Από παλιά υπήρχε η υποψία ότι η σημερινή Ιθάκη δεν είναι η Ομηρική.
Πολλές ενδείξεις υπήρξαν για ετούτο και κυρίως ότι ένα τόσο μικρό νησί δεν θα μπορούσε να φιλοξενεί τον πιο ξακουστό βασιλιά των Ομηρικών Επών. Σε αυτό συνέτεινε και το γεγονός ότι στη μικρή Ιθάκη, όσο κι αν έψαχναν οι παγκόσμιοι λάτρεις του Ελληνικού πολιτισμού τα ευρήματα ήταν δυσανάλογα λίγα...
...Και γίνονταν λιγότερα κάθε φορά που καινούρια ανακάλυψη ανακτόρου ερχόταν στο φως σε άλλες γωνιές του ηπειρωτικού, του νησιωτικού ή ακόμα και του μικρασιατικού ελληνισμού.
Οι Κεφαλονίτες έχοντας ‘‘χωνέψει’’ από αρχαιοτάτων χρόνων το όνομα Σάμη, απλώς παρακολουθούσαν αδιάφοροι, θεωρώντας ότι κάθε τι που σε αφθονία έβρισκαν στα χώματά τους, ήταν απλά σύμπτωση, ήταν των Τηλεβόων, ήταν κλασικό!
Και όταν ο διασημότερος συνεργάτης του Σλήμαν, ο Νταίρπφελντ, εγκατέλειψε τη μικρή Ιθάκη για τη Λευκάδα, επειδή όπως και να γίνει ταιριάζει καλύτερα με τις Ομηρικές περιγραφές και αποστάσεις, άρχισαν όλοι να προβληματίζονται...
Βέβαια η έρευνα για τη Λευκάδα, όπως έχουμε ήδη αναλύσει έχει εγγενείς ασάφειες, για αυτό και ενώ ερευνάται εδώ και πάνω από 100 χρόνια απλώς έχει ενταχθεί μέσα στο ευρύτερο προς διερεύνηση πεδίο.
Ας θυμίσουμε κάποιες ασάφειες:
Η Τηλεμάχεια και η πορεία επιστροφής του Οδυσσέα από τους Φαίακες δυσκολεύονται να συναντηθούν.
Η Λευκάδα ασφαλώς και δεν έχει ένα Νήριτο που να ξεχωρίζει σαν σημείο αναφοράς για όλο το Ιόνιο.
Δείχνει απομονωμένη από τα γύρω Ιόνια νησιά, αν βέβαια θεωρηθεί νησί με την παλιά έννοια της από θαλάσσης επικοινωνίας, αφού ήταν τότε μία μεγάλη Ακαρνανική χερσόνησος και τα εμπορικά δρομολόγια άνετα γίνονταν και δια ξηράς.
Και μια απορία: Τη Ζάκυνθο, η Λευκάδα πώς θα την είχε και δεν θα ανήκε στους Επειούς της Ηλείας και του Δουλιχίου;
Είχαμε ξυπνήσει ένα πρωινό, πριν από 30 χρόνια στο Ληξούρι και προετοιμαζόμασταν για εκδρομή - προσκύνημα στην Ιθάκη. Για να μας πειράξει κάποια συγγενής μας έδειξε φωτογραφίες από περιοδικό ενός θολωτού τάφου στον Πόρο. Δεν είχε οροφή αλλά ήταν μεγάλος.
Επειδή την Ιθάκη δυσκολευόμουν να την αμφισβητήσω, ξεκίνησα -δύσπιστος στην αρχή- και αμέσως άρχισα να καταλαβαίνω ότι η γη των Κεφαλλήνων, υπό ευρεία έννοια, θα έπρεπε να προσεχθεί περισσότερο.
Χωρίς να εγκαταλείψω τις ξεναγήσεις φίλων στην Ιθάκη, μετά από λίγο καιρό, για εμένα και όλους τους γνωστούς μου ο Τάφος στα Τζανάτα είχε εξελιχθεί σε λαϊκό προσκύνημα.
Και το περίεργο, ένα ακόμα από τα θαύματα που γέννησε η Κεφαλληνιακή γη (τα άλλα είναι ας πούμε οι Καταβόθρες, η Κουνόπετρα, τα Σπήλαια, τα Καρστικά φαινόμενα, οι Σεισμοί, το σχήμα του νησιού),...
...Το περίεργο είναι ότι αν στον Πόρο είναι θαμμένος ο Οδυσσέας, πράγμα που όλοι το ευχόμαστε, αν τα άλλα οστά είναι του Τηλέμαχου, τότε πάει περίπατο η υπόλοιπη ταύτιση της Ιθάκης με την περιοχή των Πρόννων, δηλαδή του Πόρου, επειδή απλούστατα υπάρχει ο χρησμός του Τειρεσία.
«Μ` ΕΝΑ ΣΜΠΑΡΟ ΔΥΟ ΤΡΥΓΟΝΙΑ» Και ο ΣΦΡΑΓΙΔΟΛΙΘΟΣ του Οδυσσέα! Και ο Όμηρος ΥΙΟΣ του Τηλεμάχου!!
Υπάρχει μια περιγραφή λοιπόν από τον ίδιο τον Οδυσσέα προς την Πηνελόπη τότε που έκανε τον ζητιάνο. Έλεγε χίλια ψέματα και μέσα σε εκείνα, ότι είδε τον Οδυσσέα στην Κρήτη κατά τη διάρκεια του δρομολογίου προς την Τροία:
διπλῆν· (ἐν δ’ ἄρα) αὐτάρ οἱ περόνη χρυσοῖο τέτυκτο
αὐλοῖσιν διδύμοισι· πάροιθε δὲ δαίδαλον ἦεν·
ἐν προτέροισι πόδεσσι κύων ἔχε ποικίλον ἐλλόν,
ἀσπαίροντα λάων· τὸ δὲ θαυμάζεσκον ἅπαντες,
ὡς οἱ χρύσεοι ἐόντες ὁ μὲν λάε νεβρὸν ἀπάγχων,
αὐτὰρ ὁ ἐκφυγέειν μεμαὼς ἤσπαιρε πόδεσσιν.
Τὸν δὲ χιτῶν’ ἐνόησα περὶ χροῒ σιγαλόεντα,
οἷόν τε κρομύοιο λοπὸν κάτα ἰσχαλέοιο.
Τῶς μὲν ἔην μαλακός, λαμπρὸς δ’ ἦν ἠέλιος ὥς.
Ἦ μὲν πολλαί γ’ αὐτὸν ἐθηήσαντο γυναῖκες. ...»
Οδύσσεια τ΄ 225-235
... Χλαίνη σγουρή ο Οδυσσέας σα θεός είχε μια πορφυρή,
διπλή· έπειτα σε αυτή περόνη από χρυσό ενώνετο
με δίδυμους αυλούς· κι υπήρχε σκάλισμα μπροστά·
σκυλί στα μπροστινά θήραμα παρδαλό είχε μέσα στα πόδια,
στις πέτρες που να σπαρταρά· και το θαυμάζαν άπαντες,
σα νά ‘τανε χρυσοί εκεί στην πέτρα ο μεν τραβούσε για να πνίξει το ελαφάκι,
τότε εκείνο πάλευε να φύγει εναγωνίως χτύπαγε ποδάρια σπαρταρώντας.
Τον δε χιτών’ εννόησα κατάσαρκα ν’ αστράφτει κεντητό,
όπως κι ένα κρεμμύδι τυλιχτό πιο κάτω απ’ το ισχίο.
Έτσι και ήταν μαλακός, και λαμπερός σαν ήλιος.
Και αφ’ ενός πολλές αυτόν γυναίκες βέβαια θαυμάσαν. ...
Α
ν λοιπόν ο σφραγιδόλιθος του Πόρου έχει σκυλί που στα μπροστινά του πόδια κρατά παρδαλόχρωμο θήραμα, το οποίο δίνει την εντύπωση ότι χτυπά τα πόδια την ώρα που σπαράσσει για να φύγει.
...Τότε ο σφραγιδόλιθος είναι του ίδιου του Οδυσσέα.
Η παραπάνω περιγραφή του Ομήρου δεν έγινε στην τύχη. Κάτι ήθελε να πει. Είναι συνθηματική περιγραφή τόσο προς την Πηνελόπη όσο και προς κάθε άλλον παραλήπτη.
Αν λοιπόν η παράσταση πάνω σε αυτό το δαίδαλον ταιριάζει με αυτό που δείχνει ο σφραγιδόλιθος, τότε το γεγονός αυτό θα ποιστοποιεί και τη γνησιότητα του Τάφου.
Δεν συγκρίνεται ούτε με του Ατρέα, που βέβαια είναι τεράστιος, ούτε με της Τίρυνθας που τον επισκεφτήκαμε και μελετήσαμε, ούτε από ότι διαπίστωσα μαζί με τον Μάκη Λυκούδη στους αντίστοιχους του Νέστορα στον Εγκλιανό της Πύλου και του Μενέλαου στην Πελλάνα.
Ο Τάφος στα Τζανάτα είχε φτιαχτεί πρόχειρα και βιαστικά, για αυτό και η κακή στατική μελέτη μας στερεί την ομορφιά της οροφής.
Μια εξήγηση είναι ότι κατά την οπισθοχώρηση των Αχαιών εμπρός στη Δωρική επέλαση, η περιοχή του Πόρου φιλοξένησε τον Τηλέμαχο με τη φρουρά του, λίγο πριν αναχωρήσουν για ανατολικό Αιγαίο, όπως το Δουλίχι (βλ. Ικαρία) και η Σάμη (βλ. Σάμος).
Μαζί τους ίσως έφεραν και τα οστά του φαίδιμου πατέρα.
Ο ομαδικός τάφος κοντά φανερώνει και τη σκληρή αναμέτρηση που επακολούθησε όπως διαπιστώθηκε από τους πολυχτυπημένους σκελετούς και για αυτό μάλλον και ο ίδιος ο Τηλέμαχος κατέληξε να φιλοξενηθεί εντός του Τάφου μαζί με τα οστά του πατέρα του.
Ο Όμηρος γνώριζε λοιπόν μέχρι εκεί που ο Οδυσσέας ετάφη μακριά από την πατρίδα, αλλά δεν έμαθε αυτά τα τελευταία γεγονότα. Είναι σίγουρα απόγονος του φύλου των Κεφαλλήνων και ίσως των ίδιων των πρωταγωνιστών!
Ότι οι Ιθακήσιοι σκόρπισαν στα βουνά της Κεφαλληνίας, ίσως κάποιοι οδηγήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα. Πάντως δεν πιστεύω να διασώθηκαν στη σημερινή Ιθάκη γιατί το νησί αυτό ερήμωσε κατά διαστήματα.
Βέβαια στην Παλική και στη Θηνιά σώζονται μέχρι σήμερα Ομηρικά ονόματα. Έχουν το θιακό κρασί, τα Θιακάτα, όλα τα ονόματα που αναλύσαμε στο ΝΗΣΙ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΘΕΙΕΣ, τους Ίρους και τους πένητες που ανακάλυψε από ιστορικές πηγές ο Νίκος Λιβαδάς. Έχουν την παρόμοια απόδραση, με την ψευτοδραπέτευση του Οδυσσέα (βλ. ραψ. ξ’), και δείχνουν τις αλυσίδες κάποιων που διέφυγαν στο μοναστήρι του Κεχριώνα.
Επειδή ο Όμηρος γνώριζε φαίνεται περί μεταφοράς των οστών του Οδυσσέα μακριά από τον τόπο του, έκρυψε πίσω από τα παρακάτω λόγια του Τειρεσία το μυστικό:
εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκηαι, οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν
ἀνέρες οὐδέ θ’ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν·
οὐδ’ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους,
οὐδ’ εὐήρε’ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.
σῆμα δέ τοι ἐρέω μάλ’ ἀριφραδές, οὐδέ σε λήσει·
ὁππότε κεν δή τοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης
φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ,
καὶ τότε δὴ γαίῃ πήξας εὐῆρες ἐρετμόν,
ἕρξας ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι, (λ 130)
ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ’ ἐπιβήτορα κάπρον,
οἴκαδ’ ἀποστείχειν ἕρδειν θ’ ἱερὰς ἑκατόμβας
ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι,
πᾶσι μάλ’ ἑξείης. θάνατος δέ τοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ
ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ σε πέφνῃ
γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ
ὄλβιοι ἔσσονται. τὰ δέ τοι νημερτέα εἴρω.» ...»
Οδύσσεια, λ’ 121-137
... πρέπει μετά να έλθεις, λαβών καλό κουπί
σ’ αυτούς όπου θα φτάσεις που δεν γνωρίζουν θάλασσα
άνδρες, που ούτε τρώνε φαγητό αλάτι νά ‘χει μέσα
ούτε γνωρίζουν βέβαια πλοία εμπορικά
ούτε και όμορφα κουπιά, και που φτερά τα λέν’ των πλοίων.
Μνήμα σου λέω φανερό, να μην το λησμονήσεις.
Κι αν όποτε βρεθεί κοντά λοιπόν άλλος διαβάτης
πει στο διάσημο τον ώμο σου πως λιχνιστήρι έχεις,
τότε και πρέπει μες στη γη να μπήξεις το κουπί,
κι αφού θυσιάσεις όμορφα στον Ποσειδών’ αφέντη,
ταύρο τον πιο αρσενικό και κάπρο επιβήτορα των χοίρων,
διάβαινε σπίτι κι εκατόμβες ιερές για να τελείς
στους αθανάτους τους θεούς, στον ουρανό που μένουν,
σ’ όλους καθέναν χωριστά. Για σε από τη θάλασσα ο θάνατος
θα έλθει τέτοιος ήσυχος, αυτός που θα σε πάρει
με πλούσια γεράματα και γύρω οι λαοί σου
θα είναι ευτυχείς. Και είπα το λοιπόν αυτά με ειλικρίνεια...
Επειδή έχει μπήξει το κουπί και είναι ύβρις να το αφαιρέσει «εκ του τάφου», φαίνεται ότι ο Οδυσσέας δεν επιβιβάζεται πλοίου κατά την επιστροφή, που σημαίνει ότι η Ιθάκη του πρέπει να επικοινωνεί οδικά με αγροτικούς πληθυσμούς «που δεν γνωρίζουν θάλασσα»...
μή μ’ ἄκλαυτον ἄθαπτον ἰὼν ὄπιθεν καταλείπειν
νοσφισθείς, μή τοί τι θεῶν μήνιμα γένωμαι,
ἀλλά με κακκῆαι σὺν τεύχεσιν, ἅσσα μοί ἐστι,
σῆμά τέ μοι χεῦαι πολιῆς ἐπὶ θινὶ θαλάσσης,
ἀνδρὸς δυστήνοιο, καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι·
ταῦτά τέ μοι τελέσαι πῆξαί τ’ ἐπὶ τύμβῳ ἐρετμόν,
τῷ καὶ ζωὸς ἔρεσσον ἐὼν μετ’ ἐμοῖσ’ ἑτάροισιν.» ...»
Οδύσσεια, λ’ 71-78
Ο Οδυσσέας, κατά τον ΤΕΙΡΕΣΙΑ, θα επιστρέψει σπίτι «οἴκαδ’ ἀποστείχειν» ΟΔΙΚΩΣ, αφού το πλοίο θα ήταν αδύνατον να τον περιμένει όσο να περιπλανηθεί και να ψάξει, ενώ συγχρόνως το ΚΟΥΠΙ θα το έχει μπήξει στον τάφο σαν ΣΗΜΑ. ...’’...πήξας εὐῆρες ἐρετμόν...’’
Συνεπώς, ο ΔΙΑΣΗΜΟΤΕΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ των ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ, ο ΗΓΕΤΗΣ των ΚΕΦΑΛΛΗΝΩΝ είναι θαμμένος στο πλέον αντιδιαμετρικό τμήμα της Γης των Κεφαλλήνων σε σχέση με την ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ !
Πράγματι, αν διανύσει κανείς τον κύριο όγκο της Κεφαλλονιάς, προχωρώντας νότια, λίγο πριν βρει τον «έξοδο» του Πόρου στο οροπέδιο των ΤΖΑΝΝΑΤΩΝ εκεί είναι και ο Τάφος...
Ενώ λοιπόν η περιοχή αυτή «συγχρωτίζεται» με τον Πόρο, για την Παλλική σαν Ομηρική Ιθάκη ταιριάζει, αφού είναι και μακρινή και δεν χρειάζεται να φύγει από το νησί!
Στη ραψωδία ψ’ της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας λέει τα ίδια πράγματα στην Πηνελόπη, περιγράφοντας όσα είδε στον Κάτω Κόσμο και αλλάζοντας το δεύτερο πρόσωπο του Τειρεσία σε πρώτο:
εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκωμαι, οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν
ἀνέρες οὐδέ θ’ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν·
οὐδ’ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους
οὐδ’ εὐήρε’ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.
σῆμα δέ μοι τόδ’ ἔειπεν ἀριφραδές, οὐδέ σε κεύσω·
ὁππότε κεν δή μοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης
φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ,
καὶ τότε μ’ ἐν γαίῃ πήξαντ’ ἐκέλευσεν ἐρετμόν,
ἕρξανθ’ ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι,
ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ’ ἐπιβήτορα κάπρον,
οἴκαδ’ ἀποστείχειν ἕρδειν θ’ ἱερὰς ἑκατόμβας
ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι,
πᾶσι μάλ’ ἑξείης· θάνατος δέ μοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ
ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ με πέφνῃ
γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ
ὄλβιοι ἔσσονται. τὰ δέ μοι φάτο πάντα τελεῖσθαι.» .. ''
Οδύσσεια, ψ΄ 268-284
Η ΚΑΥΤΗ ΠΑΤΑΤΑ (Χρονογράφημα 6/12/2019)
Πολλές φορές πλησιάζοντας ένα τζάκι σβηστό, διαπιστώνουμε ότι μέσα στη χόβολη έχουνε ξεχαστεί από τα χτες κάτι πατάτες, μπορεί και κάστανα.
Μπορεί το τζάκι να φαίνεται σβηστό αλλά δεν είναι, γιατί από κάτω κάτι κάρβουνα έχουν κρατήσει τη ζέστα και από μέσα σιγοκαίνε. Έχει διατηρηθεί "το σπέρμα του πυρός" όπως λέει και ο Όμηρος στη ραψωδία ε'.
Πάμε κι εμείς ανύποπτοι να απλώσουμε τα χέρια ν' αρπάξουμε, την ξεχασμένη νοστιμιά να καθαρίσουμε και, καίμε κάνα δάχτυλο.
Άντε να δούμε τώρα ποιος" θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά", χωρίς μασιά καμιά πατάτα.
Έτσι λοιπόν είναι το μεγάλο πρόβλημα της Ομηρικής Ιθάκης: Εμείς οι "έξω από το χορό πολλά τραγούδια λέμε". Για ρωτήστε κι αυτούς τους κακο-μοιραίους στον Πόρο τί πάθανε; Χωρίς να έχει η περιοχή την παραμικρή σχέση με την Ομηρική Γεωγραφία, και μόνο με την υποψία και τον ντόρο για τον Οδυσσέα, όλα τα χωράφια, ακόμα και οι παραλίες, ως υποψήφιες αρχαιολογικών ευρημάτων, χαρακτηρίστηκαν ως πιθανόν Ομηρικές και τέρμα κάθε υποψία τουριστικής ανοικοδόμησης.
Το πρόβλημα των ανθρώπων, και "μην τους πάρει το χωράφι η αρχαιολογία" είναι τωρινό. Τώρα ακούμε από τους Κεφαλλονίτες: "-Τί είναι αυτά που λέτε; Εκεί είναι ο Οδυσσέας, στην Ιθάκη!" και "άντε να μας παρατήσετε ησύχους".
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι σημερινό. Μόνο που, από αρχαιοτάτων χρόνων που είχε αναφανεί, είχε μπει σε τελείως άλλη βάση και οπωσδήποτε σε άλλες περιοχές της Κεφαλληνίας.
Στον Πόρο άλλωστε τα ευρήματα είναι μεταγενέστερα και το πολύ της εποχής που τελείωναν οι Αχαιοί. Άλλωστε τα λιοντάρια πάντα ήταν έμβλημα των Ηρακλειδών (Δωριέων), απογόνων του Ηρακλέους.
...Σε άλλες περιοχές της Κεφαλλονιάς, με λαξευτούς, όχι κτιστούς, δηλαδή παλαιότερους Μυκηναϊκούς τάφους, όπως η Κοντογεννάδα, τα Μαζαρακάτα και τα Μονοπωλάτα, οι Κεφαλλήνες ήξεραν τι είχαν κάτω από τα ποδάρια τους και με σκοπό να εμπορεύονται μόνοι τους τούς θησαυρούς επινόησαν το αδιανόητο: Σκάρωσαν δήθεν ότι ο μεγάλος βασιλιάς του Τρωικού πολέμου είναι στο Teacchi, ο Οδυσσέας, σε μια μεγάλη βραχονησίδα, εκεί εξορία στα βράχια της καλδέρας, ώστε να έχουν ήσυχο το κεφαλάκι τους. κι εκείνοι οι "ψημένοι'' να ψάχνουν στο νησάκι για ενδείξεις, κι αν έβρουν και καμία τρίχα από τα μαλλιά κανενός τουρίστα ταλαίπωρου, να την-ε κάνουνε τριχιά.
Ξυπνήσανε στο μεταξύ και στη Λευκάδα και ζητούνε μερίδιο. Να γλύψουν και κανένα κοκαλάκι.
Εμείς μετά από όλες αυτές τις διαπιστώσεις, απλά "όλα τα έχουμε δει" και "τι άλλο θα δουν τα μάτια μας".
Με αγωνία περιμένουμε μάλιστα, τώρα που θα μάθουν κι οι Πακιστανοί Ελληνικά, να μας πουν πού τοποθετούν τα πανεπιστήμια του Ισλαμαμπάντ και της Ντάκα την Ομηρική Ιθάκη !
... Γκιάφη, πιάσε κι εσύ κάνα ντάκο να μας κάμεις και καμιά ΡΙΓΑΝΑΔΑ ... και άσε την ΚΑΥΤΗ ΠΑΤΑΤΑ για τον Μάκη Μεταξά.
