Ραψωδία ψ': Αρχαίο κείμενο - Νεοελληνική απόδοση

​

Ομηρική διάλεκτος​	Στίχοι​	Νεοελληνική απόδοση​
Γρῆυς (γρηῢς) δ’ εἰς ὑπερῷ’ ἀνεβήσετο καγχαλόωσα, δεσποίνῃ ἐρέουσα φίλον πόσιν ἒνδον ἐόντα· γούνατα δ’ ἐρρώσαντο, πόδες δ’ ὑπερικταίνοντο. Στῆ δ’ ἂρ’ ὑπέρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· « Ἒγρεο, Πηνελόπεια, φίλον τέκος, ὂφρα ἲδηαι ὀφθαλμοῖσι τεοῖσι, τά τ’ ἔλδεαι ἢματα πάντα. Ἦλθ’ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται ὀψέ περ ἐλθών, μνηστῆρας δ’ ἔκτεινεν ἀγήνορας, οἵ τε οἱ οἶκον κήδεσκον καὶ κτήματ’ ἔδον βιόωντό τε παῖδα.» Τὴν δ΄αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Μαῖα φίλη, μάργην σε θεοὶ θέσαν, οἵ τε δύνανται ἄφρονα ποιῆσαι καὶ ἐπίφρονά περ μάλ’ ἐόντα, καί τε χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν· οἵ σέ περ ἔβλαψαν, πρὶν δὲ φρένας αἰσίμη ἦσθα. Τίπτε με λωβεύεις πολυπενθέα θυμὸν ἔχουσαν; Ταῦτα παρὲξ ἐρέουσα καὶ ἐξ ὕπνου μ’ ἀνεγείρεις ἡδέος, ὃς μ’ ἐπέδησε φίλα βλέφαρ’ ἀμφικαλύψας; Οὐ γάρ πω τοιόνδε κατέδραθον, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς ᾤχετ’ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν. ᾿Αλλ’ ἄγε νῦν κατάβηθι καὶ ἂψ ἒρχευ μεγαρόνδε. Εἰ γάρ τίς μ’ ἄλλη γε γυναικῶν, αἵ μοι ἔασιν, ταῦτ’ ἐλθοῦσ’ ἤγγειλε καὶ ἐξ ὕπνου μ’ ἀνέγειρεν, τῷ κε τάχα στυγερῶς μιν ἐγών ἀπέπεμψα νέεσθαι αὖτις ἔσω μέγαρον· σὲ δὲ τοῦτό γε γῆρας ὀνήσει.» Τὴν δ’ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια· «Οὔ τί σὲ λωβεύω, τέκνον φίλον, ἀλλ’ ἔτυμόν τοι ἦλθ’ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύω, ὁ ξεῖνος, τὸν πάντες ἀτίμων ἐν μεγάροισιν. Τηλέμαχος δ’ ἄρα μιν πάλαι ᾔδεεν ἔνδον ἐόντα, ἀλλὰ σαοφροσύνῃσι νοήματα πατρὸς ἔκευθεν, ὄφρ’ ἀνδρῶν τίσαιτο βίην ὑπερηνορεόντων.» Ὧς ἔφαθ’, ἡ δ’ ἐχάρη καὶ ἀπὸ λέκτροιο θοροῦσα γρηὶ περιπλέχθη, βλεφάρων δ’ ἀπὸ δάκρυον ἧκεν, καὶ μιν φωνήσασ’ ἐπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ει δ’ ἄγε δή μοι, μαῖα φίλη, νημερτὲς ἐνίσπες, εἰ ἐτεὸν δὴ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύεις, ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφῆκεν μοῦνος ἐών, οἱ δ’ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔμιμνον». Τὴν δ’ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια· «Οὐκ ἴδον, οὐ πυθόμην, ἀλλὰ στόνον οἶον ἄκουσα κτεινομένων· ἡμεῖς δὲ μυχῷ θαλάμων ἐυπήκτων ἥμεθ, ἀτυζόμεναι, σανίδες δ’ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι, πρὶν γ’ ὅτε δή με σὸς υἱὸς ἀπὸ μεγάροιο κάλεσσεν Τηλέμαχος· τὸν γάρ ῥα πατὴρ προέηκε καλέσσαι. Εὗρον ἔπειτ’ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν ἑστεῶθ’· οἱ δέ μιν ἀμφί, κραταίπεδον οὖδας ἔχοντες, κείατ’ ἐπ’ ἀλλήλοισιν· ἰδοῦσά κε θυμὸν ἰάνθης αἵματι καί λύθρῳ πεπαλαγμένον ὥς τε λέοντα. Νῦν δ’ οἱ μὲν δὴ πάντες ἐπ’ αὐλείῃσι θύρῃσιν ἁθρόοι, αὐτὰρ ὁ δῶμα θεειοῦται περικαλλές, πῦρ μέγα κηάμενος, σὲ δέ με προέηκε καλέσσαι. Ἀλλ’ ἕπευ, ὄφρα σφῶι ἐυφροσύνης ἐπιβῆτον ἀμφοτέρω φίλον ἦτορ, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέποσθε. Νῦν δ’ ἤδη τόδε μακρὸν ἐέλδωρ ἐκτετέλεσται· ἦλθε μὲν αὐτὸς ζωὸς ἐφέστιος, εὗρε δὲ καὶ σὲ καὶ παῖδ’ ἐν μεγάροισι· κακῶς δ’ οἵ πέρ μιν ἔρεζον μνηστῆρες, τοὺς πάντας ἐτίσατο ᾧ ἐνὶ οἴκῳ.» Τὴν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Μαῖα φίλη, μή πω μέγ’ ἐπεύχεο καγχαλόωσα. Οἶσθα γάρ, ὥς κ’ ἀσπαστὸς ἐνὶ μεγάροισι φανείη πᾶσι, μάλιστα δ’ ἐμοί τε καὶ υἱέι, τὸν τεκόμεσθα· ἀλλ’ οὐκ ἔσθ’ ὅδε μῦθος ἐτήτυμος, ὡς ἀγορεύεις, ἀλλά τις ἀθανάτων κτεῖναι μνηστῆρας ἀγαυούς, ὕβριν ἄγασσάμενος θυμαλγέα καὶ κακὰ ἔργα. Οὔ τινα γὰρ τίεσκον ἐπιχθινίων ἀνθρώπων, οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ὅ τέ σφεας εἰσαφίκοιτο· τῷ δι’ ἀτασθαλίας ἔπαθον κακόν. Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ὤλεσε τηλοῦ νόστον Ἀχαιίδος, ὤλετο δ΄αὐτός.» Τὴν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια· «Τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων, ἥ πόσιν ἔνδον ἐόντα παρ’ ἐσχάρῃ οὔ ποτ’ ἔφησθα οἴκαδ’ ἐλεύσεσθαι· θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος. Ἀλλ’ ἄγε τοι καί σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τί εἴπω, οὐλήν, τὴν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι. Τὴν ἀπονίζουσα φρασάμην, ἔθελον δὲ σοὶ αὐτῇ εἰπέμεν· ἀλλά μ’ ἐκεῖνος ἑλὼν ἐπὶ μάστακα χερσὶν οὐκ ἔα εἰπέμεναι πολυϊδρείῃσι νόοιο. Ἀλλ’ ἕπευ· αὐτὰρ ἐγὼν ἐμέθεν περιδώσομαι αὐτῆς· αἴ κέν σ’ ἐξαπάφω, κτεῖναί μ’ οἰκτίστῳ ὀλέθρῳ.» Τὴν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια· «Μαῖα φίλη, χαλεπόν σε θεῶν αἰειγενετάων δήνεα εἴρυσθαι, μάλα περ πολύιδριν ἐοῦσαν· ἀλλ’ ἔμπης ἴομεν μετὰ παῖδ’ ἐμόν, ὄφρα ἴδωμαι ἄνδρας μνηστῆρας τεθνηότας , ἠδ’ ὅς ἔπεφνεν.» Ὧς φαμένη κατέβαιν’ ὑπερώια· πολλὰ δέ οἱ κῆρ ὥρμαιν’, ἤ ἀπάνευθε φίλον πόσιν ἐξερεείνοι, ἦ παρστᾶσα κύσειε κάρη καὶ χεῖρε λαβοῦσα. Ἡ δ’ ἐπεὶ εἰσῆλθεν καὶ ὑπέρβη λάινον οὐδόν, ἕζετ’ ἔπειτ’ Ὀδυσῆος ἐναντίη, ἐν πυρός αὐγῇ, τοίχου τοῦ ἑτέρου· ὁ δ’ ἄρα πρὸς κίονα μακρὴν ἧστο κάτω ὁρόων ποτιδέγμενος, εἴ τί μιν εἴπο ἰφθίμη παράκοιτις, ἐπεὶ ἴδεν ὀφθαλμοῖσιν. Ἡ δ’ ἄνεω δὴν ἧστο, τάφος δέ οἱ ἦτορ ἵκανεν· ὄψει δ’ ἄλλοτε μέν μιν ἐνωπαδίως ἐσίδεσκεν, ἄλλοτε δ΄ἀγνώσασκε κακὰ χροῒ εἵματ’ ἔχοντα. Τηλέμαχος δ’ ἐνένιπεν, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἔκ τ’ ὀνόμαζεν· «Μῆτερ ἐμὴ δύσμητερ, ἀπηνέα θυμὸν ἔχουσα, τίφθ’ οὕτω πατρός νοσφίζεαι, οὐδὲ παρ’ αὐτὸν ἑζομένη μύθοισιν ἀνείρεαι οὐδὲ μεταλλᾷς; Οὐ μέν κ’ ἄλλη γ’ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ ἀνδρός ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν· σοὶ δ’ αἰεὶ κραδίη στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο.» Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Τέκνον ἐμόν, θυμός μοι ἐνὶ στήθεσσι τέθηπεν, οὐδέ τι προσφάσθαι δύναμαι ἔπος οὐδ’ ἐρέεσθαι, οὐδ’ εἰς ὦπα ἰδέσθαι ἐναντίον. Εἰ δ’ ἐτεὸν δὴ ἔστ’ Ὀδυσεὺς καί οἶκον ἱκάνεται, ἦ μάλα νῶι γνωσόμεθ’ ἀλλήλων καί λώιον· ἔστι γὰρ ἡμῖν σήμαθ’, ἅ δὴ καὶ νῶι κεκρυμμένα ἴδμεν ἀπ’ ἄλλων». Ὧς φάτο, μείδησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς, αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Τηλέμαχ’, ἦ τοι μητέρ’ ἐνὶ μεγάροισιν ἔασον πειράζειν ἐμέθεν· τάχα δὲ φράσεται καί ἄρειον. Νῦν δ’ ὅττι ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἶμαι, τούνεκ’ ἀτιμάζει με καὶ οὔ πώ φησι τὸν εἶναι. Ἡμεῖς δὲ φραζώμεθ’, ὅπως ὄχ’ ἄριστα γένηται. Καὶ γὰρ τίς θ’ ἕνα φῶτα κατακτείνας ἐνὶ δήμῳ, ᾧ μὴ πολλοὶ ἔωσιν ἀοσσητῆρες ὀπίσσω, φεύγει πηούς τε προλιπὼν καί πατρίδα γαῖαν· ἡμεῖς δ’ ἕρμα πόληος ἀπέκταμεν, οἵ μέγ’ ἄριστοι κούρων εἰν’ Ἰθάκῃ· τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα.» Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Αὐτὸς ταῦτά γε λεῦσσε, πάτερ φίλε· σὴν γὰρ ἀρίστην μῆτιν ἐπ’ ἀνθρώπους φάσ’ ἔμμεναι, οὐδέ κέ τίς τοι ἄλλος ἀνὴρ ἐρίσειε καταθνητῶν ἀνθρώπων. Ἡμεῖς δ’ ἐμμεμαῶτες ἅμ’ ἑψόμεθ’, οὐδέ τί φημι ἀλκῆς δευήσεσθαι, ὅση δύναμίς γε πάρεστιν.» Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω, ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα. Πρῶτα μὲν ἄρ λούσασθε καὶ ἀμφιέσασθε χιτῶνας, δμωὰς δ’ ἐν μεγάροισιν ἀνώγετε εἵμαθ’ ἑλέσθαι· αὐτὰρ θεῖος ἀοιδὸς ἔχων φόρμιγγα λίγειαν ἡμῖν ἡγείσθω φιλοπαίγμονος ὀρχηθμοῖο, ὥς κέν τις φαίη γάμον ἔμμεναι ἐκτὸς ἀκούων, ἢ ἀν’ ὁδὸν στείχων ἢ οἳ περιναιετάουσιν. Μὴ πρόσθε κλέος εὐρὺ φόνου κατὰ ἄστυ γένηται ἀνδρῶν μνηστήρων, πρίν γ’ ἡμέας ἐλθέμεν ἔξω ἀγρὸν ἐς ἡμέτερον πολυδένδρεον· ἔνθα δ’ ἔπειτα φρασσόμεθ’, ὅττι κε κέρδος Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξῃ.» Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδὲ πίθοντο. Πρῶτα μὲν οὖν λούσαντο καί ἀμφιέσαντο χιτῶνας, ὥπλισθεν δὲ γυναῖκες· ὁ δ’ εἵλετο θεῖος ἀοιδὸς φόρμιγγα γλαφυρήν, ἐν δέ σφισιν ἵμερον ὦρσεν μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο. Τοῖσιν δὲ μέγα δῶμα περιστεναχίζετο ποσσὶν ἀνδρῶν παιζόντων καλλιζώνων τε γυναικῶν. Ὧδε δέ τις εἴπεσκε δόμων ἔκτοσθεν ἀκούων· «Ἦ μάλα δή τις ἔγημε πολυμνήστην βασίλειαν· σχετλίη, οὐδ’ ἔτλη πόσιος οὗ κουριδίοιο εἴρυσθαι μέγα δῶμα διαμπερές, εἷος ἵκοιτο.» Ὧς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δ’ οὐκ ἴσαν, ὡς ἐτέτυκτο. Αὐτὰρ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ Εὐρυνόμη ταμίη λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ, ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα· αὐτὰρ κὰκ κεφαλῆς χεῦεν πολὺ κάλλος Ἀθήνη, μείζονά τ’ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα· κὰδ δὲ κάρητος οὔλας ἧκε κόμας, ὑακινθίνῳ ἄνθει ὁμοίας. Ὡς δ’ ὅτε τις χρυσὸν περιχεύεται ἀργύρῳ ἀνήρ ἴδρις, ὅν Ἥφαιστος δέδαεν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη τέχνην παντοίην, χαρίεντα δὲ ἔργα τελείει, ὧς μὲν τῷ περίχευε χάριν κεφαλῇ τε καὶ ὤμοις. Ἐκ δ’ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος. Ἄψ δ’ αὖτις κατ’ ἄρ’ ἕζετ’ ἐπὶ θρόνου, ἔνθεν ἀνέστη, ἀντίον ἧς ἀλόχου καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Δαιμονίη, περὶ σοί γε γυναικῶν θηλυτεράων κῆρ ἀτέραμνον ἔθηκαν Ὀλύμπια δώματ’ ἔχοντες· οὐ μέν κ’ ἄλλη γ’ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν. Ἀλλ’ ἄγε μοι, μαῖα, στόρεσον λέχος, ὄφρα καὶ αὐτὸς λέξομαι· ἦ γὰρ τῇ γε σιδήρεος ἐν φρεσὶ θυμός.» Τόν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Δαιμόνι’, οὔτ’ ἄρ τι μεγαλίζομαι οὔτ’ ἀθερίζω οὔτε λίην ἄγαμαι· μάλα δ’ εὖ οἶδ’, οἷος ἔησθα ἐξ Ἰθάκης ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο. Ἀλλ’ ἄγε οἱ στόρεσον πυκινὸν λέχος, Εὐρύκλεια, ἐκτὸς ἐυσταθέος θαλάμου, τόν ῥ’ αὐτὸς ἐποίειν· ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετ’ εὐνήν, κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.» Ὧς ἄρ’ ἔφη πόσιος πειρωμένη· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ὀχθήσας ἄλοχον προσεφώνεε κεδνὰ ἰδυῖαν· «Ὦ γύναι, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες. Τίς δέ μοι ἄλλοσ’ ἔθηκε λέχος; Χαλεπὸν δέ κεν εἴη καὶ μάλ’ ἐπισταμένῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν ῥηιδίως ἐθέλων θείη ἄλλῃ ἐνὶ χώρῃ· ἀνδρῶν δ’ οὔ κέν τις ζωὸς βροτός, οὐδὲ μάλ’ ἡβῶν, ῥεῖα μετοχλίσσειεν, ἐπεὶ μέγα σῆμα τέτυκται ἐν λέχει ἀσκητῷ· τὸ δ’ ἐγὼ κάμον, οὐδὲ τις ἄλλος. Θάμνος ἔφυ τανύφυλλος ἐλαίης ἕρκεος ἐντός, ἀκμηνὸς θαλέθων, πάχετος δ’ ἦν ἠύτε κίων. Τῷ δ’ ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρα τέλεσσα, πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα, κολλητὰς δ’ ἐπέθηκα θύρας, πυκινῶς ἀραρυίας. Καὶ τότ’ ἔπειτ’ ἀπέκοψα κόμην τανυφύλλου ἐλαίης, κορμὸν δ’ ἐκ ῥίζης προταμὼν ἀμφέξεσα χαλκῷ εὖ καὶ ἐπισταμένως, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνα, ἑρμῖν’ ἀσκήσας, τέτρηνα δὲ πάντα τερέτρῳ. Ἐκ δὲ τοῦ ἀρχόμενος λέχος ἔξεον, ὄφρα τέλεσσα, δαιδάλλων χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἠδ’ ἐλέφαντι· ἐν δ’ ἐτάνυσσ’ ἱμάντα βοὸς φοίνικι φαεινόν. Οὕτω τοι τόδε σῆμα πιφαύσκομαι· οὐδέ τι οἶδα, ἤ μοι ἔτ’ ἔμπεδόν ἐστι, γύναι, λέχος, ἦέ τις ἤδη ἀνδρῶν ἄλλοσ’ ἔθηκε, ταμὼν ὕπο πυθμέν’ ἐλαίης.» Ὧς φάτο, τῆς δ’ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ σήματ’ ἀναγνούσῃ, τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ’ Ὀδυσσεύς. Δακρύσασα δ’ ἔπειτ’ ἰθὺς δράμεν, ἀμφὶ δὲ χεῖρας δειρῇ βάλλ’ Ὀδυσῆι, κάρη δ’ ἔκυσ’ ἠδὲ προσηύδα· «Μή μοι, Ὀδυσσεῦ, σκύζευ, ἐπεὶ τά περ ἄλλα μάλιστα ἀνθρώπων πέπνυσο· θεοὶ δ’ ὤπαζον ὀιζύν, οἵ νῶιν ἀγάσαντο παρ’ ἀλλήλοισι μένοντε ἥβης ταρπῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι. Αὐτὰρ μὴ νῦν μοι τόδε χώεο μηδὲ νεμέσσα, οὕνεκά σ’ οὐ τὸ πρῶτον, ἐπεὶ ἴδον, ὧδ’ ἀγάπησα. Αἰεὶ γάρ μοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν ἐρρίγει, μή τίς με βροτῶν ἀπάφοιτ’ ἐπέεσσιν ἐλθών· πολλοὶ γὰρ κακὰ κέρδεα βουλεύουσιν. Οὐδέ κεν Ἀργείη Ἑλένη, Διὸς ἐκγεγαυῖα, ἀνδρὶ παρ’ ἀλλοδαπῷ ἐμίγη φιλότητι καί εὐνῇ, εἰ ᾔδη, ὅ μιν αὖτις ἀρήιοι υἷες Ἀχαιῶν αξέμεναι οἰκόνδε φίλην ἐς πατρίδ’ ἔμελλον. Τὴν δ’ ἦ τοι ῥέξαι θεὸς ὤρορε ἔργον ἀεικές· τὴν δ’ ἄτην οὐ πρόσθεν ἑῷ ἐγκάτθετο θυμῷ λυγρήν, ἐξ ἧς πρῶτα καί ἠμέας ἵκετο πένθος. Νῦν δ’, ἐπεὶ ἤδη σήματ’ ἀριφραδέα κατέλεξας εὐνῆς ἡμετέρης, ἣν οὐ βροτὸς ἄλλος ὀπώπειν, ἀλλ’ οἶοι σύ τ’ ἐγώ τε, καὶ ἀμφίπολος μία μούνη, Ἀκτορίς, ἥν μοι ἔδωκε πατὴρ ἔτι δεῦρο κιούσῃ, ἣ νῶιν εἴρυτο θύρας πυκινοῦ θαλάμοιο, πείθεις δή μευ θυμὸν ἀπηνέα περ μάλ᾿ ἐόντα.» Ὧς φάτο, τῷ δ’ ἔτι μᾶλλον ὑφ’ ἵμερον ὦρσε γόοιο, κλαῖε δ’ ἔχων ἄλοχον θυμαρέα, κεδνὰ ἰδυῖαν. Ὡς δ’ ὅτ’ ἂν ἀσπάσιος γῆ νηχομένοισι φανήῃ, ὧν τε Ποσειδάων ἐυεργέα νῆ’ ἐνὶ πόντῳ ῥαίσῃ ἐπειγομένην ἀνέμῳ καὶ κύματι πηγῷ· παῦροι δ’ ἐξέφυγον πολιῆς ἁλὸς ἠπειρόνδε νηχόμενοι, πολλὴ δὲ περὶ χροῒ τέτροφεν ἅλμη, ἀσπάσιοι δ’ ἐπέβαν γαίης, κακότητα φυγόντες· ὧς ἄρα τῇ ἀσπαστὸς ἔην πόσις εἰσοροώσῃ, δειρῆς δ’ οὔ πω πάμπαν ἀφίετο πήχεε λευκώ. Καί νύ κ’ ὀδυρομένοισι φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς, εἰ μὴ ἄρ’ ἄλλ’ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη. Νύκτα μὲν ἐν περάτῃ δολιχὴν σχέθεν, Ἠῶ δ’ αὖτε ῥύσατ’ ἐπ’ Ὠκεανῷ χρυσόθρονον, οὐδ’ ἔα ἵππους ζεύγνυσθ’ ὠκύποδας, φάος ἀνθρώποισι φέροντας, Λάμπον καὶ Φαέθονθ’, οἵ τ’ Ἠῶ πῶλοι ἄγουσιν. Καὶ τότ’ ἄρ’ ἣν ἄλοχον προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ὦ γύναι, οὐ γάρ πω πάντων ἐπὶ πείρατ’ ἀέθλων ἤλθομεν, ἀλλ’ ἔτ’ ὄπισθεν ἀμέτρητος πόνος ἔσται, πολλὸς καὶ χαλεπὸς, τὸν ἐμὲ χρὴ πάντα τελέσσαι. Ὧς γάρ μοι ψυχὴ μαντεύσατο Τειρεσίαο ἤματι τῷ, ὅτε δὴ κατέβην δόμον Ἄιδος εἴσω νόστον ἑταίροισιν διζήμενος ἠδ’ ἐμοὶ αὐτῷ. Ἀλλ’ ἔρχευ, λέκτρονδ’ ἴομεν, γύναι, ὄφρα καὶ ἤδη ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντε.» Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Εὐνὴ μὲν δὴ σοί γε τότ’ ἔσσεται, ὁππότε θυμῷ σῷ ἐθέλῃς, ἐπεὶ ἄρ σε θεοὶ ποίησαν ἱκέσθαι οἶκον ἐυκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν· ἀλλ’ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῶ, εἴπ’ ἄγε μοι τὸν ἄεθλον, ἐπεὶ καὶ ὄπισθεν, ὀίω, πεύσομαι, αὐτίκα δ’ ἐστὶ δαήμεναι οὔ τι χέρειον.» Τὴν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς «Δαιμονίη, τί τ’ ἄρ’ αὖ με μάλ’ ὀτρύνουσα κελεύεις εἰπέμεν; Αὐτὰρ ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ’ ἐπικεύσω. Οὐ μέν τοι θυμὸς κεχαρήσεται· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς χαίρω, ἐπεὶ μάλα πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε’ ἄνωγεν ἐλθεῖν ἐν χείρεσσιν ἔχοντ’ ἐυῆρες ἐρετμόν, εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκωμαι, οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν ἀνέρες, οὐδέ θ’ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν· οὐδ’ ἄρα τοί γ’ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους, οὐδ’ ἐυήρε’ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται. Σῆμα δέ μοι τόδ’ ἔειπεν ἀριφραδές, οὐδέ σε κεύσω. Ὁππότε κεν δή μοι συμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ, καὶ τότε μ’ ἐν γαίῃ πήξαντ’ ἐκέλευεν ἐρετμόν, ἔρξανθ’ ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι, ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ’ ἐπιβήτορα κάπρον, οἴκαδ’ ἀποστείχειν ἔρδειν θ’ἱερὰς ἑκατόμβας ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν, πᾶσι μάλ’ ἑξείης. Θάνατος δέ μοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ με πέφνῃ γήραι ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ ὄλβιοι ἔσσονται. Τὰ δὲ μοι φάτο πάντα τελεῖσθαι.» Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Εἰ μὲν δὴ γῆράς γε θεοὶ τελέουσιν ἄρειον, ἐλπωρή τοι ἔπειτα κακῶν ὑπάλυξιν ἔσεσθαι.» Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· τόφρα δ’ ἄρ’ Εὐρυνόμη τε ἰδὲ τροφὸς ἔντυον εὐνὴν ἐσθῆτος μαλακῆς δαΐδων ὕπο λαμπομενάων. Αὐτὰρ ἐπεὶ στόρεσαν πυκινὸν λέχος ἐγκονέουσαι, γρῆυς μὲν κείουσα πάλιν οἰκόνδε βεβήκειν, τοῖσιν δ’ Εὐρυνόμη θαλαμηπόλος ἡγεμόνευεν ἐρχομένοισι λέχοσδε δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσα· ἐς θάλαμον δ’ ἀγαγοῦσα πάλιν κίεν. Οἱ μὲν ἔπειτα ἀσπάσιοι λέκτροιο παλαιοῦ θεσμὸν ἵκοντο· αὐτὰρ Τηλέμαχος καὶ βουκόλος ἠδὲ συβώτης παῦσαν ἄρ’ ὀρχηθμοῖο πόδας, παῦσαν δὲ γυναῖκας, αὐτοὶ δ’ εὐνάζοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα. Τὼ δ’ ἐπεὶ οὖν φιλότητος ἐταρπήτην ἐρατεινῆς, τερπέσθεν μύθοισι, πρὸς ἀλλήλους ἐνέποντε. Ἡ μέν, ὅσ’ ἐν μεγάροισιν ἀνέσχετο δῖα γυναικῶν ἀνδρῶν μνηστήρων ἐσορῶσ’ ἀίδηλον ὅμιλον, οἵ ἕθεν εἵνεκα πολλά, βόας καὶ ἴφια μῆλα, ἔσφαζον, πολλὸς δὲ πίθων ἠφύσσετο οἶνος· αὐτὰρ ὁ διογενὴς Ὀδυσεὺς, ὅσα κήδε’ ἔθηκεν ἀνθρώποις ὅσα τ’ αὐτὸς ὀιζύσας ἐμόγησεν, πάντ’ ἔλεγ’· ἡ δ’ ἄρ’ ἐτέρπετ’ ἀκούουσ’, οὐδέ oἱ ὕπνος πῖπτεν ἐπὶ βλεφάροισι, πάρος καταλέξαι ἅπαντα. Ἤρξατο δ’, ὡς πρῶτον Κίκονας δάμασ’, αὐτὰρ ἔπειτα ἦλθ’ ἐς Λωτοφάγων ἀνδρῶν πίειραν ἄρουραν· ἠδ’ ὅσα Κύκλωψ ἔρξε, καὶ ὡς ἀπετίσατο ποινὴν ἰφθίμων ἑτάρων, οὓς ἤσθιεν οὐδ’ ἐλέαιρεν· ἠδ’ ὡς Αἴολον ἵκεθ’, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο καὶ πέμπ’, οὐδέ πω αἶσα φίλην ἐς πατρίδ’ ἰκέσθαι ἤην, ἀλλά μιν αὖτις ἀναρπάξασα θύελλα πόντον ἐπ’ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα· ἠδ’ ὡς Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην ἀφίκανεν, οἳ νῆάς τ’ ὄλεσαν καὶ ἐυκνήμιδας ἑταίρους πάντας·Ὀδυσσεὺς δ’ οἶος ὑπέκφυγε νηὶ μελαίνῃ. Καὶ Κίρκης κατέλεξε δόλον πολυμηχανίην τε, ἠδ’ ὡς εἰς Ἀίδεω δόμον ἤλυθεν εὐρώεντα, ψυχῇ χρησόμενος Θηβαίου Τειρεσίαο, νηὶ πολυκλήιδι καὶ εἴσιδε πάντας ἑταίρους μητέρα θ’, ἥ μιν ἔτικτε καὶ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα· ἠδ’ ὡς Σειρήνων ἁδινάων φθόγγον ἄκουσεν, ὥς θ’ ἵκετο Πλαγκτὰς πέτρας δεινήν τε Χάρυβδιν Σκύλλην θ’, ἣν οὔ πώ ποτ’ ἀκήριοι ἄνδρες ἄλυξαν· ἠδ’ ὡς Ἠελίοιο βόας κατέπεφνον ἑταῖροι· ἠδ’ ὡς νῆα θοὴν ἔβαλε ψολόεντι κεραυνῷ Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ἀπὸ δ’ ἔφθιθεν ἐσθλοὶ ἑταῖροι πάντες ὁμῶς, αὐτὸς δὲ κακὰς ὑπὸ κῆρας ἄλυξεν· ὥς θ’ ἵκετ’ Ὠγυγίην νῆσον νύμφην τε Καλυψώ, ἥ δή μιν κατέρυκε, λιλαιομένη πόσιν εἶναι, ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι καὶ ἔτρεφεν, ἠδὲ ἔφασκεν θήσειν ἀθάνατον καὶ ἀγήραον ἤματα πάντα, ἀλλὰ τοῦ οὔ ποτε θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθεν· ἠδ’ ὡς ἐς Φαίηκας ἀφίκετο πολλἀ μογήσας, οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο καὶ πέμψαν σὺν νηὶ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν, χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά τε δόντες. Τοῦτ’ ἄρα δεύτατον εἶπεν ἔπος, ὅτε οἱ γλυκὺς ὕπνος λυσιμελὴς ἐπόρουσε, λύων μελεδήματα θυμοῦ. Ἡ δ’ αὖτ’ ἄλλ’ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη. Ὁππότε δή ῥ’ Όδυσῆα ἐέλπετο ὅν κατὰ θυμὸν εὐνῆς ἧς ἀλόχου ταρπήμεναι ἠδὲ καὶ ὕπνου, αὐτίκ’ ἀπ’ Ὠκεανοῦ χρυσόθρονον ἠριγένειαν ὦρσεν, ἵν’ ἀνθρώποισι φόως φέροι. Ὦρτο δ’ Ὀδυσσεὺς εὐνῆς ἐκ μαλακῆς, ἀλόχῳ δ’ ἐπὶ μῦθον ἔτελλεν· «Ὦ γύναι, ἤδη μὲν πολέων κεκορήμεθ’ ἀέθλων ἀμφοτέρω, σὺ μὲν ἐνθάδ’ ἐμὸν πολυκηδέα νόστον κλαίουσ’, αὐτὰρ ἐμὲ Ζεὺς ἄλγεσι καὶ θεοὶ ἄλλοι ἱέμενον πεδάασκον ἐμῆς ἀπὸ πατρίδος αἴης. Νῦν δ’ ἐπεὶ ἀμφοτέρω πολυήρατον ἱκόμεθ’ εὐνήν, κτήματα μὲν, τά μοι ἔστι, κομιζέμεν ἐν μεγάροισιν, μῆλα δ’, ἅ μοι μνηστῆρες ὑπερφίαλοι κατέκειραν, πολλὰ μὲν αὐτὸς ἐγὼ ληίσσομαι, ἄλλα δ’ Ἀχαιοὶ δώσουσ’, εἰς ὅ κε πάντας ἐνιπλήσωσιν ἐπαύλους. Ἀλλ’ ἦ τοι μὲν ἐγὼ πολυδένδρεον ἀγρὸν ἔπειμι ὀψόμενος πατέρ’ ἐσθλόν, ὅ μοι πυκινῶς ἀκάχηται· σοὶ δέ, γύναι, τόδ’ ἐπιτέλλω πινυτῇ περ ἐούσῃ· αὐτίκα γὰρ φάτις εἶσιν ἅμ’ ἠελίῳ ἀνιόντι ἀνδρῶν μνηστήρων, οὓς ἔκτανον ἐν μεγάροισιν· εἰς ὑπερῷ’ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν ἧσθαι, μηδέ τινα προτιόσσεο μηδ’ ἐρέεινε.» Ἧ ῥα καὶ ἀμφ’ ὤμοισιν ἐδύσετο τεύχεα καλά, ὦρσε δὲ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην, πάντας δ’ ἔντε’ ἄνωγεν ἀρήια χερσὶν ἑλέσθαι. Οἱ δέ οἱ οὐκ ἀπίθησαν, ἐθωρήσσοντο δὲ χαλκῷ· ὤιξαν δὲ θύρας, ἐκ δ’ ἤιον, ἦρχε δ’ Ὀδυσσεύς. Ἤδη μὲν φάος ἦεν ἐπὶ χθόνα, τοὺς δ’ ἄρ’ Ἀθήνη νυκτὶ κατακρύψασα θοῶς ἐξῆγε πόληος.​	5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 290 295 300 305 310 315 320 325 330 335 340 345 350 355 360 365 370 ​	Η δε γριά ανέβηκε καγχάζουσα στο ὑπερῷο απ’ τα γέλια,​ στη δέσποινα να πει ότι αγαπημένος σύζυγος ευρίσκεται εντός· και κούναγε τα γόνατα ταχέως, παραπατούσαν και τα πόδια. Στάθηκε τελικά επάνω απ’ το κεφάλι και είπε προς αυτήν μία κουβέντα: «Εγέρσου, Πηνελόπη, αγαπημένο (μου) παιδί, ώστε να ιδείς με τους δικούς σου οφθαλμούς, αυτά που επιθυμείς σφοδρά και όλες τις ημέρες. Ήλθε ο Οδυσσεύς και έφτασε στο σπίτι ερχόμενος “ὀψίμως”, κι εσκότωσε μνηστήρες τους αυθάδεις, και οι οποίοι αυτουνού το σπιτικό φρόντιζαν “καταλλήλως” και αποκτήματα “ροκάνιζαν” και φέρνονταν με βία στο παιδί. Κι είπε αμέσως προς αυτήν με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη:​ «Μαία αγαπημένη, θεοί σε κάναν αλλοπρόσαλλη, και οι οποίοι δύνανται ἄφρονα να (σε) κάνουν κι ας έχεις επιπλέον φρόνηση, όπως και χάλια φρόνηση να έχεις στης σωφροσύνης τα επίπεδα να ’ρθείς· αυτοί σε έκαναν βλαμμένη, που όμως σώες φρένες είχες πριν. Γιατί με κοροϊδεύεις άραγε που έχω μέγα πένθος στην ψυχή; Που παρεκτρέπεσαι ετούτα να τα λες και να με ξεσηκώνεις απ’ τον ύπνο το γλυκό, που “χειραγώγησε” εμέ σκεπάζοντας (σα θάνατος) τα βλέφαρα μ’ αγάπη; Γιατί ουδέποτε είχα ναρκωθεί κατά αυτόν τον τρόπο, αφ’ ότου Οδυσσεύς μετέβη επιβουλευόμενος τ’ ακατονόμαστο το Κακοΐλιο. Αλλά άντε κατέβα τώρα κι αμέσως πήγαινε στο μέγαρο. Γιατί αν βέβαια καμία άλλη σε εμέ απ’ τις γυναίκες, που είναι στο πλευρό μου, ανήγγειλε ερχόμενη αυτά και με ξεσήκωνε από τον ύπνο, τότε ταχύτατα γι’ αυτό και στυγερά αυτήν εγώ θα έδιωχνα να φύγει αυτοστιγμής μέσα στο μέγαρο (βαθειά)· και τούτο γήρας βέβαια σε σώνει». Κι ακαριαία προς αυτήν είπε τροφός Ευρύκλεια αγαπημένη:​ «Καθόλου δεν σε κοροϊδεύω, αγαπημένο (μου) παιδί, αλλ’ όντως έτσι είναι ήλθε ο Οδυσσεύς και έφτασε στο σπίτι, όπως (το) περιγράφω, αυτός ο ξένος, άπαντες που ατίμαζαν μέσα στ’ ανάκτορα. Ο δε Τηλέμαχος γνώριζε από πριν γι’ αυτόν ότι ήτανε εντός, αλλ’ από σωφροσύνη (να τον σώσει) σκέψεις ενδόμυχες έκρυβε του πατρός, μέχρι να ξεπληρώσει βίαια ανδρών (καμώματα) των φαντασμένων». Ὧς είπε, χάρηκε δε αυτή κι αφού πετάχτηκε απ’ το κρεβάτι,​ σφιχταγκαλιάστηκε με τη γριά, κι από τα βλέφαρα ξεπρόβαλε ένα δάκρυ, και προς αυτήν φωνάζοντας είπε με λόγια που πετούσαν σαν πουλιά: «Άντε και αν μπορείς, αγαπημένη μαία, τα αληθή τα γεγονότα να μου πεις, αν ήδη γεγονός πως έφτασε στο σπίτι, όπως διατυπώνεις, πως πια αυτός “έβαλε χέρι” επάνω στους μνηστήρες τους αναιδείς ενώ ήταν μονάχος, και οι οποίοι αιωνίως έμεναν μαζεμένοι εντός». Και προς αυτήν μετά είπε αγαπημένη η Ευρύκλεια τροφός:​ «Δεν είδα, ούτε έμαθα, αλλά μονάχα άκουσα το βογκητό των σκοτωμένων· ενώ εμείς στο βάθος (στο μυχό) θαλάμων συμπαγών καθόμασταν θορυβημένες, και κρατούσανε σανίδες με καλή προσαρμογή, προτού εμέ βεβαίως ο υιός σου με καλέσει απ’ το μέγαρο Τηλέμαχος· διότι αυτόν προέπεμψε εκείνη τη στιγμή πατέρας να καλέσει. Βρήκα τον Οδυσσέα έπειτα με τους νεκρούς που είχαν σκοτωθεί ορθόν· κι εκείνοι γύρω σε αυτόν, φαρδιά-πλατιά στο δάπεδο στρωμένοι, ο ένας πά’ στον άλλο· που θά ’βλεπες και θ’ ανακούφιζες ψυχή μέσα σε αίματα και στη βρωμιά και (αλλαγμένος) που να μοιάζει σα λιοντάρι. Και τώρα πια οι πάντες μεν αυτοί εμπρός στις θύρες της αυλής ἁθρόοι, ενώ τη σάλα αυτός θειαφίζει (να την κάνει όμορφη) σχολαστικά καίγοντας με πολλή φωτιά, και μ’ έστειλε να σε καλέσω. Αλλ’ ακολούθα, ώστε οι δυο να ζήσετε στιγμές καλής χαράς (και ευφροσύνης) αμφότερων το φυλλοκάρδι, αφού πολλά κακά έχετε υποστεί. Τώρα δε ήδη ετούτη η προσμονή επί μακρόν έχει τελειώσει· ήλθε μεν αυτός ο ίδιος ζωντανός εις την εστία του σπιτιού, εὗρε δὲ καὶ σὲ και το παιδί μες στο παλάτι· κακῶς δ’ εκείνοι πριν αυτόν ντροπιάζαν οι μνηστήρες, τιμώρησε εδώ τους πάντες μες στο σπίτι». Και προς αυτήν μετά είπε με φρόνηση περίσσεια η Πηνελόπη:​ «Μαία αγαπημένη, ανάμεσα σε καγχασμούς καθόλου να μην υπερβάλεις. Γιατί γνωρίζεις, πόσο θά ’ταν και ευπρόσδεκτος άμα φανεί μέσα στ’ ανάκτορα απ’ όλους, μάλιστα δε σ’ εμέ μα και στο γιο, αυτόν που έχουμε γεννήσει· αλλά δεν πρόκειται να βγει αληθινός, αυτός ο μῦθος, όπως αγορεύεις, αλλά απ’ τους αθάνατους κάποιος εξόντωσε μνηστήρες μεγαλόφρονες, την ύβριν χαλιναγωγώντας που πονάει την ψυχή και άσχημες τις πράξεις. Γιατί κανέναν δεν σεβόντουσαν απ’ τους ανθρώπους επί γης, ούτε κακόν μα ούτε κι εκλεκτόν, όποιον κι αν έφτανε κοντά τους· γι’ αυτό (και) ἔπαθαν κακό απ’ τις ατασθαλίες. Ύστερα (πάλε) ο Οδυσσεύς απώλεσε το νόστο μακριά από τη γη των Αχαιών, και χάθηκε ο ίδιος». Κι απάντησε έπειτα σ’ αυτήν Ευρύκλεια τροφός αγαπημένη:​ «Τέκνον μου, ποῖος λόγος σου ‘φυγε από το φράγμα των ὀδόντων, που σύζυγο βρισκόμενο εντός δίπλα στη σχάρα (της φωτιάς) ουδέποτ’ έλεγες στο σπίτι πως θα έλθει· και ἄπιστη η ψυχή σου αιωνίως. Αλλ’ άντε και γι’ αυτό σημάδι κάποιο άλλο ολοφάνερο θα πω, οὐλήν, τήν κάποτε σ’ αυτόν σκάλισε κάπρος με το δόντι το λευκό. Αυτήν όπως τελείωνα το πλύσιμο ψηλάφισα, ήθελα δε γι’ αυτήν να σου ειπώ· αλλά τραβώντας με εκείνος απ’ τα σαγόνια με τα χέρια δεν άφησε να μαρτυρήσω χάρις στο πολυσύνθετο μυαλό (το εφευρετικό). Αλλ’ ακολούθα· ύστερα εγώ εμέ στα χέρια σου την ίδια παραδίνομαι κι αν σε εξαπατώ, να με σκοτώσεις μ’ όλεθρο χωρίς κανέναν οίκτο». Κι απάντησε έπειτα σ’ αυτήν με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη:​ «Αγαπημένη μαία, χαλεπόν για σε των αθανάτων των θεών ν’ αποκαλύπτεις τα ενδόμυχα, όσο κι αν είσαι πολυπράγμων (παντογνώστης)· αλλά ας είναι για το δικό μου το παιδί ας ξεκινήσουμε, ώστε να ιδώ τους άνδρες τους μνηστήρες πεθαμένους, κι επίσης ποιος τους σκότωσε». Κατέβαινε καθώς (τα) είχε πει από το υπερώο· ενώ πολλά η καρδιά αυτής ορμήνεια αναζητούσε, ή αν αγαπημένο σύζυγο εξερευνήσει από μακριά, ή αν φιλήσει κεφαλή στεκόμενη κοντά και χείρες δυο λαβούσα. Κι αυτή αφού εισήλθε και υπερέβη το κατώφλι, κάθισε έπειτα απέναντι στον Οδυσσέα, μπρος στης πυράς τη φωταυγή, του άλλου τοίχου· ενώ κι αυτός προς το μεγάλο κίονα στεκότανε κάτω κοιτάζοντας προσμένοντας, αν κάτι εἴποι σε αυτόν η σύντροφος ακμαία, μια που (τον) είδε με τα μάτια. Η δε στεκόταν άφωνη, κι έπεφτε στην καρδιά της παγωμάρα· κι άλλοτε μεν τον κοίταζε στην όψη πάνω κάτω επισταμένως και σε βάθος, ἄλλοτε δε δεν αναγνώριζε άσχημα έχοντα ενδύματα στο σώμα. Ο δε Τηλέμαχος επέπληξε, και είπε λόγια κι ονομάτιζε: «Μάνα μου κακομάνα μου, που έχεις απροσήγορη ψυχή, γιατί έτσι απ’ τον πατέρα κρατιέσαι μακριά, ούτε κοντά σ’ αυτόν ζητάς να μάθεις ιστορίες αφού κάτσεις ούτ’ έπειτα ρωτάς; Και ούτε καμιά άλλη γυναίκα έτσι βέβαια με μια αλύγιστη ψυχή θα στέκονταν μακριά από τον άνδρα, που για αυτήν αφού υπέφερε πολλά θα έρχονταν σε χρόνο εικοστό στην πατρική τη γη· ενώ εσένα αιωνίως η καρδιά στερεωτέρα είναι από λίθο». Και προς αυτόν μετά είπε με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη:​ «Τέκνο μου, η ψυχή μου μες στα στήθια έχει λουφάξει, και τίποτα δεν δύναμαι να πω επιπροσθέτως και ούτε να ρωτώ, ακόμα και κατάματα να ιδώ. Και αν ετούτος επιτέλους ήταν ο Οδυσσεύς και έφτασε στο σπίτι, καλύτερα για μας τους δυο να γνωριστούμε μεταξύ μας και ωφέλιμο· γιατί υπάρχουνε για μας σημάδια, τα πού ’χουμε κρυμμένα απ’ τους άλλους και γνωρίζουμε». Ως είπε, χαμογέλασε κι ο πολυτάλαντος ευλογημένος Οδυσσεύς​ κι ευθύς προς τον Τηλέμαχο είπ’ έπεα πτερόεντα (σα λόγια πεταχτά): «Τηλέμαχ’, επί τούτου (εδώ) μέσα στο μέγαρο άφησε τη μητέρα εμέ να δοκιμάσει· τάχιστα δε θα διαπιστώσει και (τούτο) πιο καλό. Τώρα όμως ότι ρυπαρός, και άσχημα ενδύματα στο σώμα μου φορώ, γι’ αυτό το λόγο με προσβάλει και ούτε τόσο δα ότι είμαι διανοείται. Ενώ συγχρόνως έχουμε εμείς να εξετάσουμε, πώς θα γινόταν πιο καλά. Και διότι κάποιος κι έναν άνθρωπο σκοτώνοντας στο δήμο, τέτοιον που να μη βρίσκονταν πολλοί εκδίκηση που θα ζητούσανε μετά, φεύγει (ωσάν φυγάς) εγκαταλείποντας και συγγενείς και την πατρίδα γη· όμως εμείς «υποδομή» της πόλης εξοντώσαμε, που άριστοι -“μεγάλοι”- ανάμεσα στους νέους στην Ιθάκη· και τούτα σε καλώ να εξετάσεις». Κι απάντησε μετά σ’ αυτόν Τηλέμαχος συγκροτημένος:​ «Ο ίδιος βέβαια εξέτασε αυτά, πατέρ’ αγαπημένε· διότι η δική σου άριστη η σκέψη στους ανθρώπους διέδιδαν πως είναι, κι ούτε σ’ αυτό κανείς άνδρας άλλος διεκδικεί να συγκριθεί απ’ τους θνητούς ανθρώπους. Και (κατ’ ομοίωσιν) μ’ ορμή εμείς ακολουθούμε, κι όπως πιστεύω τίποτα από ανδρεία δε θα λείψει, όση βεβαίως παρευρίσκεται ισχύς». Κι απαντώντας προς αυτόν με πολυδαίδαλο μυαλό είπε ο Οδυσσέας:​ «Εγώ επί τούτου θα ειπώ, όπως μου φαίνεται πως είναι πιο καλά. Πρώτα αφ’ ενός για τη συνέχεια λουστείτε και με χιτώνες ενδυθείτε, δούλες δε αφ’ ετέρου μες στο μέγαρο διατάξτε να φορέσουνε ενδύματα (καλά)· ύστερα αοιδός ο θεϊκός έχοντας φόρμιγγα γλυκιά για μας να ηγηθεί προς το χορό “που αγαπάει” τις φιγούρες, ώστε κάποιος να λέει που είναι για το γάμο ακούγοντας εκτός, ή αν περάσει ανεβαίνοντας το δρόμο ή ’κείνοι που διαμένουν ένα γύρω. Μη φόνου φήμη λάβει διαστάσεις νωρίτερα μέσα στο άστυ ἀνδρῶν μνηστήρων, πριν βέβαια εμείς έλθουμε έξω στο δικό μας τον πολύδενδρο ἀγρὸ· και όπου έπειτα θα συσκεφθούμε, ότι και πιο επικερδές Ολύμπιος από κοντά θα βοηθήσει». Ως είπε, και εκείνοι και εισάκουσαν αμέσως και επείθοντο.​ Πρώτα αφ’ ενός λουστήκανε και με χιτώνες ενδυθήκαν, και στολιστήκαν οι γυναίκες· κι ο θεϊκός τραγουδιστής στα χέρια πήρε τη φόρμιγγα τη γλαφυρή, και “άναψε” μεράκι σε αυτούς κι απ’ το τραγούδι το γλυκό και το χορό τον απαράμιλλο. Το δε σαλόνι το μεγάλο με αυτούς στέναζε ένα γύρω απ’ τα πόδια ανδρών που κάναν νούμερα κι απ’ τις γυναίκες με τις όμορφες τις ζώνες. Και να κάποιος τι είπε έξω όπως άκουγε από τ’ ανάκτορα: «Μάλλον κάποιος παντρεύτηκε βασίλισσα με τις πολλές μνηστείες· την άθλια, δεν άντεξε συζύγου -για τον οποίο κορασιά (από παρθένα)- το “μέγα δώμα” να φυλά διαμπερώς, μέχρι να ’ρθεί». Έτσι κάπως είπε κάποιος, ενώ δεν γνώριζαν αυτά, πως είχαν τελεστεί. Τότε τον Οδυσσέα μεγαλόκαρδο μέσα στο σπίτι το δικό του η Ευρυνόμη οικονόμος έλουσε και έτριψε με λάδι, και τύλιξε αυτόν με όμορφο μανδύα και χιτώνα· ύστερα έριχνε μεγάλη ομορφιά να πέφτει στο κεφάλι η Αθηνά, και ευμεγέθης να φανεί και πλέον ευτραφής· πέφταν απ’ το κεφάλι (του) μαλλιά πού ’χανε μπούκλες, όμοιες με άνθη υακίνθου. Πώς όταν κάποιος άνδρας το χρυσό στολίζει με ασήμι ‘επιστήμων’, που Ήφαιστος τον δίδαξε κι η Αθηνά Παλλάδα τις τέχνες όλες, κι έργα με χάρη εκτελεί (κι αποτελειώνει), όπως και για αυτόν μια χάρη άπλωνε στην κεφαλή μα και στους ώμους. Και βγήκε (αργά-αργά) απ’ το λουτρό μορφή μ’ αθάνατους παρόμοιος. Κι ευθύς μετά καθέζετο επάνω στο θρονί, απ’ το οποίο είχε σηκωθεί, αντικρυστά συζύγου του και είπε προς αυτήν μία κουβέντα: «Βρε διάολε, σε σένα από τα θηλυκά -βεβαίως τις γυναίκες- οι έχοντες Ὀλύμπια τα δώματα βάλανε “πέτρινη” καρδιά· κι ούτε γυναίκα άλλη καμιά με μια ψυχή έτσι αλόγιστη θα στέκονταν μακριά από τον άντρα, που για αυτήν υπέφερε πολλά θα έρχονταν σε χρόνο εικοστό στη γη την πατρική. Αλλ’ άντε μου, βρε μαία, στρώσε κρεβάτι, ώστε κι ο ίδιος να ξαπλώσω· όσο γι’ αυτήν διότι βέβαια σιδερένια η ψυχή μες στο μυαλό». Και είπε προς αυτόν μετά με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη:​ «Βρε διάολε, ούτε καθόλου κάνω τη σπουδαία ούτε πετώ στα σύννεφα ούτε αληθινά εκπλήσσομαι· πολύ καλά γνωρίζω δε, πώς έμοιαζες απ’ την Ιθάκη επί πλοίου με κουπιά απ’ τα μακριά σαν ξεκινούσες. Αλλ’ άντε για αυτόν “της σύνεσης” να στρώσεις το κρεβάτι, Ευρύκλεια, εκτός θαλάμου ευσταθούς, αυτόν που έφτιαξε ο ίδιος· θέσε εκτός γι’ αυτόν εκεί κρεβάτι συμπαγές σκέπασε κλίνη, δέρματα και χλαίνες και σεντόνια κεντητά». Είπε έτσι κάπως δοκιμάζοντας το σύζυγο· ο Οδυσσέας τότε​ αφού δυσανασχέτησε τη σύζυγο προσφώνησε που ξέρει από πρέποντα: «Ω (βρε) γυναίκα, τούτος ο λόγος πού ’πες πολύ (μα την αλήθεια) ψυχοφθόρος. Και ποιος μετέφερε κρεβάτι μου αλλού; Και θά ’τανε και χαλεπό και για τον πιο ειδικευμένο, όταν ο ίδιος κάποιος των θεών δεν επερχόταν θέλοντας να τοποθετήσει σε άλλο χώρο εύκολα· όμως κανένας άνδρας ζωντανός θνητός, ούτε στης νιότης τον ανθό, εύκολα να μετακινήσει, μια που δημιουργήθηκε μεγάλο ως σημάδι ενώ ακόμα γίνονταν κρεβάτι· εγώ δε έκαμα αυτό, και όχι κανένας άλλος. Θάμνος ελιά μακρύφυλλη φύτρωνε εντός - μέσα στο φράχτη, μες στην ακμή της φυλλωσιάς, και από πάχος ήταν σαν κολώνα. Σ’ αυτόν-ε γύρω δόμησα θάλαμο (σκεπαστό), πράγμα που εξετέλεσα, με λίθους (κι αγκωνάρια) εφαρμοστά, κι έχτισα οροφή καλή από τα πάνω, και επιπλέον έθεσα τις θύρες κολλητές, εφαρμοστά συναρμοσμένες. Κι έπειτα τότε απέκοψα την κόμη της τανύφυλλης ελιάς, τον δε κορμό πριν από τη ρίζα αφού έκοψα έξυσα γύρω-γύρω με “χαλκό” καλά κι επισταμένως, και ίσιωσα στη στάθμη, τεντώνοντας με έρματα, τρύπησα δε τα πάντα με τρυπάνι. Και ξεκινώντας απ’ αυτό σκάλισα το κρεβάτι, ώσπου τελειοποίησα, με το χρυσό δημιουργίες μα και με άργυρο και ελεφαντοστούν· κι έσω ιμάντα τέντωσα βοδιού (χρώματος) φοινικόχροου φωτεινού. Μ’ αυτόν τον τρόπο παρουσιάζω το σημάδι· καθόλου δεν γνωρίζω, αν μένει το κρεβάτι μου ακόμα ασάλευτο, γυναίκα, ή κάποιος ήδη των ανδρών το έθεσε αλλού, ‘ταμών’ από ‘πυθμένα’ την ελιά.» Ως το ’πε, και αυτής λυθήκαν επί τόπου τα γόνατα και φυλλοκάρδι σημάδια αναγνωρίζοντας, τά που για αυτήν απήγγειλε ο Οδυσσέας σταθερά. Έτρεξε έπειτα ευθύς με δάκρυα στα μάτια, και χέρια γύρω τύλιξε απ’ τον αυχένα του Οδυσσέα, φίλησε δε την κεφαλή και είπε προς (αυτόν): «Μη μου οργίζεσαι (και σκίζεσαι) Οδυσσέα, μια που κατά τα άλλα μάλιστα ήσουνα των ανθρώπων ο εμπνευσμένος· όμως θεοί προσέφεραν την πίκρα, που για εμάς τους δυο αρνήθηκαν να μείνουμε κοντά ο ένας με τον άλλο της ήβης (τα καμώματα) να απολαύσουμε και γήρατος να πάρουμε οδό. Όμως μη μου χολώνεσαι τώρα γι’ αυτό ούτε κακία να κρατάς, ένεκα που εσένα στην αρχή, σαν είδα, μ’ αυτό τον τρόπο δεν αγάπησα. Πάντα διότι η ψυχή μου μες στα στήθια της αγάπης ριγούσε, μη κανένας άνθρωπος με λόγια με απαγάγει ερχόμενος· γιατί πολλοὶ επιβουλεύονται κακὰ για να κερδίσουν. Ούτε ακόμα κι η Ἑλένη απ’ το Άργος, ευνοουμένη του Διὸς, θα έσμιγε με άνδρα ἀλλοδαπό κι από αγάπη στο κρεβάτι, αν γνώριζε, ὅτι γι’ αυτήν κατόπιν οι πιο γενναίοι υιοί των Ἀχαιῶν ἔμελλον σπίτι σε πατρίδα αγαπημένη να (την) φέρουν . Και στο να κάνει ἔργον απρεπές θεὸς ξεσήκωσε αυτήν· κι ενώ τὴν τύφλωση του νου ουδέποτε πιο πριν εδέχτηκε μες στην ψυχή την ολεθρία, απ’ την οποία σαν αιτία και για μας ήρθαν οι συμφορές. Τώρα όμως, ἐπειδή σημάδια περιέγραψες περίτρανα (και κραυγαλέα) του κρεβατιού μας, που ἄλλος θνητός δεν είχε αντικρίσει, ἀλλά μονάχοι εσύ κι εγώ, κι ἀμφίπολος μια μόνη, Ἀκτορίς, την που μου ἔδωκε ο πατέρας τότε που θα ερχόμουνα εδώ, που για τους δυο μας θύρες περιφρουρούσε αδιαπέραστου θαλάμου, πείθεις πια την ψυχή μου τη μέχρι τώρα ‘άπονη’.» Ὧς είπε, και μ’ αυτό ακόμα περισσότερο ξεσήκωσε μεράκι στεναγμού,​ έκλαιγε δε κρατώντας σύζυγο γενναία, που νογούσε. Όπως και ὅταν πολυπόθητη φανεί μια γῆ στους με τα κύματα παλεύοντες, και που αυτών ο Ποσειδών το πλοίο το καλό μέσα στον πόντο ετσάκισε σπρωγμένο από άνεμο βιαίως κι από κύματα ‘πηγαία’· ελάχιστοι προς την στεριά ξέφυγαν απ’ τη θάλασσα αφού είχαν κολυμπήσει, άφθονη ἅλμη έτρεχε γύρω απ’ το κορμί, όμως με αγαλλίαση σκαρφάλωσαν στη γη, ξεφεύγοντας απ’ την κακότητα· έτσι όπως πολυπόθητος ήταν ο σύζυγος γι’ αυτήν όπως κοιτούσε, κι απ’ τον αυχένα ατέλειωτα δεν άφηνε τα μπράτσα τα λευκά τα δυο. Καί με τους ὀδυρμούς θα φτάνανε ως να φανεί Αυγή με ρόδινες ακτίνες, άμα η Αθηνά, θεά γαλανομάτα, δεν είχε βάλει άλλα στο μυαλό. Τη νύκτα μὲν στο πέρας κράτησε μακριά, την δε Αυγή κατόπιν καθυστέρησε ἐπάνω στον χρυσόθρονον Ὠκεανῷ, δεν άφησε τους ἵππους για να ζευτούν τους γοργοπόδαρους, φως στους ἀνθρώπους για να φέρουν, Λάμπον καὶ τον Φαέθωνα, που ως πουλάρια μεταφέρουν την Αυγή. Καὶ τότε είπε προς τη σύζυγό του Ὀδυσσεύς με τον πολύπλοκο το νου: «Ὦ βρε γυναίκα, επειδή με τις δοκιμασίες όλες σε πέρας τελικά δεν έχουμε έλθει, ἀλλ’ ἔτι ὄπισθεν ἀμέτρητος ο πόνος περιμένει, πολλὸς καὶ χαλεπὸς, που είναι αναγκαίο σε ἐμὲ τα πάντα να τελέσσω. Διότι όπως η ψυχὴ για ‘με έκανε μαντική από τον Τειρεσία εκείνη την ημέρα, κάποτε που κατέβηκα στου Ἄδη το ενδότερο παλάτι ώστε να δεηθώ το νόστο για ἑταίρους και για εμέ τον ίδιο. Ἀλλ’ άντε, ας πάμε στο κρεβάτι, γυναίκα, καὶ ώστε ἤδη υπό έναν ὕπνῳ γλυκερῷ σαν κοιμηθούμε να χαρούμε.» Και προς αυτὸν είπε μετά με φρόνηση περίσσεια η Πηνελόπη: «Η κλίνη μὲν για σένα βέβαια θα βρίσκεται ως τότε, ὁππότε για το πάθος το δικό σου θέλῃς, μια που εσένα οι θεοὶ έκαναν για να ‘ρθεις στον οἶκο τον καλόχτιστο καὶ στὴν πατρίδα γη· ἀλλά μια που ἐφράσθης καί το βαλε θεὸς (καρφί) μες στην ψυχή, ἄντε μου πες τὸ τόλμημα, ἐπειδή καὶ οπίσω, πιστεύω, θα το μάθω, μια που το να γνωρίζεις δεν είναι κάτι άσχημο.» Καὶ είπε προς αυτήν απαντώντας Ὀδυσσεύς με τον πολύπλοκο το νου:​ «Δαιμονίη, τί είναι αυτά και με καλείς μ’ επιμονή που παροτρύνεις να εἰπώ; Έτσι λοιπόν ἐγὼ θα διηγηθώ μα δεν θα συγκαλήψω. Ούτε κάπως η ψυχή σου θα χαρεί· οὐδὲ διότι ο ίδιος χαίρω, μια που σε πόλεις των θνητών πολλές έδωσε εντολή να έλθω μέσα στα χέρια ἔχοντας ένα καλό κουπί, εἰς τοὺς οποίους και θα φτάσω, που δεν γνωρίζουν θάλασσαν ἀνδρες, και οι οποίοι οὐτε τρώνε φαγητό αλάτι να ’χει μέσα· οὐτε γνωρίζουν βέβαια πλοία εμπορικά, οὐτε κουπιά καλοφτιαγμένα, και που πτερὰ των πλοίων λέγονται. Μνήμα μου έλεγε – σημάδι φανερό, σ’εσέ δεν θα το κρύψω Ὁππότε κι αν βρισκόμενος κοντά μου το λοιπόν άλλος διαβάτης πει ότι έχω λιχνιστήρι για τα στάρια στον έξοχο τον ὦμο, καὶ τότε με ἐκέλευεν κουπί να μπήξω μες στη γη, αφού θυσιάσω όμορφα στον Ποσειδών’ αφέντη, ταῦρό τον πιο αρσενικό κι από τους χοίρους κάπρο ἐπιβήτορα, οἴκαδε να γυρίσω και να διοργανώσω ἑκατόμβας ἱερὰς για τους ἀθάνατους θεούς, που ἔχουν οὐρανὸν εὐρὺν, ‘τοις πᾶσι’ καθενός ξεχωριστά. Θάνατος δέ για με τον ίδιο απ’ τη θάλασσα τέτοιος θα έρθει ήπιος τα μάλα, ο που και θα με καταβάλει αφού σε πλούσια γεράματα θα φτάσω· ολόγυρα δὲ οι λαοὶ θα είναι ευτυχείς. Και αυτά τὰ πάντα που μου είπε θα τελέψουν.» Και προς αυτὸν είπε μετά με φρόνηση περίσσεια η Πηνελόπη:​ «Αν όμως γῆρας βέβαια θεοὶ τελέσουν αγαθό, υπάρχει ελπίδα ἔπειτα απ’ τις κακότητες να υπάρξει υπεκφυγή.» Έτσι εκείνοι μεν τέτοια συζητούσαν μεταξύ τους​ η Εὐρυνόμη απ’ την άλλη μα κι η τροφὸς ‘ἔντυναν’ το κρεβάτι με ἐσθῆτα μαλακῆ ὕπο τη λάμψη που προσφέρανε οι δάδες. Ύστερα αφού έστρωσαν κρεβάτι στέριο σβέλτα, η μὲν γριά διάβηκε πάλι στο σπίτι για να πάει να πλαγιάσει, ενώ γι’ αυτούς θαλαμηπόλος Εὐρυνόμη προχώραγε μπροστά ἐρχόμενους προς το κρεβάτι δαυλό κρατώντας με τὰ χέρια· κι αφού οδήγησε στο θάλαμον αποτραβήχτηκε. Κι εκείνοι ἔπειτα αγκαλιασμένοι στο κρεβάτι το παλιό στα θεσμοθετημένα οδηγήθηκαν· ύστερα ο Τηλέμαχος καὶ ο βουκόλος κι ο συβώτης παῦσαν λοιπόν με το χορό τους πόδας (να χτυπάνε), παῦσαν και οι γυναῖκες, κι οι ίδιοι κατακλίθηκαν στο μέγαρο το σκοτεινό. Κι ἐπειτα αφού οι δυο λοιπόν χαρήκανε αγάπη από έρωτα,​ χαρήκανε με ιστορίες, περιγράφοντας οι δύο πρὸς ἀλλήλους. Ἡ μέν, ὅσα ἐντός μεγάρων ἀνέχετο ευλογημένη γυναικῶν ἀνδρῶν μνηστήρων διακρίνουσα ὅμιλον αποτρόπαιο, που εἵνεκα αυτής πολλά, βοοειδή κι ‘αθώα’ προβατάκια, ἔσφαζον, πολλὸς δὲ οἶνος αντλείτο εκ των πίθων· ύστερα απ’ αυτό ὁ Ὀδυσεὺς διογενὴς, ὅσες ‘φροντίδες έκανε’ για τους ἀνθρώπους ὅσα κι ο ίδιος εξαθλιούμενος υπέφερε, τα πάντα ἔλεγε· ἡ δε ἐτέρπετο ἀκούουσα λοιπόν, οὐδέ γι’ αυτούς ο ὕπνος έπιπτε ἐπὶ βλεφάρων, πριν περιγράψει ἅπαντα. Ἤρξατο δε, πως πρῶτα τους Κίκονες εδάμασε, ύστερα ἔπειτα​ ἦλθε ἐς Λωτοφάγων των ἀνδρῶν την εύφορη τη γη· και ὅσα Κύκλωψ ἔπραξε, καὶ πως απαίτησε ποινὴν για τους λεβέντες τους ἑταίρους, αυτούς που έφαγε και ούτ’ ἐλέησεν· και Αἴολον πως έφτασε, που προνοών τον ὑποδέχτηκε καὶ έπεμπε, οὐδέ όμως γραφτό να φτάσει ἐς πατρίδ’ αγαπημένη ἤταν, ἀλλά αυτόν μετά θύελλα ἀναρπάξασα στον πόντον με τα ψάρια (τα μεγάλα) φέρεν με βαρύ αναστεναγμό· και πως Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην ἀφίκετο, οἳ οποίοι και κατέστρεψαν τα πλοία καὶ ἑταίρους με τις όμορφες κνημίδες τους πάντες· Ὀδυσσεὺς δε μοναχός ξέφυγε με το πλοίο μελανό. Καὶ Κίρκης περιέγραψε τον δόλον και πολυμηχανίην, και πως στου Ἀδη το παλάτι έφτασε το μουχλιασμένο, απ’ την ψυχῇ χρησμό να πάρει του Θηβαίου Τειρεσία, χάρη στο πλοίο το πολύσκαρμο καὶ διέκρινε πάντας ἑταίρους και τη μητέρα, που τον ε γέννησε καὶ ἔτρεφε σαν ήτανε μικρός· και πως Σειρήνων ἄκουσεν το λυγερό τραγούδι, και όπως έφτασε στις Συμπληγάδες πέτρες και τη δεινή τη Χάρυβδιν και Σκύλλα, απ’ την οποία ουδέποτε γλυτώσανε ἀκέραιοι οι ἄνδρες· και πως του Ἠλιου τα βόδια σκότωσαν οι ἑταῖροι· και πως το τρεχαντήρι ‘ἔβαλε’ με φλογώδη κεραυνῷ ο Ζεὺς ο που βροντάει δυνατά, κι απόθαναν οι εκλεκτοί συντρόφοι πάντες μαζί, όμως ο ίδιος ξέφυγε τα άσχημα της μοίρας· και όπως έφτασε τη νῆσο Ὠγυγία και νύμφην Καλυψώ, που έτσι δέσμευσε αυτόν, διακαώς επιθυμούσα να είναι σύζυγος, στις γλαφυρές σπηλιές καὶ ἔτρεφεν, μα κι υποσχότανε ἀθάνατο να κάνει κι ἀγέραστον τις μέρες όλες, ἀλλ’ αυτουνοῦ οὔδεποτε μέσα στα στήθια ἔπειθε την ψυχή· και πως ἐς Φαίηκας ἀφίκετο πολλἀ έχοντας υποφέρει, που πια αυτόν εγκάρδια τίμησαν ὣς θεὸ καὶ πέμψαν μ’ ένα πλοίο σε γη αγαπημένη πατρική, χαλκόν και δίδοντες χρυσόν μα και μιαν ἅλικη ἐσθῆτα.. Τοῦτον μόλις εἶπε λόγο τελευταίο, τότε γι’ αυτόν ὕπνος γλυκὺς λυσιμελὴς (τον) απορρόφησε, αφήνοντας τις έννοιες της ψυχής. Ἡ δε κατόπιν ἄλλα ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθηνά.​ Ὁππότε σε εγρήγορση τον Όδυσσέα ήλπιζε απ’ την ψυχή του μέσα να ευχαριστηθεί απ’ το κρεβάτι της συζύγου του μα καὶ του ὕπνου, τότε μετά ‘εκ του Ὠκεανοῦ’ χρυσόθρονο ξημέρωμα σήκωσε, για να φέροι στους ἀνθρώπους φως. Σηκώθηκε δε Ὀδυσσεὺς από το μαλακό κρεβάτι, και μια κουβέντα επεσήμανε στη σύζυγο: · «Ὦ (βρε) γυναίκα, ἤδη μὲν χορτάσαμε πολλών κατορθωμάτων ἀμφοτέρων, σὺ μὲν ἐδῶ δικό μου περιπετειώδη νόστον κλαίουσα, ενώ ἐμὲ ο Ζεὺς με πόνους καὶ θεοὶ οι ἄλλοι την ώρα που έσπευδα κρατούσαν μακριά ἀπ’ τη δική μου γη την πατρική. Και τώρα αφού φτάσαμε ἀμφότεροι οι δυο πολυαγαπημένο (μας) κρεβάτι, υπάρχοντα μὲν, τά που μ' ανήκουν, θα φροντίσουμε ἐντός των ανακτόρων, τα δε κοπάδια, αυτά που οι μνηστῆρες ὑπερφίαλοι μου ρήμαξαν, πολλὰ μὲν θα ληιστεύσω ἐγὼ ο ίδιος, ἄλλα δε οι Ἀχαιοὶ θα δώσουσι, έως ὅτου και πάντας ἐνιπλήσωσιν τους σταύλους. Ἀλλά εντός ολίγου μὲν ἐγὼ θα μεταβώ στον πολυδένδρεον ἀγρὸν ὀψόμενος πατέρα ἐκλεκτόν, που υποφέρει για εμέ αδιαλείπτως· για σένα δέ, γυναίκα, ετούτο ἐπιτέλλω όπως είσαι συνετή· διότι από εδώ κι εμπρός τα νέα θ’ απλωθούν με το που θ’ ανεβεί ο ήλιος περί ἀνδρῶν μνηστήρων, που σκότωσα ἐντός μεγάρων· εἰς ὑπερῷο ἀναβᾶσα σὺν τις ἀμφίπολες γυναίκες να καθίσεις, κανέναν να μη δεις και ούτε να μιλήσεις». Γοργά μετά από αυτό φόρεσε στους ὤμους άρματα καλά,​ σήκωσε δε Τηλέμαχον καὶ βουκόλον και συβώτην, πάντας δε τον οπλισμό διέταξε ‘γενναίο’ να σηκώσουν με τα χέρια. Οἱ δέ σ’ ετούτο δεν ἀπίθησαν, ἐθωρακίστηκαν δὲ με χαλκῷ· άνοιξαν δὲ τας θύρας, κι εξήλθαν, ἦρχε δ’ Ὀδυσσεύς. Ἤδη μὲν το φως ἦτανε ἐπὶ γης, τοὺς δε λοιπόν Ἀθήνη νυκτὶ κατακρύψασα γοργά ἐξῆγε απ’ την πόλη.