτηρ Τηλεμάχοιο· μεταλλῆσαί τί ἑ θυμὸς ἀμφὶ πόσει κέλεται, καὶ κήδεά περ πεπαθυίῃ. Εἰ δέ κέ σε γνώῃ νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποντα, ἕσσει σε χλαῖνάν τε χιτωνά τε, τῶν σὺ μάλιστα χρηίζεις· σῖτον δὲ καὶ αἰτίζων κατὰ δῆμον γαστέρα βοσκήσεις· δώσει δέ τοι, ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν». Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Οδυσσεύς· «Εὔμαι᾽, αἶψά κ᾽ ἐγὼ νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποιμι κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ· οἶδα γὰρ εὖ περὶ κείνου, ὁμήν δ᾽ ἀνδέγμεθ᾽ ὀιζύν· ἀλλὰ μνηστήρων χαλεπῶν ὑποδείδι᾽ ὅμιλον, τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει. Καὶ γὰρ νῦν, ὅτε μ᾽ οὗτος ἀνὴρ κατὰ δῶμα κιόντα οὔ τι κακὸν ῥέξαντα βαλὼν ὀδύνῃσιν ἔδωκεν, οὔτε τι Τηλέμαχος τό γ᾽ ἐπήρκεσεν οὔτε τις ἄλλος. Τῷ νῦν Πηνελόπειαν ἐνὶ μεγάροισιν ἄνωχθι μεῖναι, ἐπειγομένην περ, ἐς ἠέλιον καταδύντα· καὶ τότε μ᾽ εἰρέσθω πόσιος πέρι νόστιμον ἦμαρ, ἀσσοτέρω καθίσασα παραὶ πυρί· εἵματα γάρ τοι λύγρ᾽ ἔχω· οἶσθα καὶ αὐτός, ἐπεί σε πρῶθ᾽ ἱκέτευσα». Ὧς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσεν. Τὸν δ᾽ ὑπὲρ οὐδοῦ βάντα προσηύδα Πηνελόπεια· «Οὐ σύ γ᾽ ἄγεις, Ἐύμαιε· τί τοῦτ᾽ ἐνόησεν ἀλήτης; Ἦ τινά που δείσας ἐξαίσιον, ἦε καὶ ἄλλως αἰδεῖται κατὰ δῶμα; Κακὸς δ᾽ αἰδοῖος ἀλήτης». Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Μυθεῖται κατὰ μοῖραν, ἅ πέρ κ᾽ ὀίοιτο καὶ ἄλλος, ὕβριν ἀλυσκάζων ἀνδρῶν ὑπερηνορεόντων. Ἀλλά σε μεῖναι ἄνωγεν ἐς ἠέλιον καταδύντα. Καὶ δὲ σοὶ ὧδ᾽ αὐτῇ πολὺ κάλλιον, ὦ βασίλεια, οἴην πρὸς ξεῖνον φάσθαι ἔπος ἠδ᾽ ἐπακοῦσαι». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Οὐκ ἄφρων ὁ ξεῖνος ὀίεται, ὥς περ ἂν εἴη· οὐ γὰρ πού τινες ὧδε καταθνητῶν ἀνθρώπων ἀνέρες ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται». Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὡς ἀγόρευεν, ὁ δ᾽ ᾤχετο δῖος ὑφορβὸς μνηστήρων ἐς ὅμιλον, ἐπεὶ διεπέφραδε πάντα. Αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα, ἄγχι σχὼν κεφαλήν, ἵνα μὴ πευθοίαθ᾽ οἱ ἄλλοι· «Ὦ φίλ᾽, ἐγὼ μὲν ἄπειμι σύας καὶ κεῖνα φυλάξων, σὸν καὶ ἐμὸν βίοτον· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελλόντων. Αὐτὸν μέν σε πρῶτα σάω, καὶ φράζεο θυμῷ, μή τι πάθῃς· πολλοὶ δὲ κακὰ φρονέουσιν Ἀχαιῶν, τοὺς Ζεὺς ἐξολέσειε πρὶν ἡμῖν πῆμα γενέσθαι». Τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Ἔσσεται οὕτως, ἄττα· σὺ δ᾽ ἔρχεο δειελεήσας· ἠῶθεν δ᾽ ἰέναι καὶ ἄγειν ἱερήια καλά· αὐτὰρ ἐμοὶ τάδε πάντα καὶ ἀθανάτοισι μελήσει». Ὧς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αὖτις ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐυξέστου ἐπὶ δίφρου, πλησάμενος δ᾽ ἄρα θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος βῆ᾽ ῥ᾽ ἴμεναι μεθ᾽ ὕας, λίπε δ᾽ ἕρκεά τε μέγαρόν τε πλεῖον δαιτυμόνων. Οἱ δ᾽ ὀρχηστυῖ καὶ ἀοιδῇ τέρποντ᾽· ἤδη γὰρ καὶ ἐπήλυθε δείελον ἦμαρ.	5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 290 295 300 305 310 315 320 325 330 335 340 345 350 355 360 365 370 375 380 385 390 395 400 405 410 415 420 425 430 435 440 445 450 455 460 465 470 475 480 485 490 495 500 505 510 515 520 525 530 535 540 545 550 555 560 565 570 575 580 585 590 595 600 605	Άμα ξημέρωσε κι εφάνη η Αυγούλα με τις ακτίνες τις ροδαλές έπειτα τότε πια κάτω από τα πόδια έδεσε (τα) πέδιλα καλά Τηλέμαχος, αγαπημένος γιος του Οδυσσέα θεϊκού, και άρπαξε το δόρυ το γενναίο, που να ταιριάζει στην παλάμη του, πηγαίνοντας στην πόλη, και είπε στο χοιροβοσκό του: «Όπως βλέπεις, παππουλή, εγώ φεύγω για την πόλη, ώστε εμένα ημητέρα να ιδεί· διότι δεν πιστεύω αυτή πως πρωτύτερα θα πάψει τον κλαθμό και στυγερό το βογγητό και όλο να δακρύζει, πριν βέβαια τον ίδιο με ιδεί· όσο για σένα βέβαια ετούτο επιτέλλω. Τον ξένο δυστυχή οδήγησε στην πόλη, ώστε εκεί να ζητιανεύει στα τραπέζια· κι όποιος θελήσει θε να δώσει και σ’ αυτόν (πιρούνι με) ψωμί - κουτάλι (με κρασί)· και άπαντες για ‘μέ δενγίνεται ανθρώπους να ανέχομαι ο έχοντας τον πόνο στην ψυχή. Και αν αυτός ο ξένος περισσότερο θυμώσει, κακό δικό του θα γενεί· αυτή διότι για εμέ αλήθεια με αγάπη να τη λέω.» Και απαντώντας προς αυτόν είπε με ευρηματικότητα ο Οδυσσεύς· «Τι φίλος... ούτε ο ίδιος με το ζόρι επιθυμώ να με κρατάνε. Για τον πτωχό είναι καλύτερο κατά την πόλη παρά μες στους αγρούς να ζητιανεύει σε τραπέζια· και ας μου δώσει, κι όποιος θέλει. Διότι μέσα στα μαντριά δεν είμαι πια μικρός να παραμένω, και όπως ο οικοδεσπότης θα διατάζει να πείθομαι στα πάντα. Αλλ’ άντε, και εμέ θα οδηγήσει ο άνθρωπος αυτός, αυτόν που συ κελεύεις, αμέσως μόλις καρδαμώσω στη φωτιά θε να γενεί κι η αναχώρηση· το προφανές διότι έχω τούτα τα άσχημα ενδύματα· μη με δαμάσει η ψύχρα της αυγής· και λένε ότι είναι το άστυ και μακριά». Όπως το είπε, κι ο Τηλέμαχος διήλθε (απ’ την πόρτα) της καλύβας με γοργά βαδίζοντας ποδάρια, και σχεδιάζοντας κακό για τους μνηστήρες. Ύστερα αφού έφτασε σ’ ανάκτορα ‘‘καλοκατοικημένα’’, έστησε μεν ακόντιο προς τη μακριά τραβώντας την κολόνα, ο ίδιος δε... εισήλθε και υπερέβη το κατώφλι. Κι αυτόν-α πολύ πρώτη είδε τροφός Ευρύκλεια καθώς έστρωνε καλύμματα σε θρόνους σκαλιστούς, και έπειτα ευθύς πλησίασε με δάκρυα στα μάτια. Κι έτσι οι άλλες από γύρωμαζεύτηκαν θεραπαινίδες του Οδυσσέα ‘‘ταλασίφρονος’’ φιλούσαν κι αγκαλιάζοντας κεφάλι μα και ώμους με αγάπη. Η δε ‘‘περίφρων’’ Πηνελόπη επρόβαλε στοχαστική από το θάλαμο, όμοια με την Άρτεμη ή τη χρυσή Αφροδίτη, κι αγαπημένο τύλιξε παιδί με χέρια καθώς ήταν δακρυσμένη, φίλησε δε την κεφαλή του μα και τα δυο τα όμορφα τα μάτια, και σε λυγμούς ανάμεσα είπ᾽ έπεα πτερόεντα (σ’ αυτόν)· «Ήλθες Τηλέμαχε, γλυκύτατό μου φως. Εγώ εσένα πια βεβαίως δεν έλεγα θα (ξανα)δώ αφ’ ότου κίνησες με πλοίο για την Πύλο ‘‘λάθρα’’, σε άγνοια δική μου, με σκοπό ν᾽ ακούσεις για πατέρααγαπημένο. Αλλ᾽ άντε μου περίγραψε αυτό, όπως συνάντησε η ματιά σου». Και άμεσα στα σοβαρά απάντησε Τηλέμαχος σ’ αυτήν συγκινημένος: «Μητέρα μου, μη μου ανάβεις γογγυτά, ούτε για μένα η καρδιά να ξεσηκώνεται στα στήθια σαν ξέφυγα από όλεθρο φριχτό· αλλ᾽ αφού ρίξεις πάνω σου νερό, φορώντας ρούχο καθαρό, στο υπερώο σαν ανέβεις μαζί με τις αμφίπολες γυναίκες, σε όλους προσευχήσου τους θεούς ‘‘τελούσα εκατόμβας’’ προσφοράς, και είθε από κάπου ο Ζευς τα έργα να τελέσει της απάντησης. Ύστερα εγώ στην αγορά θε να διαβώ, για να καλέσω τον ξένο, αυτόν που από κείθε ακολούθησε εμέ εδώ όπως ερχόμουν. Αυτόν κι εγώ προέπεμψα μαζί με τους συντρόφους ευσεβείς, κι έδωκα εντολή αφού τον οδηγήσουνε στον οίκο του Πειραίου να τον φιλοξενήσει και όπως πρέπει να τιμά, ωσότου έλθω». Κι ως έτσι είπε, φώλιασαν τα λόγια στην καρδιά της, και αφού έριξε αυτή επάνω της νερό, φορώντας ρούχο καθαρό, σε όλους προσευχόταν τους θεούς τελέσας εκατόμβες προσφοράς, κι είθε από κάπου ο Ζευς τα έργα να τελέσει της απάντησης. Κι έτσι έπειτα Τηλέμαχος βγήκε αφού διέσχισε το μέγαρο έχοντας το ακόντιο· μαζί μ᾽ αυτόν βεβαίως δυο σκύλοι έποντο λευκοί. Και βέβαια σ’ αυτόν χάρη θεσπέσια κατέχευε η Αθηνά· κι όλος ο κόσμος τότε τον θαύμαζε επερχόμενον. Και γύρω του μνηστήρες μαζεύονταν οι φαντασμένοι αγορεύοντες λαμπρά, ενώ μες στο μυαλό βυσσοδομούσανε ‘‘αισχρά’’. Ύστερα αυτός απομακρύνθηκε μεν έπειτα απ᾽ τον μεγάλο όμιλο αυτών ἀλλ᾽ ἵνα όπου εστέκετο ο Μέντωρ και ο Άντιφος κι ο Αλιθέρσης, και οι οποίοι εξ αρχής ήσανε σύντροφοι γι’ αυτόν απ’ τον πατέρα, όπου πηγαίνοντας εκάθισε· κι εκείνοι τον ρωτούσαν τα καθέκαστα. Κι ήλθε από κοντά σ' αυτούς ο Πείραιος στα δόρατα γνωστός (ο δορυφόρος) περνώντας απ'την πόλη τον ξένο προς την αγορά. Ούτ’ έτσι επί πολύ από τον ξένο ο Τηλέμαχος να βρίσκεται μακριά, αλλά πλησίασε κοντά. Και πρώτος-πρώτος Πείραιος είπ’ ένα λόγο προς αυτόν: «Τηλέμαχε, ευθύς διέταξε γυναίκες να ᾽ρθούν στο σπίτι το δικό μου, όπως τα δώρα σου να στείλω, αυτά που σού ᾽δωκε ο Μενέλαος». Και άμεσα σ’ αυτόν απάντησε στα σοβαρά Τηλέμαχος συγκινημένος: «Πείραιε, επειδή και δεν γνωρίζουμε, όπως αυτά τα έργα θα γενούν. Εάν κι εμέ μνηστήρες φαντασμένοι μες στο μέγαρο λαθραία αφού σκοτώσουν όλα τα πατρικά θα τα μοιράσουν, σ' εσέ τον έχοντα τον ίδιο θα ήθελα να είναι παρά σε κάποιον απ' αυτούς· όμως εάν κι εγώ γι᾽ αυτούς “φυτέψω” το φόνο και τη συμφορά, πια τότε στον χαρούμενο εμένα να (τα) φέρεις στο παλάτι με χαρά». Ως λέγοντας τον ξένο τον ταλαίπωρο οδήγησε στο σπίτι. Ύστερα αφού έφτασαν στα κτίσματα καλά που κατοικούνταν, και χλαίνες πάνω έστρωναν και σε ανάκλιντρα και θρόνους, μπαίνοντας δε μες στα λουτρά ελούστηκαν στα σκαλιστά Κι αφού λοιπόν αυτούς έλουσαν υπηρέτριες και έχρισαν με λάδι, τύλιξαν με σγουρές χλαίνες και με χιτώνες στη συνέχεια, βγαίνοντας από τα λουτρά (ασάμινθους που λέγαν) κάθισαν σε ανάκλιντρα. Κι η για το πλύσιμο χεριών θαλαμηπόλος από την πρόχουν έριχνε π ου έφερεχρυσή πανέμορφη πάνω σε λέβητα αργυρό για να νιφτούν· και έστρωσε τραπέζι πού ᾽χε τρίψει. Σίτο κι η οικονόμος με αιδώ παρέθεσε που έφερε, εδέσματα απίθωσε πολλά προς χάριν της παρέας. Κάθισε απ’ απέναντι η μητέρα και δίπλα σε κολόνα του μεγάρου κεντρική επάνω κεκλιμένη σε ανάκλιντρο, στριφώνοντας εργόχειρα λεπτά. Κι επάνω αυτοί στα έτοιμα φαγιά που ήτανε μπροστά τα χέρια απλώναν. Αφού λοιπόν χορτάσανε - πιοτί φαΐ χαρήκαν, και τις κουβέντες άρχισε μ᾽ αυτούς με φρόνηση η Πηνελόπη σφαιρικά: «Τηλέμαχε, είν᾽ ώρα εγώ στο υπερώο ανεβαίνοντας να πέσω στο κρεβάτι, που μού ᾽γινε στενάχωρο, πλημμυρισμένο πάντοτε στα δάκρυα τα δικά μου, αφ᾽ ότου Οδυσσεύς με τους Ατρείδες αναχώρησε για Ίλιο· ούτε για μένα τόλμησες να έλθεις πριν από μνηστήρες φαντασμένους σε τούτο το σαλόνι, για να μου πεις το νόστο του πατρός σου με σαφήνεια, αν από κάπου άκουσες». Και άμεσα σ᾽ αυτήν απάντησε με σοβαρότητα Τηλέμαχος (συγκινημένος): «Όσο για τούτο εγώ, μητέρα, αλήθεια θα σου περιγράψω. Ταξιδέψαμε στην Πύλο και στο Νέστορα ποιμένα των λαών· κι αφού με δέχτηκε εκείνος στα ανάκτορα και με το παραπάνω φιλοξένησε, κι ως νά ᾽τανε πατέρας τον υιό του ερχόμενο μετ᾽ από χρόνια ξανά από αλλού· όπως εμέ εκείνος περιποιήθηκε και με το παραπάνω μαζί με τους υιούς τους αξιέπαινους. Όμως για τον ταλαίπωρο τον Οδυσσέα ουδέποτε έλεγε πως είναι ζωντανός ούτε αποθαμένος και άνθρωπος επί της γης γι᾽ αυτόν να είχε ακούσει, αλλά εμέ εις τον Ατρείδη Μενέλαο δουρικλειτό (στα δόρατα ονομαστό) προώθησε με άρματα σε ίππους κολλητά. Όπου είδα την Αργείτισσα Ελένη, της οποίας ένεκα πολλά Αργείοι (μα) και Τρώες με θεών ‘‘επίνοια εμόγησαν’’. Ρωτούσε κι έπειτα μετά Μενέλαος μ᾽ αγάπη δυνατά, τι άραγε χρειάστηκα (και) έφτασα σε Λακεδαίμονα ευλογημένη· ύστερα εγώ την πάσα αλήθεια περιέγραψα σ’ αυτόν. Και τότε πια είπε με λόγια απαντώντας προς εμέ· «Πόπω, αν είναι δυνατόν εις το κρεβάτι του ανδρός του κρατερού (γενναίου) πως να πλαγιάσουν ήθελαν αυτοί που ήσαν άνανδροι οι ίδιοι. Και όπως όταν ελαφίνα στη φωλιά του λιονταριού του κρατερού μικρά νιογέννητα σαν πήγε να κοιμίσει βυζανιάρικα πλαγιές και σ᾽ αναζήτηση φαράγγια χλοερά σαν πάει να βοσκήσει, κι έπειτ᾽ αυτός εισήλθε στο ‘‘στρώμα’’ τοδικό του και σε αμφότερους αυτούς ακούσια τους έφερε το τέλος, όπως ακούσια σ᾽ εκείνους Οδυσσεύς το τέλος τους θα φέρει. Διότι είθε, και πατέρα Ζευ και Αθηνά κι Απόλλων, τέτοιος που ήταν, όπως κάποτε στη Λέσβο την καλοχτισμένη από μιαν έριδα αφού πετάχτηκε ορθός επάλεψε με τον Φιλομηλείδη, και κρατερώς κατέβαλε, και είχανε χαρεί και όλοι οι Αχαιοί, τέτοιος αν ήταν κι έμπαινε μες στων μνηστήρων την ομήγυρη ο Οδυσσεύς... όλοι γρηγοροθάνατοι και θα εγένοντο και πικροπαντρεμένοι. Κι αυτά που με ρωτάς κι εκλιπαρείς, εγώ βεβαίως δεν θα είπω άλλα πάρεξ αυτά που άκουσα και ούτε θα εξαπατήσω, αλλ᾽ αφ᾽ ενός αυτά που μού ᾽πε μ᾽ ειλικρίνεια ο γέρος ο θαλασσινός, και απ᾽ αυτά εγώ τίποτα δεν θα κρύψω ούτε θα συγκαλύψω μια κουβέντα. Ισχυρίστηκε αυτός ότι τον είδε βέβαια σε νήσο ‘‘κρατεράν’’ βάσανα έχοντα (πολλά), στης Καλυψούς της νύμφης μες στα μέγαρα, που με το ζόρι τον κρατούσε· και που δεν δύναται αυτός να φτάσει στη δικιά του γητην πατρική· γιατί δεν έχει πλοία διαθέσιμα επανδρωμένα και κουπιά, και που επάνω στην πλατιά της θάλασσας την αγκαλιά αυτόν θα ταξιδέψουν.» Έτσι είπε ο Ατρείδης Μενέλαος δουρικλειτός (στα δόρατα γνωστός). Αυτά όπως τελείωσε ξεκίνησα ταξίδι, και μού ᾽δωσαν τον ούριο αθάνατοι, έτσι με έστειλαν γοργά σε προσφιλή πατρίδα». Σαν τό ᾽πε, και αντάριασε στα στήθια την ψυχή της. Κι είπε μετά σ᾽ αυτούς ο Θεοκλύμενος μοιάζοντας σα θεός· «Γυναίκα αξιότιμη του γιου Λαέρτη Οδυσσέα, κανείς σαφώς δεν ξέρει βέβαια, το λόγο όμως το δικό μου επεξεργάσου· διότι με ευθύτητα μαντεύω για αυτό και τίποτα δεν κρύβω. “Πρώτα ο θεός” -εδώ και τώρα Ζευς- και τούτο το φιλόξενο τραπέζι και εστία Οδυσσέα απαράμιλλου, σ᾽ αυτήν εδώ που φτάνω, έτσι που ήδη Οδυσσεύς στη γη την πατρική βρισκόμενος ή έρπων, γι᾽ αυτές τις αθλιότητες μαθαίνοντας είναι, κι έτσι μνηστήρων το κακό σ’ όλους προετοιμάζει· αυτόν εγώ τον οιωνό στο πλοίο ‘‘καθώς έτρεχε’’ βρισκόμενος είπα και στον Τηλέμαχο ήδη επεξηγούσα». Και άμεσα σ’ αυτόν είπε με φρόνηση η Πηνελόπη (σφαιρικά): «Άμα, μακάρι ξένε, ετούτη η κουβέντα μπορούσε να γενεί... τότε αγάπη τάχιστα και δώρα και πολλά θε να γνωρίσεις από μένα, έτσι που ‘σέ θα μακαρίζει όποιος (εσένα) συναντά». Όπως οι μεν αγόρευαν ‘‘τοιαύτα’’ προς αλλήλους· μνηστήρες δε ‘‘προπάροιθεν μεγάρου Οδυσσέως’’ ετέρποντο με δίσκους και ρίχνοντας κοντάρια (για εξάσκηση) σε δάπεδο στρωμένο, όπου όπως παλιά, γεμάτοι περηφάνια. Αλλ’ όταν ήταν για το δείπνο (το μεσημεριανό) κι έρχονταν τα κοπάδια τριγύρω από τους αγρούς, και οι οποίοι τά ‘φερναν εκεί όπως παλιά, και τότε πια είπε ο Μέδων σε αυτούς· μάλιστα διότι ο κύριος αυτός από τους κήρυκες ήτανε αρεστός και με αυτούς παρευρισκόταν στοτραπέζι: «Αγόρια, επειδή όλοι με τα αθλήματα ευχαριστήσατε το νου (σας), ας έρχεστε (σιγά-σιγά) προς το σαλόνι, ώστε να στρώσουμε τραπέζι· γιατί δεν είναι κι άσχημα στην ώρα του να πάρουμε το δείπνο». Σαν είπε, και αυτοί μπήκαν αφού σηκώθηκαν και πείθονταν στα λόγια. Ύστερα αφού έφτασαν στους χώρους που καλά ήταν συγυρισμένοι, κι απόθεσαν τις χλαίνες επάνω στα ανάκλιντρα (επάνω) και στουςθρόνους, και έσφαζαν εκεί κριούς μεγάλους και γίδια απ’ τα παχιά, θυσίαζαν γουρούνια μαντρισμένα βόδια κοπαδιαστά, γεύμα να ετοιμάσουν. Ενώ οι άλλοι απ᾽ τον αγρό στην πόλη προετοιμάζονταν να πάν᾽ κι ο Οδυσ(σ)εύς και ο χοιροβοσκός ευλογημένος. Κι ανάμεσά τους άρχισε ‘‘συβώτης’’ τις κουβέντες ο ομαδάρχης των ανδρών: «Ξέν᾽, επειδή επιμένεις θα πάμε έπειτα στην πόλη σήμερα, ως διέταξε αφέντης ο δικός μου· παρόλο που εγώ βεβαίως θα ήθελα αυτού να σε αφήσω φύλακα για τα μαντριά· αλλά τον σέβομαι αυτόν και (τον) φοβάμαι, εκ των υστέρων μη εμένανε μαλώσει· και είναι οι ‘‘ομοβροντίες’’ των ανάκτων χαλεπές. 1Αλλ᾽ άντε τώρα να πηγαίνουμε· γιατί ήδη έχει προχωρήσει αρκετά η μέρα, ταχύτατα μετά προς την εσπέρα θα είναι παγωνιά (θα έρθει ρίγος)». Και απαντώντας προς αυτόν είπε πανέξυπνα ο Οδυσσεύς: «Γιγνώσκω, (το) φρονώ· αυτά βεβαίως πια κελεύεις σ᾽ έναν γνώστη. Αλλά ας πάμε, κι έπειτα εσύ να προηγείσαι διαρκώς (και πέρα ωςπέρα). Και δώσε μου αν είναι πουθενά κάνα κομμένο ρόπαλο, για να στηρίζομαι, μια πού ᾽πες ότι είναι επικίνδυνη ετούτη η οδός». Κι ύστερα απ’ αυτό στους ώμους έβαλε κακάσχημο σακίδιο (παλιό) διάτρητο, κι ήταν σκοινί στριμμένο για εξάρτηση· Εύμαιος δε μετά σ᾽ αυτόν έδωκε όπως προσδοκούσε σκήπτρο. Οι δυο αυτοί κινήσανε, ενώ τη στάνη τα σκυλιά κι οι κτηνοτρόφοι φύλαγαν μένοντες ξοπίσω. Κι αυτός οδήγαγε τον άνακτα στην πόλη πτωχό να μοιάζει ελεεινό (χαμένο) γέροντα (με μήλα να εξέχουν), καμπούρη· τα λιγδιασμένα πάνω του κουρέλια να φορεί. Αλλ᾽ όταν πια ακολουθώντας στοιχισμένοι προς τα κάτω την απόκρημνη οδό ήσαν κοντά στο άστυ και φτάσανε στην κρήνη από πάνω κτιστή με όμορφη ροή, απ’ όπου υδρεύοντο πολίτες· αυτήν-ε κατασκεύασε ο Ίθακος κι ο Νήριτος και ο Πολύκτωρ· κι ήτανε έτσι γύρω άλσος με λεύκες ‘‘τροφαντές’’ απ’ το νερό κι από παντού κυκλοτερές, κι ύδωρ ψυχρό έρεε κάτω αφ᾽ υψηλού από την πέτρα· κι από πάνω είχε κτιστεί ένας βωμός νυμφών, όπου επί αυτού πάντες θυσιάζαν οι διαβάτες· όπου αυτούς συνάντησε εκεί ο Μελανθεύς Δολίου ο υιός πηγαίνοντας κατσίκια, αυτά πού ᾽ταν ξεχωριστά απ᾽ όλα στο κοπάδι, δείπνο για τους μνηστήρες και δυό βοσκοί αυτόν ακολουθούσαν. Και βλέποντας αυτούς, επέπληξε, κι είπε μία κουβέντα και (από τούτο) κατονόμαζε ασύστολα αισχρά (προσβλητικά), και συνταρράσει την καρδιά του Οδυσσέα: «Τώρα αφενός ταιριάξατε κακός (κακάσχημος) πια σέρνει έναν κακό, απ᾽ το θεό ‘πως (στη ζωή) “ὅμοιος ὁμοίῳ ἀεὶ πελάζει”. Πού το λοιπόν τραβάς τον άθλιο αυτόν, σιχαμερέ χοιροβοσκέ, πτωχό ανιαρό, που τρώει τ᾽ αποφάγια στα τραπέζια; Που σε πολλούς πλησιάζοντας κοντά θα τρίβεται σε παραστάτες από πόρτες με τους ώμους γυρεύοντας απομεινάρια, όχι (της γεναιότητας) σπαθιά ούτε καζάνια (πλήρη φαγητού). Που βέβαια αν μού ᾽δινες στις στάνες φύλακας να γίνει, υπόστεγων καθαριστή και νά ‘ναι για να φέρνει πρασινάδα στα ερίφια, κι αρμέγοντας να έπινε μεγάλη θε να κρέμεται σαν κάθετη η κοιλιά του. Αλλ᾽ επειδή κακόμαθε λοιπόν, δεν θα θελήσει να πάρει αρμοδιότητες, αλλά κάνοντας τον πτωχό κάτω στο δήμο θέλει ζητώντας να τσιμπολογά για τη γαστέρα του την άδεια. Αλλ᾽ ένα θα σου πω, αυτό και που θα γίνει· έτσι και έλθει στα παλάτια του Οδυσσέα θεϊκού, πολλές σφαλιάρες στο κεφάλι του απ᾽ τις παλάμες των ανδρών θα (του) συντρίψουν τα πλευρά κάτω σαν τον πετάνε στο σαλόνι». Σαν τό ᾽πε κι ενώ πέρναγε κοντά ελάκτισε επιπόλαια πηδώντας στο ισχίο· μα ούτ᾽ αυτόν απώθησε εκτός μονοπατιού, αλλ᾽ έμεινε ακλόνητος. Για το οποίο και μουρμούρισε σκεφτόμενος ο Οδυσσεύς, ή με το ρόπαλο χτυπώντας (τον) από κοντά όπως επιθυμούσε η ψυχή, ή να (τον) ρίξει κατά γης από ψηλά να του συντρίψει το κεφάλι. Αλλά δεν αποτόλμησε, και συγκρατήθηκε ο νους. Και τούτον ο χοιροβοσκός επέπληξε κοιτάζοντας στα μάτια, και μεγαλόφωνα ευχήθηκε σηκώνοντας τα χέρια· «Νύμφες από τις κρήνες -του νερού- κόρες Διός, άμποτες Οδυσσεύς έκαιγε για εσάς μηριά επάνω, με λίπος πλούσιο καλύπτοντας (εδώ στον πλούσιο) τον δήμο, μ᾽ αρνιά και με ερίφια, κρίνατε αυτό για με (σαν αντιστάθμισμα)επιθυμία· όπως θα έλθει μεν αυτός ο άνδρας, δαίμονας να τον φέρει τότε και τα στολίσματα (χάδια - διασκεδάσεις) βέβαια όλα θα τασκορπίσει που τώρα κουβαλάς προκλητικά, πάντοτε σεργιανώντας στην πόλη, ενώ οι άθλιοι βοσκοί χαλάνε τα κοπάδια». Κι ύστερα προς αυτόν είπε Μελάνθιος ο οδηγός στα βοσκοτόπια των αιγών: «Αλί και τρισαλί, τι είπε το παλιόσκυλο και φανερά τ᾽ ακούω, που σε καράβι μακρινό εγώ αυτόν μια μέρα απ’ την Ιθάκη μακριά θα προωθήσω, κέρδος πολύ για ᾽μέ να προσπορίσει. Μακάρι τον Τηλέμαχο με τόξο ο Απόλλων αργυρό να σημαδέψει σήμερα στο παλάτι, ή να εξοντωθεί απ’ τους μνηστήρες, όπως για Οδυσσέα βέβαια μακριά χάθηκε της επιστροφής η ‘μέρα». Ως είπε εγκατέλειψε τους μεν αυτού πηγαίνοντες βραδέως, ενώ αυτός προχώρησε, και σύντομα πολύ έφτανε στα ανάκτορα του άνακτος. Κι αυτοστιγμής πέρασε μέσα, και κάθιζε μετά με τους μνηστήρες απέναντι απ᾽ τον Ευρύμαχο· γιατί μ’ αυτόν ήτανε φίλος περισσότερο. Του παραθέσαν μεν μερίδα κρέας, αυτοί που ασχολούνταν, η δε οικονόμος με σεμνότητα παρέθεσε όπως έφερε ψωμί να γευματίσει. Και έφτασαν κοντά ο Οδυσσέας και ο χοιροβοσκός ευλογημένος οι δυο ερχόμενοι σταθήκαν, και γύρω σε αυτούς απλώθηκε ηχώ φόρμιγγας γλαφυρής· γιατί ανάμεσα σ’ αυτούς (μνηστήρες) ξεπρόβαλε να άδει ο Φήμιος. Τότε αυτός πιάνοντας απ’ το χέρι είπε προς τον συβώτη: «Εύμαιε, αυτά τα ωραία κτίσματα μάλλον του Οδυσσέα. Πασίγνωστα και είναι και σε πολλά ανάμεσα αν δεις ευκολοαναγνώριστα. Ανάμεσα σε άλλα είναι ξεχωριστά, και η αυλή τους σκεπαστή με τοίχο και θριγκούς, και καλοδουλεμένες είν᾽ οι θύρες ως δίφυλλες-δικλείδες· κανένας άνδρας δεν μπορεί να τα καταφρονήσει. Γνωρίζω δε, ότι πολλοί εντός αυτών σε δείπνο παρευρίσκονται άνδρες, και αφ᾽ ενός από την κνίσα τη διάχυτη, και αφ᾽ ετέρου απ’ τη φόρμιγγα που παίζει, έτσι θεοί εποίησαν αυτή σύντροφο στα τραπέζια». Και απαντώντας προς αυτόν είπες, Εύμαιε συβώτα: «Καλά κατάλαβες, μια που δεν είσαι ανοήμων κατά τ᾽ άλλα. Αλλ᾽ άντε πια ν᾽ αποφασίσουμε, όπως θα γίνουνε ετούτες οι δουλειές. Ή είσελθε πρώτος εσύ μέσα στα νοικοκυρεμένα τα παλάτια, και τρύπωσε μες στους μνηστήρες, ενώ εγώ αυτού θα μείνω πίσω· αν πάλι θες, περίμενε, κι εγώ θα μπω πιο πρώτα· και μη βρεθείς σε δίλημμα εσύ, μη κάποιος που σε καταλάβει έξω ή σε χτυπήσει ή τραβά. Αυτά που θά ᾽θελες εσύ να γίνουν αποφάσισε». Κι απήντησε έπειτα σ᾽ αυτόν ταλαίπωρος (ο πολυτάλαντος) ευλογημένος Οδυσσεύς: «Γνωρίζω, το φρονώ· αυτά βεβαίως πια κελεύεις σ᾽ έναν γνώστη. Αλλά να έρχεσαι πρωτύτερα, κι εγώ αυτού θα μείνω πίσω γιατί καθόλου αδαής με τις πληγές ούτε με τα χτυπήματα· ψυχή δική μου τολμηρή, μια που κακόπαθα πολλά στα κύματα και στους πολέμους· μετά απ’ αυτά και τούτο ας γενεί. Και πώς γίνεται να κρύψεις πεινασμένη τη γαστέρα, τη χαμένη, που πολλά δίνουν κακά εις τους ανθρώπους, ένεκα αυτής και ζυγιασμένα πλοία εξοπλίζονται καλά, στον αστείρευτο τον πόντο για να φέρουνε κακά για τους εχθρούς». Κι όπως εκείνοι τέτοια αγορεύαν μεταξύ τους· εσήκωσε κι ένα σκυλί την κεφαλή και όπως ξαπλωμένο και τ᾽ αυτιά, ο Άργος, του ταλαίπωρου του Οδυσσέα, που κάποτε αυτός αυτόν ανέθρεψ᾽ αφενός, αλλά δεν τον(ε) χάρηκε, και εις το Ίλιο πιο πριν (πόλη) ιερήν αναχώρησε. Αυτόν(α) πιο παλιά οι νέοι άνδρες συνοδεύαν στα κυνήγια γι’ αγριοκάτσικα και για ζαρκάδια και λαγούς· έκτοτε κείται απεριποίητος λόγω της αναχώρησης του άνακτος μες στην πολλή την κοπριά, την που μπροστά από τις θύρες και ημιόνων και βοδιών χυμένη κάτω σε σωρό, ώστε να παίρνουν υπηρέτες τ᾽ Οδυσσέα το μέγα τέμενος -το κτήμα- να κοπρίσουν· εκεί όπου έκειτο ο Άργος το σκυλί γεμάτος με τσιμπούρια πια τότε βέβαια, τον Οδυσσέα ως ενόησε που έφτασε κοντά, κούναγε μεν αυτό βεβαίως την ουρά και δυο κατέβασε αυτιά, κοντά όμως δεν τα κατάφερε έπειτα στον αφέντη του νά έρθει. Ύστερ᾽ αυτός κοιτάζοντας οπίσω εσκούπισε ένα δάκρυ κρυφά από τον Εύμαιο, και έκανε κατόπιν μιαν ερώτηση: «Εύμαι᾽, υπέροχο σκυλί αυτό που κείτεται στην κοπριά. Κι όμορφος είναι στο κορμί, εκείνο βέβαια σαφώς που δεν γνωρίζω, αν ήτανε στο τρέξιμο ταχύς μια που και τέτοιο σώμα έχει, ή τέτοιος όπως και σκυλιά για των ανθρώπων τα τραπέζια γίνονται, κι ένεκα για τα χάδια τα περιποιούνται οι αφέντες». Κι απαντώντας προς αυτόν είπες, Εύμαιε συβώτα: «Και βέβαια αυτός ο σκύλος ανδρός θανόντος μακριά. Αν ήταν τέτοιος αφ᾽ ενός στο σώμα και στα έργα αφ᾽ ετέρου, όπως αυτόν τον εγκατέλειπε ο Οδυσσεύς κινώντας για την Τροία, ευθύς και βλέποντας θα θαύμαζες για την ταχύτητα και για το σφρίγος· και διότι δεν υπήρχε πιθανότητα μες από την πυκνή τη βλάστηση να του ξεφύγει θήραμα, ό,τι και νά ᾽χε τύχει· και διότι ιχνηλάτης τρομερός. Μα τώρα τον κατέλαβε κακότητα, ενώ ο αφέντης του μακριά απ᾽τηνπατρίδα απωλέσθηκε, κι αυτόν γυναίκες ακαμάτρες δεν φροντίζουν. Οι δε θεραπαινίδες, αφ᾽ ότου τα αφεντικά δεν κάνουνε κουμάντο, ουκέτι θέλουν να εργάζονται έπειτα αξιέπαινα· γιατί το ήμισυ της αρετής απομακρύνει Ζευς που όλα κατοπτεύει του ανδρός, αφ᾽ ότου αυτόν η μέρα της δουλείας καταβάλει». Σαν είπε εισήλθε μες στις σάλες τις καλές τις καλοκαμωμένες, και πέρασε ευθύς στο μέγαρο μαζί με τους αγέρωχους μνηστήρες. Ενώ μετά τον Άργο κατέλαβε του μελανού του θάνατου η μοίρα αφ᾽ ότου είδε εις τον εικοστό το χρόνο Οδυσσέα. Και τον αντίκρυσε πιο πρώτος Τηλέμαχος με θεϊκή αντίληψη χοιροβοσκό ερχόμενον στο σπίτι, και έπειτα ευθύς έγνευσε αυτόν καλώντας. Και ρίχνοντας ολόγυρα αυτός μια ματιά ετράβηξε σκαμνί που ήταν αφημένο, και όπου κάποιος μάγειρας καθότανε πολλά από τα κρέατα για να μοιράζει στους μνηστήρες όπως καθόντουσαν να φάν’ μες στο παλάτι· φέρων το τοποθέτησε προς του Τηλέμαχου την τράπεζα εμπρός, όπου και το λοιπόν εκάθισε ο ίδιος. Κι έτσι σ᾽ αυτόν οκήρυκας ακούμπησε τραβώντας μια μερίδα κι από το κάνιστρο σηκώνοντας ψωμί. Κι από κοντά μετ᾽ απ᾽ αυτόν χώθηκε μες στ᾽ ανάκτορα ο Οδυσσεύς να μοιάζει με πτωχό ελεεινό (χαμένο με τα μήλα να εξέχουνε) καιγέροντα, καμπούρη· τα λιγδιασμένα πάνω του κουρέλια να φορεί. Και κάθισε επάνω στο κατώφλι από μελιά μέσα από τις θύρες, σε κολόνα γέρνοντας κυπαρισσένια, που κάποτε τεχνίτης (την) έξυσε προσεκτικά και ίσιωνε πάνω στη στάθμη. Ο δε Τηλέμαχος για ‘κείνον είπε αφού προσκάλεσε χοιροβοσκό, και παίρνοντας αφράτο άρτο από κάνιστρο πανέμορφο και κρέας, που όπως τού ᾽βαλε τα χέρια ξεχειλίσαν: «Δος στον ξένο ταύτα φέρων και διέταξε αυτόν από όλους πέρα ως πέρα να ζητά τους μνηστήρες πλησιάζοντας κοντά· κι αιδώς δεν είναι πρέπουσα στον άνδρα πόχει ανάγκη». Ως είπε, κι ο χοιροβοσκός πήγε, σαν άκουσε το λόγο, κι ιστάμενος κοντά αγόρευε με λόγια πεταχτά: «Τηλέμαχος για σένα, ξένε, δίδει αυτά, και σε κελεύει απ᾽ όλους πέρα ως πέρα να ζητάς τους μνηστήρες πλησιάζοντας κοντά· κι όσο για την αιδώ λένε δεν είναι αγαθή σ᾽ εκείνον οίκτο που χρειάζεται τον άνδρα». Κι απαντώντας προς αυτόν είπε σκεφτόμενος ο Οδυσσεύς: «Αφέντη Ζευς, Τηλέμαχο για μέ κάν’ τον να είναι ευτυχής μές στους ανθρώπους και να γενούν όλα γι᾽ αυτόν, όσα στη σκέψη του προσμένει». Κι έτσι τα δύο πράγματα εδέχτηκε κι ακούμπησε μπροστά ευθύς στα πόδια, επάνω στο διάτρητο σακίδιο· έτρωγε δε, ως ότου αοιδός τραγούδαγε στο μέγαρο· ώσπου το δείπνο ν᾽ αποσώσει, έπαψε πια κι ο θείος αοιδός. Και οι μνηστήρες σε ομάδες απλωθήκαν μες στο μέγαρο·... τότε η Αθηνά κοντά παρισταμένη το γιο Λαέρτη Οδυσσέα παρότρυνε, πως αν (περνά υποκλινόμενος) ζητά καρβέλι απ’ τους μνηστήρες, θα μάθει και, ποιοι είναι επαιναίσιμοι και ποιοι είναι παραβάτες· αλλ᾽ ούτε έτσι κάποιον έμελε ν’ απαλλάξει απ’ την κακότητα (της μαύρης πληρωμής). Και τράβαγε να ζητιανέψει επιδέξια από καθένανε (παρευρισκόμενο) θαμώνα το χέρι άπλωνε προς πάντας, σα νά ᾽τανε πτωχός από παλιά. Και δώσανε αυτοί μια (κάποια) ελεημοσύνη, κι απόρησαν γι᾽αυτόν, και ρώταγαν αλλήλους, ποιος είναι κι ήλθε από που. Κι είπε μετά σ᾽ αυτούς και ο Μελάνθιος, των κατσικιών γιδοβοσκός: «Ακούστε με, μνηστήρες (ετούτης) της διάσημης βασίλισσας, περί αυτού του ξένου· γιατί τον είχα δει πιο πριν. Ετούτον μεν εδώ οδήγαγε χοιροβοσκός, μα δεν κατάλαβα σαφώς γι᾽ αυτόν, πούθ’ εύχεται πως είναι η γενιά του». Ως είπε, και με λόγια ο Αντίνοος επέπληξε χοιροβοσκό: «Ω ‘‘σεσημασμένε’’ (μου) ‘‘συβώτα’’, γιατί και συ αυτόν(α) προς την πόλη οδήγησες; Ή πως δεν είναι κι άλλοι ζητιάνοι το φαΐ μας (που ζητούν), πτωχοί (και αποκρουστικοί) ανιαροί, οι εκκαθαριστές των τραπεζιών (για τ᾽ αποφάγια); Πληγώνεσαι από αυτό, ότι το βιός αυτοί τ᾽ αφέντη κατατρώγουν, όταν μαζεύονται εδώ, συ δε και από που αυτόν έχεις καλέσει;» Κι απαντώντας προς αυτόν είπες Εύμαιε συβώτα: «Αντίνοε, (όχι καλά) κι ας είσαι εκλεκτός δεν αγορεύεις όμορφα· γιατί ποιος θα μπορούσε ξένον να καλεί από αλλού ο ίδιος όπως έρχεται βεβαίως άλλον, εκτός από αυτούς, που λέγεται δημιουργοί πως είναι, μάντη ή στις αρρώστιες ιατρό ή μήπως αρχιτέκτονα ξυλίνων δοκαριών, ή κι αοιδό θεσπέσιας φωνής, και ο οποίος τραγουδώντας θα σκορπάει τη χαρά; Διότι βέβαια αυτοί είναι εκείνοι που καλούνε οι θνητοί επί της γης της ατελείωτης· τον δε πτωχό κανείς δεν θα καλεί αφού τον εαυτό του ζημιώνει. Αλλ’ είσαι πάντα χαλεπός απ’ όλους τους μνηστήρες όσον του Οδυσσέα υπηρέτες αφορά, και περισσότερο για μένα. Εγώ βεβαίως όμως δε χολοσκάω, όσο η γνωστικιά μου Πηνελόπη θα είναι στη ζωή μες στο παλάτι και ο Τηλέμαχος με του θεού τη φώτιση». Ο δε Τηλέμαχος σ᾽ αυτόν απάντησε με σοβαρότητα: «Σώπαινε, μη με πολλά λόγια αποκρίνεσαι σ᾽ αυτόν· κι είθισται ο Αντίνοος πάντοτε άσχημα να θέλει να ερεθίζει με τις κουβέντες τις βαριές, και παροτρύνει και τους άλλους». Και είπε έντονα προς τον Αντίνοο με λόγια φτερωμένα: «Αντίνοε, πόσο καλά για μένα ενδιαφέρεσαι ωσάν πατέρας για το γιο, που τον ξένο συμβουλεύεις απ’ το μέγαρο να διώξω με λόγια εξαναγκασμού· που τούτο να μη σώσει ο θεός να εκτελέσω. Τράβα και δώσε σε αυτόν· δεν το φθονώ αυτό· γιατί εγώ βεβαίως στο ζητώ. Μη τη μητέρα μου λοιπόν σκιάζεσαι βέβαια γι᾽ αυτό μήτε και κάποιον άλλο απ᾽το προσωπικό, που σουλατσάρουν μες στα δώματα του Οδυσσέα θεϊκού. Αλλά δεν χαμπαριάζεις μες στα στήθη τέτοιο νόημα· γιατί πολύ ο ίδιος θα θελήσεις να τα φας παρά σε άλλονε να δώσεις». Κι αμέσως είπε απαντώντας προς αυτόν(α) ο Αντίνοος: «Τηλέμαχε ασυγκράτητε, (και) φωνακλά, ποιό είναι αυτό που είπες. Αν τόσο άπαντες (παρόμοια) κάναμε όρεξη οι μνηστήρες, και μήνες τρεις αυτόν θα δέσμευε ο οίκος μακριά». Και όπως είπε ένα σκαμνί άρπαξε από κάτω απ’ το τραπέζι που βρισκόταν, όπου τα πόδια τα παχιά ακούμπησε απλώνοντας. Κι οι άλλοι πάντες έδωσαν, γεμίσανε λοιπόν και τη σακούλα με σίτο και με κρέατα. Και έμελλε ταχέως πια ο Οδυσσεύς επάνω στο κατώφλι πηγαίνοντας μετά τα δώρα να γευτεί των Αχαιών· όμως εστάθη στον Αντίνοο κοντά και είπε λόγο προς αυτόν: «Δος, φίλος· ούτε μου φαίνεσαι αφ᾽ ενός ο κάκιστος των Αχαιών ότ᾽ είσαι, αλλά ο άριστος, μια που θυμίζεις βασιλιά· γι᾽ αυτό να δώσεις σου αρμόζει κι από τους άλλους πιο πολύ απ᾽ το ψωμί· κι εγώ θα σε διαφημίσω στα πέρατα της γης. Γιατί και κάποτε εγώ μέσα στην κοινωνία διέμενα σε οίκο ακριβό ευτυχισμένος, και έδινα πολλά ‘‘πολλάκις’’ στον αλήτη (το ζητιάνο) εκείνονα εκεί, όποιος κι αν ήταν κι όποτε ερχόταν απ᾽ ανάγκη· ήτανε και προσωπικό ατέλειωτοι κι άλλα πολλά, κι αυτά που έχουν όσοι ζουν πλουσιοπάροχα και ζάμπλουτοι καλούνται. Αλλά ο Ζευς τ᾽ ανέτρεψε ο Κρονίων· ήθελε διότι κάτι άλλο· που κάποτε με έμπλεξε με πειρατές τυχοδιώκτες για να βρεθώ στην Αίγυπτο, σε δρόμο (άσχημο) μακρύ, όπου και θα χανόμουν. Και τοποθέτησα στον Αίγυπτο τον ποταμό τα πλοία τα ευέλικτα. Και όπου στο σημείο αυτό εγώ αγαπημένους σύντροφους καλούσα αυτού να παραμείνουνε στα πλοία και να τραβήξουν (έξω) τα πλεούμενα, παρότρυνα να καταμεριστούν και παρατηρητές για τις σκοπιές· ενώ αυτοί αντίθετα ύβριν πραγματοποίησαν, σπρωγμένοι απ’ τη δική τους τη μανία, άμεσα Αιγυπτίων των ανδρών πανέμορφους αγρούς παραβιάσαν, κι ‘‘εξήγαγαν’’ γυναίκες και νήπια παιδιά, και σκότωσαν τους ίδιους. Και έφτασε στην πόλη ταχύτατα η φήμη· αυτοί δε αλλαλάζοντες εκεί προς το ξημέρωμα ήλθαν· και γέμισε η πεδιάδα πέρα ως πέρα από πεζούς και από ίππους κι από τη λάμψη του χαλκού. Κι ο Ζευς που χαίρεται να ρίχνει κεραυνούς ‘‘εν-έβαλεν’’ φοβία άσχημη στους σύντροφούς μου, κανένας δεν ετόλμησε να μείνει να παλέψει· γιατί είχε ζώσει η συμφορά από παντού. Όπου πολλούς από εμάς σκοτώσαν αφ’ ενός με τον οξύ χαλκό, τους άλλους ζωντανούς κι οδήγησαν επάνω, γι’ αυτούς να εργαστούνε κατ’ ανάγκη. Ύστερα εμέ στην Κύπρο σε φίλο απ᾽ τα ξένα δώσαν σαν συναντήσανε, στον Ιασίδη το Δημήτρη, που ήτανε της Κύπρου ηγεμόνας. Απ᾽όπου τώρα πια ήλθα εδώ παθαίνοντας (χτυπήματα) μεγάλης συμφοράς». Και ο Αντίνοος μετά απάντησε σ᾽ αυτόν και έβαλε φωνές: «Ποιος διάβολος το βάσανο αυτό προσήγαγε να σπάσει την ανία της‘‘δαιτός’’; Πήγαινε να σταθείς έτσι εις το μέσον, μακριά απ᾽ το δικό μου το τραπέζι, μη τάχιστα βρεθείς εις την πικρή την Αίγυπτο και Κύπρο, όπως θρασύς και κάποιος αναιδής εσύ που οίκτο προκαλείς. Κοντά σε όλους εφ’ εξής παρίστασαι κοντά· και δίδουνε εκείνοι ηλίθιοι ως μάπες, μια που δεν είναι για κανέναν στέρηση ούτ᾽ ελεημοσύνη το να χαρίζεις αλλονών, μια που πολλά για τον καθένανε υπάρχουν». Και προς αυτόν είπε αναχωρώντας Οδυσσέας πολυσύνθετος: «Ωιμέ, δεν ήσαν τα μυαλά σου το λοιπόν βεβαίως όπως και η εμφάνιση. Ούτε βεβαίως συ από το σπίτι για το δικό σου επιστάτη ούτε αλάτι θά ‘δινες, που τώρα απ᾽ των άλλων παρευρισκόμενος δε βάσταξες (έτσι) για ᾽μέ απ’ το ψωμί κόβοντας να μου δώσεις· ενώ αυτά παρέχονται σε αφθονία». Ως είπε, κι ο Αντίνοος χολώθηκε βαθιά μες στην καρδιά, κι αυτόν κοιτάζοντας λοξά του είπε λόγια πεταχτά: «Όμορφα τώρα δεν πιστεύω πια πως θα διαβείς το μέγαρο βεβαίως στο άψε-σβήσε για ν᾽ αναχωρήσεις, κι όνειδος όταν ήδη απονέμεις». Σαν τέλειωσε και παίρνοντας σκαμνί το δεξιό σημάδεψε τον ώμο, πίσω απ᾽ την πλάτη. Κι αυτός σαν πέτρα στάθηκε ασάλευτος, παρόλο δεν αστόχησε τ᾽ Αντίνοου η βολή· αλλά την κεφαλή του κούνησε ακούσια κακά βυσσοδομεύων. Κι ευθύς αυτός βεβαίως πηγαίνοντας εκάθισε επάνω στο κατώφλι, και το σακούλι κάτω ακούμπησε γεμάτο, μετά δε είπε στους μνηστήρες: «Ακούστε με, μνηστήρες διάσημης βασίλισσας όσα (έχω) να ειπώ, αυτά μέσα στα στήθια με κελεύει ο θυμός. Δεν είν᾽ ούτε μανία ούτε άγχος μες στο νου ούτε και κάποιο πένθος, όποτε ένας άνδρας μαχόμενος για τα υπάρχοντά του βάλλεται, ή σχετικά με βόδια ή με κοπάδια άσπρα τριχωτά· μα εμένα ο Αντίνοος εχτύπησε ένεκα της συφοριασμένης της γαστέρας, της χαμένης, που άσχημα πολλά δίνουνε στους ανθρώπους. Αλλ᾽ αν κάπου υπάρχουνε πτωχών θεοί βεβαίως κι ερινύες, προ γάμου τον Αντίνοο τέλος θανάτου θ’ απαντήσει». Και προς αυτόν Αντίνοος είπε, Ευπείθεος υιός: «Τρώγε, ξένε, αμίλητος καθήμενος, ή δρόμο για αλλού, μη ᾽σέ οι νέοι σε περάσουνε τραβώντας μες στα δώματα, γι᾽ αυτά που αγορεύεις, είτε από ποδός ή κι από χέρι, και γδάρουν πάνω-κάτω». Ως έλεγε, και όλοι οι άλλοι υπερφιάλως τη νέμεση απένειμαν. Και κάποιος ως εξής από τους νέους τους φαντασμένους διατύπωσε: «Αντίνοε, δεν έκανες καλά αφ᾽ ενός τον δύστυχο αλήτη να χτυπήσεις· τον χαμένο, ζητούμενο αν κάποιος έτσι από κάπου είναι επουράνιος θεός. Μα κι οι θεοί με ξένους μοιάζοντες από μακριά, στους πάντες μεταμορφωμένοι, τις πόλεις τριγυρίζουνε επιτηρώντας ανθρώπων ύβρη καθώς και ευνομία επιβλέποντες». Όπως τα είπαν έτσι οι μνηστήρες, κι αυτός δεν έπαιρνε χαμπάρι απ᾽ τα λόγια. Ενώ δε ο Τηλέμαχος μες στην καρδιά συσσώρευε μεγάλη στενοχώρια από τον χτυπημένο, ούτ᾽ έτσι δα δάκρυ χαμαί έριξε απ᾽ τα βλέφαρα, αλλά εκίνησε την κεφαλή ακούσια κακά βυσσοδομεύων. Κι ως άκουσε λοιπόν γι᾽ αυτό με φρόνηση η Πηνελόπη (σκεφτική) ότι (τον) χτύπησαν μες στο παλάτι, είπε καθώς καθότανε ανάμεσαστις δούλες: «Είθε τον ίδιο εσέ έτσι με το διάσημο το τόξο να χτυπήσει ο Απόλλων». Και προς αυτήν είπε μετά μια κουβέντα Ευρυνόμη οικονόμος: «Διότι αν γινότανε τέλος με τις δικές μας τις κατάρες·... κανείς βεβαίως απ᾽ αυτούς δεν θα επρόφτανε την όμορφη στο θρόνοτης Αυγή». Και προς αυτήν είπε μετά η Πηνελόπη η γνωστικιά: «Μαία, εχθροί μεν πάντες, επειδή άσχημα μηχανεύονται· Αντίνοος δε μάλιστα με την κατάμαυρη όπως έδειξε καρδιά. Κάποιος ξένος δυστυχής τριγυρίζει μες στ᾽ ανάκτορο ζητιανεύων απ’ τους άνδρες· διότι έτσι η αχρηστία διατάζει· και τη στιγμή που όλοι οι άλλοι φορτώσαν μα και δώσαν, αυτός με το σκαμνί και από πίσω χτύπησε εις τον ώμο το δεξί». Κι έτσι όπως συζητούσε με γυναίκες βοηθούς καθισμένη μες στο θάλαμο· ο δε ευλογημένος εδειπνούσε Οδυσσεύς. Εκείνη δ᾽ επί τούτου αφού εκάλεσε αυτόν είπε προς το χοιροβοσκό το θεϊκό: «Άιντε Εύμαιε θεϊκέ, πηγαίνοντας τον ξένο να προστάξεις για να ᾽ρθεί, ώστε να τον υποδεχτώ και κάτι να ρωτήσω, αν κάπου περί του ταλαίπωρου του Οδυσσέα ή άκουσε, ή είδε με τα μάτια· σαν κοσμογυρισμένος διότι μοιάζει». Και απαντώντας προς αυτήν είπες Εύμαιε ‘‘συβώτα’’: «Εάν βασίλισσα, μπορούσαν να σιωπήσουν οι Αχαιοί... αυτά τα που βεβαίως περιγράφει, και θα σου έθελγαν το φυλλοκάρδι. Επειδή τον είχα μέρες τρεις, τον κράτησα τρεις νύχτες στην καλύβα· γιατί σ’ εμένα πρωτοέφτασε από το πλοίο δραπετεύοντας· αλλά δεν περιγράφεται τι τράβηξε μ᾽ αυτά που διηγιόταν. Όπως αρέσει στο λαό ν᾽ ακούει αοιδό, εκείνον που κι απ᾽ τους θεούς έχει τη χάρη να άδει έπη π’ ‘‘ανάβουν’’ πόθο στους θνητούς κι αμίλητοι αναμασάνε λόγια ‘‘εξ αυτού’’, όποτε τραγουδά, όπως εκείνος μ᾽ έθελγε στο “μέγαρό” μου μέσα παραμένοντας. Ισχυριζόταν δε πως είναι του Οδυσσέα φίλος πατρικός από τα ξένα που μένει εις την Κρήτη, όπου είναι του Μίνωος γενιά. Από εκεί τώρα λοιπόν έφτασε εδώ περνώντας συμφορές “καραβοτσακισμένος”· υποστηρίζει δε πως άκουσε περί του Οδυσσέα εδώ κοντά, στων Θεσπρωτών ανδρών τον πλούσιο το δήμο, ότ᾽ είναι ζωντανός· και μεταφέρει κειμήλια πολλά σε τούτο το παλάτι». Και είπε προς αυτόν με φρόνηση η Πηνελόπη στη συνέχεια: «Άιντε, ‘‘κάλεσσον’’ εδώ, ώστε ενώπιον ο ίδιος να τα πει. Κι ετούτοι ή καθήμενοι στις θύρες ψιθυρίζοντας στο βρόντο ή αυτού ολόγυρα μες στα παλάτια, μια που η ψυχή αυτών περνά καλά. Των ίδιων μεν διότι υπάρχοντα απείραχτα κείτονται μές στο σπίτι (τους), ο σίτος και γλυκό κρασί· κι ενώ αυτά οι συγγενείς καταναλώνουν, ετούτοι απ’ την άλλη εις το δικό μας όλη μέρα τριγυρίζοντας, τα βόδια θυσιάζοντας και τα αρνιά και τροφαντές τις αίγες συμποσιώνονται και πίνουνε το μαύρο το κρασί αχόρταγα· και απ’ αυτά καταναλώνονται πολλά· διότι άνδρας δεν επι- στατεί όπως ο Οδυσσέας, απ’ την κατάρα για τον οίκο ν’ αμυνθεί. Κι αν έλθει Οδυσσέας και φτάσει στην πατρίδα γη αμέσως και μαζί με το δικό του το παιδί θα τιμωρήσει βιαιότητες ανδρών». Σαν τό ’πε, κι ο Τηλέμαχος φταρνίστηκε σφοδρά, ολόγυρα δε το παλάτι αντήχησε εκκωφαντικά. Και γέλασε η Πηνελόπη, και προς τον Εύμαιο ευθύς είπε με λόγια φτερωτά: «Άιντε μου, ‘‘κάλεσσον’’ τον ξένο εδώ μπροστά. Δεν βλέπεις που δικός μου γιος φταρνίστηκε τα λόγια όλα (σαν τελείωσαν); Από αυτό κι ουκ (άνευ) άδοξος θάνατος για τους μνηστήρες θα γενεί γι’ άπαντες πέρα ως πέρα, κι ούτε κανείς από το θάνατο και πεπρωμένο θα γλιτώσει. Και άλλο ένα επί τούτου θα ειπώ, και βάλτο ‘σύ μες στο μυαλό σου. Ε ρε και αν διαπιστώσω πως αυτός την πάσα αλήθεια ότι λέει, θα τον(ε) ντύσω χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα καλά». Σαν τό ᾽πε, κι ο χοιροβοσκός, μόλις τον λόγο άκουσε μετέβη, κι ιστάμενος κοντά είπε με λόγια φτερωτά: «Πατέρα ξένε, σε καλεί ‘‘περίφρων’’ Πηνελόπη, μητέρα του Τηλέμαχου· να μεταδώσεις κάτι τι που η δική σου η ψυχή γύρω απ᾽ το σύζυγο προστάζει, κι ας έχει πάθει ήδη συμφορές. Και έτσι και σε καταλάβει την πάσ᾽ αλήθεια ότι λες, με χλαίνη θα σε ντύσει και χιτώνα, αυτά που μάλιστα εσύ χρειάζεσαι· και μες στον κόσμο ζητιανεύοντας ψωμί θα γεμίσεις τη ‘‘γαστέρα’’· και θα (σου) δώσει, κι όποιος θέλει επί τούτου». Κι είπε μετά σ’ αυτόν πολύπαθος (ο πολυτάλαντος) ευλογημένος Οδυσσεύς: «Εύμαι᾽, ευθύς κι εγώ τα πάντα με ακρίβεια έχω ν’ αφηγηθώ για κόρη του Ικάριου, με φρόνηση περίσσια Πηνελόπη· γιατί πολύ καλά γνωρίζω περί κείνου, και όμοια υπομείναμε πικρία· αλλά μνηστήρων χαλεπών τον όμιλο τρομάζω, ύβρις αυτών και βιαιότητα ακόμα και στον ουρανό τον σιδερένιο ακουμπά. Και διότι τώρα, όταν εμέ αυτός ο άνδρας καθώς μες στο παλάτι τριγυρνούσα χτυπώντας χωρίς το τόσο δα κακό να έχω κάνει προσέφερε οδύνες, ούτε βεβαίως ο Τηλέμαχος για τούτο εφάνη αρκετός ούτε και κάποιος άλλος. Γι᾽ αυτό την Πηνελόπη τώρα μες στο παλάτι παρακάλεσε να περιμένει, και ας επείγεται πολύ, ως το ηλιοβασίλεμα· και τότε θε να με ρωτά περί το νόστιμον το ήμαρ του συζύγου (επιστροφή), κοντά-κοντά καθίσασα στο πλάι της πυράς· τέτοια διότι ενδύματα έχω καταφθαρμένα· το νιώθεις και ο ίδιος, πρώτα επειδή ικέτευσασ᾽ εσένα». Κίνησε δε χοιροβοσκός, ως είπε, τα λόγια μόλις άκουσε. Και προς αυτόν όπως περνούσε το κατώφλι είπε η Πηνελόπη: «Συ βέβαια γιατί Εύμαιε δεν (τον) φέρνεις· τι απ’ αυτά ενόησε αλήτης; Ή κάτι απρόσμενο από κάπου φοβούμενος, ή και κάπως αλλιώς ντρέπεται μες στο σπίτι; Άσχημος δε αλήτης ντροπαλός...». Κι απαντώντας προς αυτήν είπες, Εύμαιε ‘‘συβώτα’’: «Περιγράφει με ακρίβεια, κι αυτά που θα υποψιαζόταν κι ένας άλλος θέλοντας ύβρι των ανδρών των φαντασμένων ν’ αποφύγει. Αλλά να περιμένεις σε παρακαλεί ως το ηλιοβασίλεμα. Κι όσο για σένανε την ίδια αυτό πολύ καλύτερο, βασίλισσά μου, να δύνασαι μονάχη μια κουβέντα προς τον ξένο να του πεις κι έπειτα να ακούσεις». Κι ύστερα προς αυτόν είπε η Πηνελόπη η γνωστικιά: «Δεν λογίζεται ως άφρονας ο ξένος, με βάση τι επρόκειτο να γίνει· διότι έτσι κάποιοι πουθενά απ’ τους θνητούς ανθρώπους άνδρες υβρίζοντες (προσβάλλουν) μηχανευόμενοι ατάσθαλα». Κι όπως αγόρευε η μεν, ο δε χοιροβοσκός αναχωρούσε ευλογημένος για την ομήγυρη μνηστήρων, τα πάντα επειδή πέρα ως πέρα επεξήγησε. Και ‘‘έπεα πτερόεντα’’ είπε ευθύς προς τον Τηλέμαχο, γέρνοντας προς αυτόν την κεφαλή, ώστε να μην οι άλλοι ψιλιαστούν: «Αγαπητέ μου, μεν εγώ αποχωρώ για χοίρους και για ‘κείνα να φυλάξω, δικό σου βιος και το δικό μου· εδώ δα τα πάντα που έχω επιμέλεια. Τον εαυτό σου πρώτα μεν να σώσεις, και συλλογίσου (με θυμό) απ’ την ψυχή, κάτι μην πάθεις· πολλοί δε εκ των Αχαιών σκαρφίζονται κακάσχημα, (είθε) ο Ζευς αυτούς να ξεπαστρέψει πριν να γενούμε θύματα εμείς». Κι αμέσως ο Τηλέμαχος απάντησε σ’ αυτόν με φρόνηση (συγκινημένος): «Ας είναι έτσι, παππουλή· και τράβα συ το δειλινό μια πού ᾽ρθε· και την ανατολή να έρθεις και σφάγια καλά να φέρεις· ύστερα αυτά τα πάντα για εμέ και για αθάνατους αποτελούνε μέλημα». Σαν τό ᾽πε κι άραξε αυτός μετά σε σκαλιστό καλό επάνω (όμορφο)σκαμνί, κι αφού ικανοποίησε έτσι ψυχή με φαγητό και με ποτό ετράβηξε να πάει στα γουρούνια, και εγκατέλειψε και φράχτες καιτο μέγαρο πλήρες συνδαιτυμόνων. Κι εκείνοι με χορό και με τραγούδι ετέρποντο· ήδη διότι και επήλθε δειλινό.