ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΠΑΡΤΗ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ
Η σχεδόν αναίμακτη μετάβαση της Λακεδαίμονος από τους Αχαιούς στους Δωριείς.
Αριστερή φωτογραφία: Στην είσοδο του θολωτού βασιλικού τάφου της Πελλάνας της πρώτης φωτογραφίας με τον Μάκη Λυκούδη το 2015.
Μεσαία φωτογραφία: Άγιος Βασίλειος Ξηροκαμπίου: Το δωμάτιο Α3 («των Ξιφών») και τα 21 ξίφη που βρέθηκαν σε αυτό, προφανώς τακτοποιημένα μέσα σε κιβώτιο από οργανικό υλικό/ξύλο? (ανασκαφή 2010). https://www.archaiologia.gr/
Δεξιά φωτογραφία: Ο θολωτός τάφος του Βαφειού στις Αμύκλες.
Ας βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά. Τη Μυκηναϊκή περίοδο η Σπάρτη ήταν πρωτεύουσα της "βαθουλής" Λακεδαίμονος, όπου κατά την ύστερη Αχαϊκή περίοδο έφτασαν μέσω Ταϋγέτου ο υιός του Οδυσσέα Τηλέμαχος συνοδευόμενος από τον υιό του Νέστορα τον Πεισίστρατο (βλ. Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία δ' στίχοι 1-2):
Πρὸς δ’ ἄρα δώματ’ ἔλων Μενελάου κυδαλίμοιο· ..."
Αργότερα όταν στην Πελοπόννησο επικράτησαν οι Δωριείς, ειδικά στη Λακωνία έγινε συμφωνία και συνθηκολόγηση με τους Αχαιούς στους οποίους οι Δωριείς παραχώρησαν την περιοχή των Αμυκλών, στην οποία οι απόγονοι του Μενελάου συνέχισαν να ακμάζουν για τρεις τουλάχιστον ακόμα αιώνες και μέχρι τελικά να τους καθυποτάξει ο Τήλεκλος, αν δεν κάνω λάθος στο όνομά του. Δεν γνωρίζω αν οι Σπαρτιάτες είχαν δυο βασιλείς στα Ιστορικά χρόνια λόγω αυτής της ιδιαιτερότητας.
Αυτή την πληροφορία τη γνώριζε ο Όμηρος, δηλαδή ότι οι Αχαιοί συνέχισαν να ακμάζουν στη Λακωνία, και τη θέτει με τα λόγια του Μενελάου στους διαλόγους κατά τη συνάντηση με τους δύο διαδόχους των συμμάχων βασιλείων, Ιθάκης και Πύλου ως εξής:
ἐξ Ἰθάκης ἀγαγὼν σὺν κτήμασι καὶ τέκεϊ ᾧ
καὶ πᾶσιν λαοῖσι, μίαν πόλιν ἐξαλαπάξας,
αἳ περιναιετάουσιν, ἀνάσσονται δ’ ἐμοὶ αὐτῷ.
Καί κε θάμ’ ἐνθάδ’ ἐόντες ἐμισγόμεθ’· ..."
Δηλαδή, τί λέει εδώ στο δ' 174-178;
... Και πόλη κατοικήσιμη στο Άργος (Πελοπόννησο) και θέ’ να ίδρυα παλάτια,
απ’ την Ιθάκη φέρνοντας με υπάρχοντα απογόνους
και το λαό ολόκληρο, κι αφού μιάν πόλιν άδειαζα,
’κείνες που γύρω βρίσκονται και κυβερνούνται από μένανε τον ίδιο.
Και μια που θά ’μαστε εδώ κοντά θα ενωνόμασταν· ...
Αφού λοιπόν η πόλη τελικά που κατέληξαν οι Αχαιοί ήτανε οι Αμύκλες, πού ήτανε λίγο πριν η έδρα τους από όπου υποχρεώθηκαν να απομακρυνθουν; Τι ρόλο παίζει το Ξηροκάμπι;
Τόσο στην Πελλάνα, όσο και στις Αμύκλες οι αρχαιολόγοι δεν ανακάλυψαν ίχνη πυρός, και αυτό επιβεβαιώνει την ειρηνική μετάβαση από την εξουσία των Αχαιών στους Δωριείς. Σίγουρα όμως αρκετοί πιστοί στην παλαιά εξουσία και μάλιστα πρώην κυβερνητικοί παράγοντες, δεν συμβιβάστηκαν με τη νέα τάξη πραγμάτων, μετέφεραν μέρος ακόμα και των αρχείων και οχυρώθηκαν στο Ξηροκάμπι, μια και ο Ταΰγετος πίσω τους τους έδινε έμπνευση, αντοχές και εφεδρείες.
Εκεί, οι σκληρές μάχες που ακολούθησαν αποτυπώνονται στα ίχνη φωτιάς και η βιαστική μεταφορά των κρατικών αρχείων στις πήλινες πλάκες που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι.
Τελικά, και οι τρεις περιοχές τhς Σπάρτης έχουνε δίκιο να διεκδικούν τους Αχαιούς, η μεν Πελλάνα ως παλαιά καταγωγή, το Ξηροκάμπι για την περίοδο της σύγκρουσης μεταξύ Αχαιών και Δωριέων και οι Αμύκλες ως ο τόπος που όχι μόνο κατέληξαν εκεί οι Αχαιοί, αλλά και ως τόπος συγκέντρωσης Αχαιών προσφύγων άλλων αναλόγων περιοχών, όπως πχ η Ιθάκη, όπου συνέχιζαν να ανθίζουν (βλ. τα κύπελλα του Βαφειού και την καταγωγή του Κλεομένη αν δεν κάνω λάθος).
Χρυσό κύπελο απο τον θολωτο τάφο Βαφειού
Το απίστευτο όμως είναι ότι ενώ αυτά όλα τα είχαμε συζητήσει με φίλους και συνεργάτες από το 2012, πολλά χρόνια αργότερα (2023), μελετώντας σε βάθος την τελευταία ραψωδία της Οδύσσειας (ραψωδία ω’), προσέξαμε και κάτι ακόμα. Στο εγγύς μέλλον, μετά τον Οδυσσέα και τον Τηλέμαχο, κατά την επέλαση των Δωριέων, η Ιθάκη σβήνει και μένουν οι Ιθακήσιοι ως πρόσφυγες κάπου αλλού. ΠΟΥ;
… Μετά και όσα γράψαμε στο σημερινό μας άρθρο, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι πιθανόν οι Αμύκλες λειτούργησαν ως κέντρο υποδοχής και άλλων Αχαιών (αυτό συνέβη και στην Αχαΐα όπως ίσως γνωρίζετε ήδη), κάτι δηλαδή σαν κέντρο υποδοχής προσφύγων.
Τρεις φωτογραφίες του Σταύρου Βλιζού: https://www.facebook.com/stavros.vlizos?__tn__=-UC*F: ΑΜΥΚΛΑΙΟ 2013 - Β. Γεωργιάδης ΕΠΟΙΗΣΕΝ
Αναπαράσταση του Αμυκλαίου. Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts (Band xxxiri 1918)
