Ραψωδία σ': Αρχαίο κείμενο - Νεοελληνική απόδοση

Νικόλαος Καμπάνης - Mentor · 13 Απρίλιος 2021

Ομηρική διάλεκτος	Στίχοι	Νεοελληνική απόδοση
Ἦλθε δ’ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος, ὃς κατὰ ἄστυ πτωχεύεσκ’ Ἰθάκης, μετὰ δ’ ἔπρεπε γαστέρι μάργῃ ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν· οὐδέ οἱ ἦν ἲς οὐδὲ βίη, εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι. Ἀρναῖος δ’ ὄνομ’ ἔσκε· τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ ἐκ γενετῆς· Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες, οὕνεκ’ ἀπαγγέλλεσκε κιών, ὅτε πού τις ἀνώγοι. Ὅς ῥ’ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο, καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Εἶκε γέρον προθύρου, μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκῃ. Οὐκ ἀίεις, ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες, ἑλκέμεναι δὲ κέλονται; Ἐγὼ δ’ αἰσχύνομαι ἔμπης. Ἀλλ’ ἄνα, μὴ τάχα νῶιν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται». Τὸν δ’ ἄρ’ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Δαιμόνι’, οὔτε τί δε ῥέζω κακὸν οὔτ’ ἀγορεύω, οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ’ ἀνελόντα. Οὐδὸς δ’ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται, οὐδέ τί σε χρὴ ἀλλοτρίων φθονέειν· δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης ὥς περ ἐγών, ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν. Χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο, μή με χολώσῃς, μή σε γέρον περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω αἵματος· ἡσυχίη δ’ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ’ εἴη αὔριον· οὐ μὲν γάρ τί σ’ ὑποστρέψεσθαι ὀίω δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος». Τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης· «Ὢ πόποι, ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει, γρηὶ Καμινοῖ ἶσος, ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην κόπτων ἀμφοτέρῃσι· χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας, γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληιβοτείρης. Ζῶσαι νῦν, ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε μαρναμένους· πῶς δ’ ἂν σὺ νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχοιο;» Ὧς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο. Τοῖιν δὲ ξυνέηχ’ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο, ἡδὺ δ’ ἄρ’ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν· «Ὦ φίλοι, οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη, οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα. Ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιιν χερσὶ μαχήσασθαι· ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα». Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντες ἀνήιξαν γελόωντες, ἀμφὶ δ’ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο. Τοῖσιν δ’ Ἀντίνοος μετέφη, Ἐυπείθεος υἱός· «Κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω. Γαστέρες αἵδ’ αἰγῶν κέατ’ ἐν πυρί, τὰς ἐπὶ δόρπῳ κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες. Ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται, τάων ἥν κ’ ἐθέλῃσιν, ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω· αἰεὶ δ’ αὖθ’ ἥμιν μεταδαίσεται, οὐδέ τιν’ ἄλλον πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα». 50 Ὧς ἔφατ’ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ’ ἐπιήνδανε μῦθος. Τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῇσι δαμείω. Ἀλλ’ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον, μή τις ἐπ’ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείη πλήξῃ ἀτασθάλλων, τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ». Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντες ἀπώμνυον, ὡς ἐκέλευεν. Αὐτὰρ ἐπεί ῥ’ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον, τοῖς δ’ αὖτις μετέειφ’ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο· «Ξεῖν’ εἴ σ’ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δ’ ἄλλων μή τιν’ Ἀχαιῶν δείδιθ’, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται, ὅς κέ σε θείνῃ. Ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δ’ αἰνεῖτον βασιλῆες, Ἀντίνοός τε και Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω». Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντες ἐπῄνεον. Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη ἄγχι παρισταμένη μέλε’ ἤλδανε ποιμένι λαῶν. Μνηστῆρες δ’ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο. Ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον· «Ἦ τάχα Ἶρος Ἄιρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει, οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει». Ὧς ἄρ’ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός. Ἀλλὰ καὶ ὡς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν. Ἀντίνοος δ’ ἐνένιπεν, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἐκ τ’ ὀνόμαζεν. «Νῦν μὲν μήτ’ εἴης, βουγάιε, μήτε γένοιο, εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς, ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἁρημένον, ἥ μιν ἱκάνει. Ἀλλ’ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται· αἴ κέν σ’ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται, πέμψω σ’ ἠπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηὶ μελαίνῃ, εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων, ὅς κ’ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέι χαλκῷ, μήδεά τ’ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι». Ὧς φάτο, τῷ δ’ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα. Ἐς μέσσον δ’ ἄναγον· τὼ δ’ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον. Δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς, ἢ ἐλάσει’, ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα, ἦέ μιν ἦκ’ ἐλάσειε τανύσσειέν τ’ ἐπὶ γαίῃ. Ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι, ἦκ’ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ’ Ἀχαιοί. Δὴ τότ’ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον Ἶρος, ὁ δ’ αὐχέν’ ἔλασσεν ὑπ’ οὔατος, ὀστέα δ’ εἴσω ἔθλασεν· αὐτίκα δ’ ἦλθε κατὰ στόμα φοίνιον αἷμα, κὰδ’ δ’ ἔπεσ’ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ’ ἤλασ’ ὀδόντας λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ 100 χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ’ ἵκετ’ αὐλὴν αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς εἷσεν ἀνακλίνας, σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί, καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ’ ἀπερύκων, μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι λυγρὸς ἐών, μὴ πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ». Ἦ ῥα καὶ ἀμφ’ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην, πυκνὰ ῥωγαλέην, ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ· ἂψ δ’ ὅ γ’ ἐπ’ οὐδὸν ἰὼν κατ’ ἄρ’ ἕζετο. Τοὶ δ’ ἴσαν εἴσω ἡδὺ γελώοντες καὶ δεικανόωντ’ ἐπέεσιν· «Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι, ὅττι μάλιστ’ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ, ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἠπειρόνδε εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων». Ὧς ἄρ’ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς. Ἀντίνοος δ’ ἄρα οἱ μεγάλην παρά γαστέρα θῆκεν, ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο φώνησέν τε· «Χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσιν». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ἀμφίνομ’, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι· τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον, Νῖσον Δουλιχιῆα ἐύν τ’ ἔμεν ἀφνειόν τε· τοῦ σ’ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῇ δ’ ἀνδρὶ ἔοικας. Τούνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον. Οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο πάντων, ὅσσα τε γαῖαν ἐπὶ πνείει τε καὶ ἕρπει. Οὐ μὲν γὰρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω, ὄφρ’ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ’ ὀρώρῃ· ἀλλ’ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσιν, καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ. Τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων, οἷον ἐπ’ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε. Καὶ γὰρ ἐγώ ποτ’ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι, πολλά δ’ ἀτάσθαλ’ ἔρεξα βίη καὶ κάρτεϊ εἴκων, πατρί τ’ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισιν. Τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνήρ ἀθεμίστιος εἴη, ἀλλ’ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν· οἱ’ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας, κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν. Ἀλλά σε δαίμων οἴκαδ’ ὑπεξαγάγοι, μήδ’ ἀντιάσειας ἐκείνῳ, ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν. οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀίω 150 μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ». Ὧς φάτο, καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον, ἄψ δ’ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν. Αὐτὰρ ὁ βῆ διὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ, νευστάζων κεφαλῇ· δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμός. Ἀλλ’ οὐδ’ ὧς φύγε κῆρα, πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι. Ἂψ δ’ αὖτις κατ’ ἄρ’ ἕζετ’ ἐπὶ θρόνου, ἔνθεν ἀνέστη. Τῇ δ’ ἄρ’ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη, κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ, μνηστήρεσσι φανῆναι, ὅπως πετάσειε μάλιστα θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος, ἢ πάρος ἦεν. Ἀχρεῖον δ’ ἐγέλασσεν, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἐκ τ’ ονόμαζεν· «Εὐρυνόμη, θυμός μοι ἐέλδεται, οὔ τι πάρος γε, μνηστήρεσσι φανῆναι ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης· παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος, τό κε κέρδιον εἴη, μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν, οἵ τ’ εὖ μὲν βάζουσι, κακῶς δ’ ὄπιθεν φρονέουσιν». Τὴν δ’ αὖτ’ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Ναι δὴ ταυτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν ἔειπες. Ἀλλ’ ἴθι καὶ σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ’ ἐπίκευθε χρῶτ’ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς, μηδ’ οὕτω δάκρυσσι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα. Ἔρχευ, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί· ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος, ὃν σὺ μάλιστα ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι». Τὴν δ’ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· «Εὐρυνόμη, μὴ ταῦτα παραύδα κηδομένη περ, χρῶτ’ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῇ· ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν, ὤλεσαν, ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλης ἐνὶ νηυσίν. Ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἰπποδάμειαν ἄνωχθι ἐλθέμεν, ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν. Οἴη δ’ οὐκ εἴσιμι μετ’ ἀνέρας· αἰδέομαι γάρ». Ὧς ἄρ’ ἔφη, γρῆυς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκειν ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι. Ἔνθ’ αὖτ’ ἄλλ’ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη· κούρῃ Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν, εὗδε δ’ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δὲ οἱ ἅψεα πάντα, αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι· τέως δ’ ἄρα δῖα θεάων ἄμβροτα δῶρα δίδου, ἵνα μιν θησαίατ’ Ἀχαιοί. Κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν ἀμβροσίῳ, οἵῳ περ ἐυστέφανος Κυθέρεια χρίεται, εὖτ’ ἂν ἴῃ χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα· καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι, λευκοτέρην δ’ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος. Ἧ μὲν ἄρ’ ὧς ἔρξασ’ ἀπεβήσετο δῖα θεάων. Ἦλθον δ’ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο φθόγγῳ ἐπερχόμεναι· τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκεν, 200 καὶ ῥ’ ἀπομάρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε. «Ἧ με μάλ’ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμα κάλυψεν. Αἴθε μοι ὧς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἀγνὴ αὐτίκα νῦν, ἵνα μηκέτ’ ὀδυρομένη κατὰ θυμόν αἰῶνα φθινύθω, πόσιος ποθέουσα φίλοιο παντοίην ἀρετήν, ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν». Ὧς φαμένη κατέβαιν’ ὑπερώια σιγαλόεντα, οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ’ ἕποντο. Ἡ δ’ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν, στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο, ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα· ἀμφίπολος δ’ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη. Τῶν δ’ αὐτοῦ λύτο γούνατ’, ἔρῳ δ’ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν πάντες δ’ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσαι κλιθῆναι. Ἡ δ’ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν· «Τηλέμαχ’, οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα· παῖς ἔτ’ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε’ ἐνώμας· νῦν δ’, ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις, καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός, ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος, ἀλλότριος φώς, οὐκέτι τι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα. Οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη, ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως. Πῶς νῦν, εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς; Σοί κ’ αἶσχος λώβη τε μετ’ ἀνθρώποισι πέλοιτο». Τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Μῆτερ ἐμή, τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι· αὐταρ ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα, ἐσθλά τε καὶ τα χέρηα· πάρος δ’ ἔτι νήπιος ἦα. Ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι· ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος οἵδε κακὰ φρονέοντες, ἐμοὶ δ’ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί. Οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη μνηστήρων ἰότητι, βίῃ δ’ ὅ γε φέρτερος ἦεν. Αἲ γὰρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον, οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι, οἱ μὲν ἐν αὐλῇ, οἱ δ’ ἔντοσθε δόμοιο, λελῦντο δὲ γυῖα ἑκάστου, ὡς νῦν Ἶρος ἐκεῖνος ἐπ’ αὐλείῃσι θύρῃσιν ἧσται νευστάζων κεφαλῇ, μεθύοντι ἐοικώς, οὐδ’ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσίν, οὐδὲ νέεσθαι οἴκαδ’, ὅπῃ οἱ νόστος, ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται». Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· Εὐρύμαχος δ’ ἐπέεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν· «Κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια· εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν’ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί, πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν ἠῶθεν δαινύατ’, ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐίσας». 250 Τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια· «Εὐρύμαχ’, ἦ τοι ἐμὴν ἀρετήν, εἶδός τε δέμας τε, ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ’ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς. Εἰ κεῖνός γ’ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύει, μειζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὔτως. Νῦν δ’ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων. Ἦ μὲν δή, ὅτε τ’ ᾖε λιπὼν κατὰ πατρίδα γαῖαν, δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα· «Ὦ γύναι, οὐ γὰρ ὀίω ἐυκνήμιδας Ἀχαιοὺς ἐκ Τροίης ἐὺ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι· καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας, ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀιστῶν ἵππων τ’ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας, οἵ κε τάχιστα ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιίου πολέμοιο. Τῷ οὐκ οἶδ’, ἤ κέν μ’ ἀνέσει θεός, ἦ κεν ἁλώω αὐτοῦ ἐνὶ Τροίη· σοὶ δ’ ἐνθάδε πάντα μελλόντων. Μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν ὡς νῦν, ἢ ἔτι μᾶλλον, ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος· αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι, γήμασθ’ ᾧ κ’ ἐθέλησθα, τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα». Κεῖνος τῶς ἀγόρευε· τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται. Νὺξ δ’ ἔσται, ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει οὐλομένης ἐμέθεν, τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα. Ἀλλὰ τόδ’ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει· μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο. Οἵ τ’ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν, αὐτοὶ τοί γ’ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα κούρης δαῖτα φίλοισι, καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν, ἀλλ’ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν». Ὧς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς, οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο, θέλγε δὲ θυμὸν μειλιχίοις ἐπέεσσι, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα. Τὴν δ’ αὖτ’ Ἀντίνοος προσέφη, Ἐυπείθεος υἱός· «Κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια, δῶρα μὲν ὅς κ’ ἐθέλησιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ’ ἐνεῖκαι, δέξασθ’· οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν· ἡμεῖς δ’ οὔτ’ ἐπὶ ἔργα πάρος γ’ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ, πρίν γέ σε τῷ γήμασθαι Ἀχαιῶν, ὅς τις ἄριστος». Ὧς ἔφατ’ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ’ ἐπιήνδανε μῦθος, δῶρα δ’ ἄρ’ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος. Ἀντινόῳ μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον, ποικίλον· ἐν δ’ ἄρ’ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι, χρύσειαι, κληῖσιν ἐυγνάμπτοις ἀραρυῖαι· ὅρμον δ’ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ’ ἔνεικεν, χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον, ἠέλιον ὥς. Ἕρματα δ’ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν τρίγληνα μορόεντα· χάρις δ’ ἀπελάμπετο πολλή. Ἐκ δ’ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος 300 ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων, περικαλλὲς ἄγαλμα. Ἄλλο δ’ ἄρ’ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν. Ἡ μὲν ἔπειτ’ ἀνέβαιν’ ὑπερώια δῖα γυναικῶν, τῇ δ’ ἄρ’ ἅμ’ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα· οἱ δ’ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ’ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν. Τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν. Αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν, ὄφρα φαείνοιεν· περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν, αὖα πάλαι, περίκηλα, νέον κεκεασμένα χαλκῷ, καὶ δαΐδας μετέσμιγον· ἀμοιβηδὶς δ’ ἀνέφαινον δμωαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος. Αὐτὰρ ὁ τοῖσιν αὐτὸς διογενὴς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Δμωαὶ Ὀδυσσῆος δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος, ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ’, ἵν’ αἰδοίη βασίλεια, τῇ δὲ παρ’ ἠλάκατα στροφαλίζετε, τέρπετε δὲ αὐτήν, ἥμεναι ἐν μεγάρῳ, ἢ εἴρια πείκετε χερσίν· αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω. Ἤν περ γάρ κ’ ἐθέλωσιν ἐύθρονον Ἠῶ μίμνειν, οὔ τί με νικήσουσι· πολυτλήμων δὲ μάλ’ ειμί». Ὧς ἔφαθ’, αἱ δ’ ἐγέλασαν, ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο. Τὸν δ’ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρῃος, τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε, κόμισε δὲ Πηνελόπεια, παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε, δίδου δ’ ἄρ’ ἀθύρματα θυμῷ· ἀλλ’ οὐδ’ ὧς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης, ἀλλ’ ἥ γ’ Εὐρυμάχῳ μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν. Ἥ ῥ’ Ὀδυσῆ’ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσιν· «Ξεῖνε τάλαν, σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί, οὐδ’ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήιον ἐς δόμον ἐλθὼν ἠέ που ἐς λέσχην, ἀλλ’ ἐνθάδε πόλλ’ ἀγορεύεις θαρσαλέως πολλοῖσι μετ’ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ ταρβεῖς. Ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἢ νύ τοι αἰεὶ τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις. Ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην; Μή τίς τι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῇ. ὅς τίς σ’ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῇσιν δώματος ἐκπέμψησι φορύξας αἵματι πολλῷ». Τὴν δ’ ἄρ’ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ἦ τάχα Τηλεμάχῳ ἐρέω, κύον, οἷ’ ἀγορεύεις, κεῖσ’ ἐλθών, ἵνα σ’ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμῃσιν». Ὧς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας. Βὰν δ’ ἴμεναι διὰ δῶμα, λύθεν δ’ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης ταρβοσύνῃ· φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι. Αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν ἐστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος· ἄλλα δέ οἱ κῆρ ὥρμαινε φρεσὶν ᾗσιν, ἅ ρ’ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο. Μνηστῆρας δ’ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ’ ἔτι μᾶλλον δύο ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος. Τοῖσιν δ’ Εὐρύμαχος Πολύβου πάις ἦρχ’ ἀγορεύειν 350 κερτομέων Ὀδυσῆα· γέλω δ’ ἑτάροισιν ἔτευξεν· «Κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης, ὄφρ’ εἴπω, τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει. Οὐκ ἀθεεὶ ὅδ’ ἀνὴρ Ὀδυσήιον ἐς δόμον ἵκει· ἔμπης μοι δοκέει δαΐδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ κὰκ κεφαλῆς, ἐπεὶ οὔ οἱ ἐνὶ τρίχες, οὐδ’ ἠβαιαί». Ἧ ῥ’, ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον· «Ξεῖν’ ᾖ ἄρ κ’ ἐθέλοις θητευέμεν, εἴ σ’ ἀνελοίμην, ἀγροῦ ἐπ’ ἐσχατιῆς, μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται, αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων; Ἔνθα κ’ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι, εἵματα δ’ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ’ ὑποδήματα δοίην. Ἀλλ’ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ’ ἔμμαθες, οὐκ ἐθελήσεις ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον βούλεαι, ὄφρ’ ἂν ἔχῃς βόσκειν σὴν γαστέρ’ ἄναλτον». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Εὐρύμαχ’, εἰ γὰρ νῶιν ἔρις ἔργοιο γένοιτο ὥρη ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τ’ ἤματα μακρὰ πέλονται, ἐν ποίη· δρέπανον μὲν ἐγὼν ἐυκαμπὲς ἔχοιμι, καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις, ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος, ποίη δὲ παρείη. Εἰ δ’ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν, οἵ περ ἄριστοι, αἴθωνες μεγάλοι, ἄμφω κεκορηότε ποίης, ἥλικες ἰσοφόροι, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν, τετράγυον δ’ εἴη, εἴκοι δ’ ὑπὸ βῶλος ἀρότρῳ· τῷ κέ μ’ ἴδοις, εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην. Εἰ δ’ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων σήμερον, αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε καὶ κυνέη πάγχαλκος, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα· τῷ κέ μ’ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα, οὐδ’ ἄν μοι τὴν γαστέρ’ ὀνειδίζων ἀγορεύεις. Ἀλλά μάλ’ ὑβρίζεις, καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής· καὶ πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός, οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς. Εἰ δ’ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ’ ἐς πατρίδα γαῖαν, αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα, καὶ εὐρέα περ μάλ’ ἐόντα, φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε». Ὧς ἔφατ’, Εὐρύμαχος δὲ χολώσατο κηρόθι μᾶλλον, καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ἆ δείλ’, ἦ τάχα τοι τελέω κακόν, οἷ’ ἀγορεύεις θαρσαλέως πολλοῖσι μετ’ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ τοιοῦτος νόος ἐστίν, ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις. Ἧ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;» Ὧς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος, Εὐρύμαχον δείσας. Ὁ δ’ ἄρ’ οἰνοχόον βάλε χεῖρα δεξιτερήν· πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα, αὐτὰρ ὅ γ’ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίῃσιν. Μνηστῆρες δ’ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα, 400 ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον· «Αἴθ’ ὤφελλ’ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ’ ὀλέσθαι πρὶν ἐλθεῖν· τῷ κ’ οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκεν. Νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι δαιτὸς ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερίονα νικᾷ». Τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ’ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο· «Δαιμόνιοι, μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῷ βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα· θεῶν νύ τις ὔμμ’ ὀροθύνει. Ἀλλ’ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ’ ἰόντες, ὁππότε θυμὸς ἄνωγε· διώκω δ’ οὔ τιν’ ἐγώ γε». Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευεν. Τοῖσιν δ’ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος· «Ὧ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ρηθέντι δικαίῳ ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι· μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν’ ἄλλον δμώων, οἱ κατὰ δώματ’ Ὀδυσσῆος θείοιο. Ἀλλ’ ἄγετ’, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν, ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ’ ἰόντες· τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος Τηλεμάχῳ μελέμεν· τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα». Ὧς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπεν. Τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως, κῆρυξ Δουλιχιεύς, θεράπων δ’ ἦν Ἀμφινόμοιο· νώμησεν δ’ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσιν σπείσαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον. Αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τε πίον θ’, ὅσον ἤθελε θυμός, βάν ρ’ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ’ ἕκαστος.	5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 290 295 300 305 310 315 320 325 330 335 340 345 350 355 360 365 370 375 380 385 390 395 400 405 410 415 420 425	Κι επήλθε ο πτωχούλης του λαού, που μες στην πόλη της Ιθάκης εζητιάνευε, και κουβαλιώταν χάριν της μαργιόλας της γαστέρας απ’ ανάγκη για να φάει και να πιει· ούτε ζωντάνια πάνω του ούτε αναλαμπή, κι ας έδειχνε κορμοστασιά όταν τον έβλεπες πως είχε. Κι έφερε όνομα Αρναίος· διότι αυτό του τό ’δωκε η σεβαστή μητέρα εκ γενετής· άπαντες δε οι νέοι Ίρο φωνάζανε αυτόν, μια πού ’χε “χούι” να τρέχει ν’ αναγγέλει, όταν για κάπου κάποιος του έδινε εντολή. Ο οποίος όπως ήλθε απόδιωχνε τον Οδυσσέα να φύγει απ’ το σπίτι του (!), και ‘‘έπεα πτερόεντα’’ είπε σ’ αυτόν(ε) επιπλήττοντας: «Ξεκουμπίσου γέρο απ’ το πρόθυρο, μη και σ’ αρπάξω στη στιγμή από το πόδι. Δεν σκαμπάζεις, ότι μου πιπιλίζουν άπαντες (τ’ αυτιά), για να σε σύρω και προστάζουν; Όμως εγώ αισχύνομαι (το έχω σα ντροπή). Αλλά εγέρθητι, μη τάχιστα γενεί για ‘μάς τους δυό έριδα και με χέρια». Κι όπως τον κοίταξε λοξά είπε σ’ αυτόν ο Οδυσσέας με σοφία: «Δαιμόνιε, ούτε σκαρώνω τι κακό ούτε και αγορεύω, ούτε αν κάποια που σου δώσουν σε φθονώ πολλά και αν επρόκειτο να λάβεις. Κατώφλι δε αμφότερους ετούτο εδώ χωρά, ούτε και σου χρειάζεται για ξένα πράγματα να σπέρνεις φθόνο· φαίνεσαι δε σ’ εμέ περιπλανώμενος να είσαι όπως εγώ, την ευτυχία δε θεοί στο μέλλον να παρέχουν. Στα χέρια αφετέρου τόσο δα μη προκαλείς μη με χολώσεις, μη σένανε κι ας είμαι γέρος στήθος και χείλια πλημμυρίσω από αίμα· και για μένα ησυχία πιο πολύ θα υπήρχε από αύριο· και γιατί για τίποτα νομίζω δεν θα ήθελες να επιστρέψεις για δεύτερη φορά στου Λαερτιάδη Οδυσσέα το παλάτι». Κι ο Ίρος ο αλήτης χολωμένος ‘‘προσεφώνησε’’ αυτόν: «Ωιμέ, πώς ο πολυλογάς επιτροχάδην αγορεύει ωσάν γριά απ’ τους Κάμινους, άσχημα θα σκεφτόμουνα γι’ αυτόν αποκόπτων κι απ’ τις δυό· χαμαί δε και πάντες τους οδόντες από τις γνάθους θα ξεπέταγα όπως του χοίρου (στο λιοτρίβι) που τσακίζει τα σπαρτά. Ανασκουμπώσου τώρα, πάντες για ν’ αναγνωρίσουν επιπλέον κι ως εξής στη συμπλοκή· και πώς εσύ μ’ άνδρα νεότερο να μάχεσαι μπορείς;» Ως μεν αυτοί μπροστά σε θύρες υψηλές επάνω σε κατώφλι λαξευτό σε ξέφρενο ρυθμό αρπάζονταν από θυμό... Κι αυτούς συνέπεσε ν’ αντιληφθεί με έντονο ενδιαφέρον ο Αντίνοος, κι αφού εγέλασε γλυκά μετά εφώναξε προς τους μνηστήρες: «Ω φίλοι, και πιο πριν δεν ξαναέτυχε άλλο κανένα τέτοιο, δρώμενο τέτοιο ευχαρίστησης θεός έστειλε σε αυτό το σπιτικό. Ο ξένος και ο Ίρος ερίζουν μεταξύ τους στα χέρια σαν σε μάχη θα πιαστούν· αλλά ας τους τσιγκλήσουμε γοργά». Ως μίλησε, κι οι πάντες έτσι πετάχτηκαν γελώντας και έτσι γύρω απ’ τους πτωχούς ρακένδυτους μαζεύονταν. Σ’ αυτούς δε ο Αντίνοος είπε μετά, Ευπείθη ο υιός: «Ακούστε με, μνηστήρες, τί θα πω, ονειροπόλοι. Τούτες εδώ γαστέρες των αιγών ψήνονται στη φωτιά, σαν επιδόρπιο τις στρώσαμε (να ψήνονται) στην κνίσα και στο αίμα βουτηγμένες. Όποιος δε από τους δυό και θα νικήσει κάτοχος του προνόμιου και θα γενεί, από αυτές αυτήν που θα θελήσει, ας σηκωθεί ο ίδιος και ας πάρει· και από ‘δώ και πέρα μαζί μ’ εμάς θα δεξιώνεται για πάντα, ούτ’ άλλον(ε) κανέναν(ε) πτωχό μέσα ν’ ανακατεύεται θ’ αφήσουμε σαν θέλει να ζητά». Σαν είπε ο Αντίνοος, κι ο λόγος τόπο έπιασε σ’ αυτούς. Και σε αυτούς με δόλια σκέψη είπε μετά ο Οδυσσέας πολυμήχανος: «Ω φίλοι (μου), δεν γίνεται μ’ άνδρα νεότερο να μάχεται ο γέροντας ο άνθρωπος, στη δυστυχία βουτηγμένος· αλλά εμένα η γαστέρα παροτρύνει η κακούργα, για να καλμάρω με πληγές. Αλλ’ άντε μου οι πάντες τώρα ‘‘ὀμόσσατε’’ τον όρκο τον πλέον κρατερό, μη κάποιος για τον Ίρο φέρνοντας υποστήριξη εμέ δια χειρός ασήκωτης πλήξει ατασθαλέως ενεργώντας, και με ετούτο με δαμάσει για καλά». Ως είπε, κι έτσι οι πάντες, ως εκέλευε, ορκίζονταν. Ύστερα αφού όμωσαν και τέλειωσαν και τούτον(ε) τον όρκο, είπε δε στη συνέχεια ενώπιον αυτών Τηλέμαχος μ’ επισημότητα (και σημασία): «Ξένε αν η καρδιά σε παροτρύνει και ο θυμός ο παρορμητικός ετούτον να τον διώξεις, από τους άλλους Αχαιούς κανέναν (μέσα στο μυαλό) μη φοβηθείς, με πιο πολλούς θα μάχετ’ επειδή, όποιος και σ’ ‘‘ακουμπήσει’’. Εγώ προσφέρω μεν φιλοξενία, ετούτο δε... το επαινούν οι βασιλείς, κι Αντίνοος κι Ευρύμαχος, κι οι δυο συγκροτημένοι». Ως έλεγε, και έτσι συγκατένευαν οι πάντες. Ύστερα Οδυσσεύς ζώστηκε μεν τα ράκη γύρω απ’ τ’ αχαμνά, άφησε δε να φαίνονται οι μηροί καλοσχηματισμένοι και μεγάλοι, φανήκαν δε οι ώμοι οι ευρείς του και στήθια μα και μπράτσα στιβαρά· τότε η Αθηνά κοντά παρισταμένη δυνάμωσε τα μέλη για τον ποιμένα των λαών. Κι έτσι οι μνηστήρες πάντες υπερφιάλως παρασύρθηκαν. Και να τι είπε κάποιος βλέποντας πλησίον σ’ έναν άλλο: «Τάχιστα Ίρος Άιρος θα έχει αυτοπρόκλητο κακό, με τέτοιο σωματότυπο που άφησε ο γέρος να φανεί από τα ράκη». Έτσι ως είπαν, για τον Ίρο δε κακώς πλακώνετο η ψυχή. Αλλ’ όπως-όπως έφερναν κι οι υπηρέτες αρπάζοντας (τον) με το ζόρι φοβισμένον· κι οι σάρκες απ’ τα μέλη (του) έτρεμαν γύρω-γύρω. Και ο Αντίνοος επέπληξε, και είπε λόγο και ονόμαζε απ’ αυτό: «Ετούτη (βόιδι) να μην ήσουν, καυχησιάρη, τη στιγμή, μήτε και να γεννιόσουν, αν από τούτον βέβαια τρομάζεις και δειλιάζεις φανερά, τον γέροντα τον άνδρα, στη δυστυχία βουτηγμένο, η οποία πλησιάζει σε αυτόν. Αλλ’ ένα θα σου πω, και που και θα γενεί· έτσι και τούτος σε νικήσει και γίνει (τελικά) ο πιο καλός εσένανε (απέναντι) θα στείλω στη στεριά, σε μελανό βάζοντας πλοίο, στον Έχετο το βασιλιά, που ανθρώπους δεν λυπάται, και που θα σ’ αποκόψει της μύτης τα ρουθούνια και τ’ αυτιά μ’ αλύπητο χαλκό κι αφού σου ξεριζώσει τα αρχίδια ωμά θα δώσει να μοιράσουν στα σκυλιά». Σαν τό ’πε, και αυτόν ακόμα περισσότερο κατέλαβε συθέμελα ο τρόμος. Και τον προώθησαν στη μέση· και τώρα οι δυό τα χέρια ανασηκώσαν. Έτσι τότε μουρμούρισε ευλογημένος Οδυσσεύς χιλιοβασανισμένος, αν θα παλέψει, ως αυτόν ψυχή εγκαταλείψει πεσόντα κάπου τότε, ή να τον πλήξει ελαφρά και να ξαπλώσει κατά γης. Όπερ και όπως σκέφτηκε ο ίδιος λογάριασε πως είναι επωφελές, να πλήξει ελαφρά, ώστε να μην τον καταλάβουν Αχαιοί. Τότε οι δυο -έτσι π’ ανασκουμπώθηκαν- ο ένας μεν εκτύπησε ώμο δεξιό ο Ίρος, ο άλλος δε κάτω απ’ το αυτί έπληξε τον αυχένα, και από μέσα τα οστά (τα) έσπασε· κι ήλθε αυτοστιγμής μέσα στο στόμα κατακόκκινο το αίμα κατέπεσε και μες στη σκόνη αγκομαχώντας, συνέθλιψε επίσης τους οδόντας λακτίζων με τα πόδια (του) τη γη· έτσι (που και) οι ‘‘άπονοι’’ μνηστήρες τα χέρια ανασηκώνοντας πεθάνανε στα γέλια. Ύστερα Οδυσσεύς λαβών από το πόδι τραβούσε διερχόμενος από το πρόθυρο, ώσπου να φτάσει στην αυλή της αίθουσας κι από τις θύρες· κι αυτόν εμπρός από το φράχτη της αυλής ακούμπησε αφού τον σήκωσε να κάτσει, και σκήπτρο τού ’βαλε στο χέρι, και προς αυτόν φωνάζοντας είπ’ ‘‘έπεα πτερόεντα’’ (με λόγια σαν πουλιά): «Εδώ και τώρα διώχνοντας και θα (σε) στείλω στα γουρούνια και σκυλιά και βέβαια εσύ θα πάψεις νά ’σαι τύραννος των ξένων και πτωχών μίζερος καθώς είσαι, μην από κάπου κάτι άσχημο και μεγαλύτερο σε βρει». Και (όσο έλεγε αυτά) γύρω από τους ώμους πέρασε το παμπάλαιο σακίδιο, διάτρητο, και στο οποίο ήταν μια τριχιά για την εξάρτηση· ο δε βεβαίως άμεσα πηγαίνοντας προς το κατώφλι εκάθισε. Κι εισήλθανε οι άλλοι ‘‘γελώοντες’’ γλυκά και (ετυμηγορία διατύπωναν) με λόγια χαιρετίζαν: «Ο Ζευς να σου προσφέρει, ξένε, κι οι άλλοι οι αθάνατοι θεοί, ό,τι θα θέλεις πιο πολύ και προσφιλές για την ψυχή να στη γεμίζει, που τούτον τον “ανάλατο” (σ’ αθλήματ’ ανεκπαίδευτο) απέπαυσες να αλητεύει μες στο δήμο· τάχιστα διότι αυτόν επάνω στη στεριά θ’ αποβιβάσουμε στον βασιλέα Έχετο, όλων(ε) των θνητών αλύπητα κακόν». Έτσι όπως είπαν, κι ηδονικά χαιρότανε ο Οδυσσέας θεϊκά από τη δόξα. Κι έτσι σ’ αυτόν Αντίνοος κοντά έβαλε τη γαστέρα τη μεγάλη, κι ολόγιομη με κνίσα κι από αίμα· ο δε Αμφίνομος άρτους από το κάνιστρο που σήκωσε παρέθεσε ζευγάρι και με το δέπας το χρυσό που ύψωσ’ επιδεικτικά εφώναξε επίσης: «Φιλοξενούμενε πατέρα, χαίρε· για σένα γεγονός ας είναι από ’δώ η ευτυχία· αφ’ ότου μέχρι τώρα βέβαια είχες κακότητες πολλές». Και προς αυτόν είπε πολύ σκεπτόμενος ο Οδυσσέας απαντώντας: «Αμφίνομε, από αυτό μου φαίνεσαι τα μάλα σοβαρός· και τέτοιου γαρ πατρός, άκουγα επειδή μια δόξα ζηλευτή, τον Δουλιχιήα Νίσο ευγενή μα και που ζάμπλουτος ότ’ είναι· εκ του οποίου λένε εσύ προέρχεσαι, και με ταγό ως άνδρας μοιάζεις ‘‘ευμενής’’. Ένεκ’ αυτού θα σου ειπώ, συ δε ψάξτο και άκουσέ με. Ουδένα άλλο τρέφει η γη πλέον ανυπεράσπιστο απ’ τους ανθρώπους ανάμεσα σε όλα, όσα και αναπνέουν επί γης (και περπατούν) και έρπουν. Και διότι ουδέποτε κακό... υπάρχει η πεποίθηση κατόπιν πως θα πάθει, όσο την αρετή παρέχουν οι θεοί και διαφαίνεται μία παράκληση (γι’ αυτούς)· αλλ’ όταν πια και οι θεοί οι μάκαρες τελέσουν τα δυσάρεστα, κι αυτά θε να τα φορτωθεί δοκιμαζόμενος με τσακισμένα τα φτερά. Διότι ο νους τέτοιος εστίν ανθρώπου επί γης, αυτόν που κατευθύνει ολημερίς πατέρας και ανδρών μα και θεών. Διότι και εγώ κάποτε μες στους άνδρες έμελλε να είμαι ευτυχής, όμως πολλά ατάσθαλα πραγματοποίησα με βία κι εκμετάλλευση ισχύος, και χάρη στου πατέρα μου τις πλάτες και στους δικούς μου αδελφούς. Γι’ αυτό ποτέ άνδρας κανείς δεν θά ’πρεπε επουδενί να είναι ασεβής αλλά τα δώρα των θεών σιωπηλά να υποδέχεται βεβαίως, ότι αν του δοθεί· εν προκειμένω μνηστήρες διακρίνω που μηχανεύονται ατάσθαλα, που ροκανίζουν(ε) υπάρχοντα και οι οποίοι ατιμάζουνε τη σύζυγο ανδρός, για τον οποίο λέω πως άλλο πια μακριά από αγαπημένους και πατρίδα δεν θα απέχει για πολύ· τα μάλα δε εδώ κοντά. Αλλά εσένα κάποιος δαίμων στο σπίτι κατ’ εξαίρεση να οδηγούσε, μη και βρεθείς ενώπιον εκείνου, όποτε στην πατρίδα γη αγαπημένη θα επέστρεφε διότι δεν πιστεύω βέβαια αναίμακτα να ξεχωρίζονταν από τη μια μνηστήρες και εκείνος απ’ την άλλη, μόλις θα ξεπροβάλει μες στο μέλαθρο». Ως είπε, κι αφού έσταξε ήπιε τον οίνο τον γλυκόπιοτο, κι αμέσως έθεσε το δέπας στα χέρια του κοσμήτορα λαών. Ο άλλος ύστερα διέσχισε τη σάλα με τα ‘‘φτερά πεσμένα’’ σκύβοντας το κεφάλι· διότι πια κάτι διέβλεπε άσχημο η ψυχή. Αλλ’ ούτε έτσι ξέφυγε από τη μοίρα, εγκλώβισε δε και αυτόν η Αθηνά απ’ του Τηλέμαχου το χέρι και το δόρυ να χαθεί. Και στη στιγμή εκάθισε στο θρόνο, απ’ όπου είχε σηκωθεί. Τότε η θεά, γλαυκώπις Αθηνά, επέβαλε μες στο μυαλό τής κόρης του Ικάριου, της Πηνελόπης που σκεφτόταν σφαιρικά, μες στους μνηστήρες να φανεί, μάλιστα όπως ξεσηκώσει των μνηστήρων την ψυχή και από τούτο να ανέβει η αξία περισσότερο και για το σύζυγο και για το γιο, απ’ ότι ήτανε πιο πριν. Άχρωμα δε εγέλασε, και είπε μια κουβέντα και μ’ αυτήν(α) κατονόμαζε: «Ευρυνόμη, η ψυχή μου αποζητά, που βέβαια ποτέ στο παρελθόν, μες στους μνηστήρες να φανώ στους απεχθείς (αυτούς) παρ’ όλ’ αυτά· και να ειπώ και μια κουβέντα στο παιδί, που θά ’ναι και το κέρδος, μη πάντα μες στον όμιλο συναναστρέφεται μνηστήρες υπερφίαλους, και οι οποίοι βάζουν (θέματα) μ’ ευγένεια, και από πίσω άσχημα φρονούν». Και προς αυτήν είπε μετά κουβέντα η Ευρυνόμη οικονόμος: «Ναι πια βεβαίως όλα αυτά, τέκνον (μου), είπες με ακρίβεια. Αλλά και στο παιδί σου τρέξε τα λόγια για να πεις και μην (τα) κουκουλώσεις επιδερμίδα αφού πλύνεις κι αφού επίχρισμα στα μάγουλα τοποθετήσεις, μην έτσι μες στα δάκρυα το πρόσωπο πλημμυρισμένο. Τράβα, μια που πολύ κακό άκριτα να πενθείς για πάντα· κι ήδη διότι ενήλικο ετούτο το παιδί, αυτόν που μάλιστα εσύ ευχόσουνα μ’ αγάπη στους αθάνατους με γένια να ιδείς». Και προς αυτήν είπε μετά συγκροτημένα η Πηνελόπη: «Ευρυνόμη, μην τα παραλές αυτά δείχνοντας ενδιαφέρον, να πλύνω για να καθαρίσει η επιδερμίδα κι επίχρισμα να βάλω αλοιφή· διότι βέβαια από μένα την ικμάδα οι θεοί, αυτοί που έχουνε τον Όλυμπο, (την) ξεπαστρέψαν, από τότε που εκείνος μπάρκαρε μέσα στα πλοία. Αλλά διέταξε για ‘μέ και Αυτονόη καθώς και Ιπποδάμεια να ’ρθούν, ώστε να μου παρασταθούν και μέσα στο παλάτι. Μονάχη όμως δεν εισέρχομαι ανάμεσα στους άνδρες· εντρέπομαι διότι». Έτσι ‘πως είπε, κι η γριά διάβηκε το μέγαρο στις γυναίκες αναγγέλλουσα και να πάνε παροτρύνοντας. Όπου η Αθηνά, θεά γαλανομάτα, άλλα είχε βάλει στο μυαλό· στην κόρη του Ικάριου ύπνο γλυκύ κατέχευε, κι αφού επλάγιασε κοιμήθηκε, και όλες παραλύσαν οι αρθρώσεις της, αυτού μες στο ανάκλιντρο· κι ως τότε έτσι απ’ τις θεές ευλογημένη δώρα (τής) έδινε αθάνατα, ώστε αυτήν(ε) να θαυμάσουν Αχαιοί. Και για καλλωπισμό πρωταρχικά σ’ αυτήν καθάρισε το πρόσωπο το όμορφο με αμβροσία, τέτοια που η Κυθέρεια καλοστεφανωμένη χρίεται, όταν πάει στων χαρίτων το χορό τον παθιασμένο· και νά ’ναι πιο ψηλή την έκανε να φαίνεται και πιο αφράτη, και από χαυλιόδοντα την έκανε -τον επεξεργασμένο- πιο λευκή. Κι όπως αυτή τα σκάρωσε η των θεών ευλογημένη αποχώρησε. Κι ήλθαν από το μέγαρο αμφίπολες μ’ ολόλευκα τα χέρια (σα νά ’χαν ανασκουμπωθεί) με φλυαρία επερχόμενες... κι αυτήν(ε) εγκατέλειψε ο ύπνος ο γλυκύς, και έτριψε τα μάγουλα λιγάκι με τα χέρια και εφώναξε: «Τέτοιο που περικάλυψε κώμα καταραμένη εμένα μαλακό... Είθ’ έτσι μαλακό θάνατο για εμέ να φέρει Άρτεμη αγνή εδώ και τώρα, για να μην άλλο η ψυχή σπαράζοντας φθείρομαι ατελείωτα, αγαπημένο άνδρα που ποθώ (τον φορτωμένο) κάθε αρετή, έξοχος επειδή ήταν (ανάμεσα) στους Αχαιούς». Κατέβαινε όπως μιλούσε τα δαντελένια υπερώα όχι μονάχη, μαζί μ’ αυτή βεβαίως και δύο έποντο αμφίπολες. Και όταν πια αυτή έφτασε στους μνηστήρες των γυναικών ευλογημένη, στάθηκε δίπλα σε κολώνα κεντρική της στέγης της καλοφτιαγμένης, ανασηκώνοντας μπροστά στις παρειές μαντήλια απαστράπτοντα· παρέστη δε αμφίπολος για αυτήν κι από τις δύο τις μεριές όλο φροντίδα. Κι εκείνων δ’ επιτόπου ελύθηκε το γόνυ, και έτσι από έρωτα το είναι εβαλάντωσε κι οι πάντες εποθήσανε παρέα (της) να ξαπλωθούνε στο κρεβάτι. Όμως αυτή προς τον Τηλέμαχο εφώναξε ευθύς, αγαπημένο της υιό: «Τηλέμαχε, πια το μυαλό στη θέση του δεν είναι ούτε η σκέψη· παιδί σαν ήσουν κάποτε καλύτερα “νογούσες”· τώρα όμως, όταν είσαι πια μεγάλος και έφτασες το όριο της ήβης, και όπως λέει ο καθείς γόνος ότ’ είσαι ανθρώπου ευτυχή, όπως σε βλέπουνε σε μέγεθος και κάλλος, άνθρωπος αλλαγμένος ουκέτι’’ οι φρένες οι δικές σου είναι και για τον έπαινο ούτε και (βγάζεις) νόημα. Οποία τέτοια πράξη που διαμείφθηκε στο μέγαρο, που άφησες αυτόν τον ξένο έτσι να ατιμάζεται. Πως τώρα, αν κάτι ο ξένος μες στα παλάτια τα δικά μας πάθει έτσι ευρισκόμενος από την κακοποίηση τη βάναυση; Και για το αίσχος η μομφή δική σου και στους ανθρώπους θα ακούγεται». Και άμεσα σ’ αυτήν Τηλέμαχος απάντησε στα σοβαρά (συγκινημένος): «Μητέρα μου, για τούτο μεν δεν σου κρατώ κακία πού ‘χεις χολωθεί· ύστερα εγώ το θυμικό το νιώθω και (τα καθέκαστα) γνωρίζω κάθε λεπτομέρεια, και τα λαμπρά και τα κακάσχημα· όμως παλιότερα ακόμα ήμουν νήπιος. Αλλ’ επ’ αυτών δεν δύναμαι τα πάντα σοβαρά να τα νογώ· διότι με εκπλήσσουνε (προσβάλουν) που παραμένουνε (ο ένας και) ο άλλος απ’ αλλού ετούτοι ’δω οι άσχημα φρονούντες, και δεν υπάρχουν για εμένα αρωγοί. Και ασφαλώς το μάλωμα του ξένου και του Ίρου έτυχε να μην είναι μνηστήρων επινόηση, όμως στη βία βέβαια αυτός ήτανε ισχυρότερος (ο ξένος). Μακάρι, και πατέρα Ζευ και Αθηνά κι Απόλλων, έτσι τώρα οι μνηστήρες μες στα δικά μας τα ανάκτορα να γέρναν τα κεφάλια χτυπημένοι, άλλοι εκεί μες στην αυλή, και άλλοι μέσα εκεί στο κτήριο, και νά ’χει παραλύσει το εντός ενός εκάστου, τώρα όπως ο Ίρος εκείνος στην αυλόπορτα βρίσκεται με την κεφαλή γυρτή, με μεθυσμένο σα να μοιάζει ούτε ορθός να στήσει δύναται τα πόδια, ούτε και να κινήσει για το σπίτι, όπου γι’ αυτόν ο νόστος, μια που τα φυλλοκάρδια του λυθήκαν». Κι όπως αυτοί τέτοια αγορεύαν μεταξύ τους... με λόγια προς την Πηνελόπη είπε και ο Ευρύμαχος: «Έ κόρη του Ικάριου, σώφρονα Πηνελόπη· οι πάντες αν σε δουν στο Ίασον το Άργος Αχαιοί (υποστηρίζω αθεράπευτα), κι ακόμα πιο πολλοί μνηστήρες μες στα δικά σας τα ανάκτορα απ’ την αυγή θα δεξιώνονταν, απ’ τις γυναίκες επειδή είσαι η περιούσια και στην εμφάνιση και στη διάπλαση ακόμα και στη φρόνηση που κρύβεις μέσωθέ σου». Έπειτα δε σ’ αυτόν απάντησε με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη: «Ευρύμαχε, ετούτη τη δική μου αρετή, εμφάνιση μα και κορμοστασιά, έσβησαν οι αθάνατοι, όταν μπαρκάραν για το Ίλιο οι Αργείοι, μαζί μ’ αυτούς ήταν και ο δικός μου σύζυγος ο Οδυσσεύς. Αν κείνος βέβαια ελθών το βίο το δικό μου κουμαντάρει, και μεγαλύτερη θά ’ταν η δόξα η δική μου κι έτσι το πιο καλό. Τώρα όμως αγχώνομαι· τόσα διότι μου εφόρτωσε ο δαίμονας κακά. Ήδη μεν, κι όταν έφευγε πατρίδα γη εγκαταλείποντας, τραβώντας από τον καρπό του δεξιού χεριού έλεγε προς εμένα: «Γυναίκα, επειδή οι Αχαιοί (κι ας έχουνε) καλές κνημίδες δεν πιστεύω με το καλό από την Τροία χωρίς ζημιά οι πάντες να γυρίσουν· και διότι για τους Τρώες λένε μαχητές ότ’ είναι άνδρες, από τη μια ακοντιστές κι από την άλλη ρίπτες σαϊτών ίππων και αναβάτες γοργοπόδαρων, και οι οποίοι τάχιστα έκριναν μέγα θρίαμβο παρόμοιο πολέμου. Πράγμα που δεν γνωρίζω, ή κι αν θεός με ανεχθεί, ή κι αν θα χαλαστώ αυτού μπροστά στην Τροία· ενώ για σέ η επιμέλεια τα πάντα εδώ δα. Να μεριμνάς περί πατρός και για μητέρα μες στ’ ανάκτορα ως (μέχρι) τώρα, κι ακόμα πιο πολύ, για χάρη μου όταν θα είμαι μακριά· ύστερα αφού πια τον παίδα ιδείς νά έχει γένια, να παντρευτείς μ’ αυτόν που και θα θέλεις, εγκαταλείποντας το σπιτικό σου». Έτσι (ακριβώς) αγόρευε εκείνος· τα πάντα τώρα πια (ήδη) τελούνται. Και έφτασε η νύχτα, όταν πια γάμος στυγερός θα ‘‘ξεπροβάλει’’ για μένα τη χαμένη, αυτής που και ο Ζευς την ευτυχία της αφαίρεσε. Αλλά αυτό το φανερό το άγχος κατακλύζει την καρδιά και την ψυχή· ετούτη ‘δώ όμως μνηστήρων η απόφαση δεν έχει προηγούμενο. Και οι οποίοι μια γυναίκα τίμια κι ενός πλουσίου θυγατέρα σαν θά ’θελαν να μνηστευθούν και να διεκδικήσουν μεταξύ τους, αυτοί οι ίδιοι βέβαια και επί τούτου βόδια θα έφερναν και εκλεκτά αμνοερίφια στης κόρης τη δεξίωση να κάνουνε στους φίλους, και τα λαμπρά θα δίνανε τα δώρα, αλλ’ όχι βιός των αλλονών να τρώνε αλογάριαστα». Σαν τό ’πε, ευχαριστήθηκε και ο πολυπαθής (καρτερικός) ευλογημένος Οδυσσεύς, ένεκα αφ’ ενός που απ’ αυτούς απαίτησε τα δώρα, και μάγεψε αφ’ ετέρου την ψυχή με τα μειλίχια τα λόγια, ενώ ο νους αυτής τα κάποια άλλα καρτερούσε. Και προς αυτήν μετά είπε Αντίνοος Ευπείθη ο υιός: «Ε κόρη του Ικάριου, με φρόνηση περίσσεια Πηνελόπη, δώρα μεν κι όποιος θελήσει από τους Αχαιούς εδώθε που θα φέρει ας δεχθείς· διότι όχι όμορφο είναι να αρνηθείς την προσφορά· όμως εμείς ούτ’ όπως πριν θα πάμε στις δουλειές ούτε γι’ αλλού βεβαίως, πριν επί τούτου ασφαλώς σε παντρευτεί από τους Αχαιούς, αυτός ο κάποιος άριστος». Σαν είπε ο Αντίνοος, και έπιασε ο λόγος σε αυτούς, και με σκοπό να φέρουν δώρα έκαστος κήρυκα προώθησε. Και για τον μεν Αντίνοο κουβάλησε μεγάλο πέπλο όμορφο πέρα ως πέρα παρδαλό· κι ήσαν περόνες πάνω όλες δώδεκα (μαζί), χρυσές, καλοραμμένες με γαντζάκια για κουμπιά· και περιδέραιο για τον Ευρύμαχο στο τάκα-τάκα πολυδαίδαλο προσκόμισε, χρυσό, με κεχριμπάρια να αστράφτει, σαν τον ήλιο. Και για τον Ευρυδάμαντα δυό σκουλαρίκια έφεραν οι θεράποντες σε τρία μέρη που έμοιαζαν με μούρα· και ακτινοβολούσε χάρις πολλή (από αυτά). Και για τον Πείσανδρο μετά του άνακτα Πολύκτορα γενιά μία καδένα του λαιμού έφερε παραγιός, πανέμορφο στολίδι. Και άλλο κάθε άλλος έτσι από τους Αχαιούς δώρο ωραίο έφερε. Έπειτα ενώ αυτή ανέβαινε στο υπερώο ευλογημένη γυναικών, και στο κατόπι αμφίπολοι μετέφεραν πανέμορφα τα δώρα... οι άλλοι στο χορό μα και στο σαγηνευτικό τραγούδι αφού στραφήκανε ετέρποντο, και μείναν όσο νά ’ρθει η βραδιά. Κι όσο ετέρποντο αυτοί η μαύρη νύχτα επήλθε. Τότε λαμπτήρες (πυροστάτες) τρεις έστησαν μες στο μέγαρο όσο για να φωτίσει· και γύρω-γύρω (κούτσουρα) απέθεσαν καυσόξυλα, το πάλαι ξηραμένα, κατάξερα, ξανακομμένα με χαλκό, μεταλαμπάδευαν και δάδες· και άναβαν τη μια μετά την άλλη οι δμώες Οδυσσέα ταλασίφρονα (ταλαίπωρου οι υπηρέτριες). Τότε αυτός σ’ αυτές ο ίδιος ο διογενής, είπε μετά πολύπλευρος (γενιάς ευλογημένης) Οδυσσεύς: «Δμώες του Οδυσσέα άνακτα που έρχετ’ όπου νά ’ναι, αντείτε στα δωμάτια, ώστε για τη βασίλισσα με αιδώ, και πλάι σε αυτή με ρόκα το μαλλί γνέθετε γύρω-γύρω, και τέρπετε την ίδια, καθήμενες στο μέγαρο, ή με τα χέρια θε να πλέκετε εργόχειρα· ενώ εγώ σ’ αυτούς το φως στους πάντες θα παρέχω. Και διότι αν θελήσουνε να περιμένουνε μέχρι καλά Αυγούλα θρονιαστεί, καθόλου δεν θα καταβάλουνε εμέ· μια που πολύ καταφερτζής είμαι ξεχωριστός». Ως είπε, και εγέλασαν αυτές, κι αλληλοκοιταχτήκαν μεταξύ τους. Κι αυτόν επέπληξε αισχρά η Μελανθώ με τα ωραία μάγουλα (όπου να της αστράψει...), τήν που Δολίος μεν εγέννησε, παρέδωσε μετά στην Πηνελόπη, κι ως παίδα την ανάστησε, έδιδε δε παιχνίδια η ψυχή της (να χαρεί)· αλλ’ ούτε είχε πένθος στο μυαλό (για τα) της Πηνελόπης, αλλά που βέβαια με τον Ευρύμαχο έσμιγε κι αγαπιόταν. Τώρα τον Οδυσσέα επέπληξε αυτή με λόγια όνειδους (της προσβολής): «Ξένε ταλαίπωρε, κάποιος εσύ βεβαίως (δυστυχής) είσαι με φρένες που πετούν, ούτε και θέλεις να κοιμάσαι μες στο δωμάτιο του χαλκιά ερχόμενος ή κάπου εις τη λέσχη (των πολλών), αλλ’ εδώ δα πολλά αγορεύεις με θράσος με τους άνδρες τους πολλούς, και ούτε στην ψυχή τραβάς κανένα ζόρι. Ο οίνος σού εκύκλωσε τις φρένες, ή έτσι πάντα τέτοιος είναι ο νους, και χάριν βάζεις του οποίου ζαβολιές. Ή επιχαίρεις, ότι νίκησες τον Ίρο τον (περιπλανώμενο) αλήτη; Μη κάτι κάποιος τάχα άλλος καλύτερος του Ίρου ξεπροβάλει, αυτός ο κάποιος που με χέρια στιβαρά αφού την κεφαλή σου κόψει κι απ’ τα δυό πετάξει έξω απ’ το παλάτι πλημμυρισμένη από αίμα». Κι έτσι λοξά κοιτάζοντας αυτήν είπε ο Οδυσσέας πολυσύνθετος: «Στο τάκα-τάκα στον Τηλέμαχο θα πω, σκυλί, αυτά που αγορεύεις, ερχόμενος εκεί, για να σε διαμελίσει στη στιγμή». Ως λέγοντας με λόγια να πτοηθούνε έκανε γυναίκες πέρα ως πέρα. Και διέβαιναν να πάνε προς το δώμα, και λύθηκε το μέσα κάθε μιας με ταραχή· διότι υπολόγισαν γι’ αυτόν πως έλεγε αλήθεια. Ύστερ’ αυτός στους αναμμένους τους λαμπτήρες (πυροστάτες) δίπλα όπως φέξει έστεκε τους πάντες επιβλέποντας· άλλ’ όμως η δική του η καρδιά αποζητούσε από μέσα απ’ το μυαλό, αυτά που δεν θα ‘‘γένοντο ατέλεστα’’. Μνηστήρες ούτε μια στιγμή προκλητικούς (και είρωνες) άφηνε η Αθηνά τις προσβολές ν’ αφήσουν που πονούν, έτσι ακόμα πιο πολύ διείσδυε το άγχος στην καρδιά του γιου Λαέρτη Οδυσσέα. Σε τούτους δε Ευρύμαχος ο παίδας του Πολύβου άρχισε ν’ αγορεύει τον Οδυσσέα περιπαίζοντας· και γέλωτα προκάλεσε στους άλλους: «Ακούστε με, μνηστήρες της περιζήτητης βασίλισσας, αυτά που θα ειπώ, αυτά που με κελεύει μέσα στα στήθια η ψυχή. Όχι χωρίς θεό ο άνδρας εδώ δα αφίχθηκε στου Οδυσσέα το παλάτι· μου φαίνεται επιπρόσθετα από τις δάδες αντανάκλαση θα προκληθεί αυτού γύρω απ’ το κεφάλι, μιά που ούτε τρίχες επ’ αυτού, ούτε κανένα χνούδι». Και άμεσα, μετά από αυτά, είπε προς Οδυσσέα πορθητή: «Ξέν’ άραγε και θά ‘θελες (σε μένα) να θητεύσεις, αν σ’ αναλάμβανα, ‘κει πέρα στους αγρούς, και θά ‘ναι αρκετός μισθός, συλλέγοντας αγκάθια (με μασιές) φυτεύοντας και δέντρα απ’ τα ψηλά; Όπου κι εγώ τροφή ολόχρονα αφενός θα (σου) παρέχω, μ’ ενδύματα αφ’ ετέρου (γι’ αμφίεση) θα (σε) ‘‘τυλίξω’’ και υποδήματα θα δώσω για τα πόδια. Αλλ’ επειδή κακόμαθες λοιπόν για εργασία, δεν θα θελήσεις έργο να αναλάβεις, αλλά να κάνεις τον πτωχό (και το ζητιάνο) μες στο δήμο επιθυμείς, όσο που νά ’χεις για να ‘‘βόσκεις’’ την αχόρταγή σου τη γαστέρα». Και προς αυτόν είπε ο ευρηματικός ο Οδυσσέας απαντώντας: «Ευρύμαχε, μακάρι μεταξύ μας έριδα να γινότανε για έργο εν ώρα εαρινή, όταν μακραίνουνε κι οι μέρες, σε γρασίδι· και νά’ χω μεν εγώ δρέπανο με καλή καμπύλη και να κρατάς τέτοιο κι εσύ, για να δοκιμαστούμε επί έργου νηστικοί μέχρι το σούρουπο, και το γρασίδι ατελείωτο. Αν ήταν και μετά να σαλαγάγαμε και βόδια, αυτά τα υπεράριστα, μεγάλα μελαμψά, αμφότερα από γρασίδι χορτασμένα, σε ίσο υποζύγιο της ίδιας ηλικίας, και σθένος των οποίων ακατάβλητο, κι ας ήταν τέσσερα χωρίσματα με δρόμους, απ’ τ’ άροτρο θα έπεφτε (άφθονος) σβώλος κάτω· σε τούτο και να μ’ έβλεπες, αν θά ’κοβα αυλάκι εις το διηνεκές. Κι αν πάλι από κάπου και πόλεμο ξεσπάσει ο Κρονίων σήμερα, τότε θα ταίριαζε σ’ εμέ ασπίδα και δυό δόρατα και περικεφαλαία (γυαλισμένη) ολόχαλκη, εις τους κροτάφους ταιριαστή· τότε και να με έβλεπες από τους πρώτους πως θ’ ανακατευόμουνα στους προμαχώνες, ούτε για τη γαστέρα μου αυτήν όνειδος απονέμοντας θ’ αγόρευες. Αλλά υβρίζεις αρκετά (επαίρεσαι), και το μυαλό σου είναι απροσήγορο· και που νομίζεις ότι είσαι κάποιος μέγας και τρανός, ένεκα που με τιποτένιους και όχι αγαθούς συναναστρέφεσαι. Κι αν έλθει ο Οδυσσεύς και φτάσει στην πατρίδα γη, ξάφνου και τα ανοίγματα από τις θύρες, όσο κι αν είν’ πλατιά σα θέλεις να ξεφύγεις απ’ την πόρτα τα πρόθυρα θα τά ’βρεις πιο στενά». Ως είπε, κι ο Ευρύμαχος χολώθηκε ακόμα πιο πολύ (κιτρίνισε σαν το κερί), και άγρια υποφθαλμιών είπε τα λόγια φτερωμένα προς αυτόν: «Ά δειλε, τάχιστα θα κάνω κάτι άσχημο, από αυτά που αγορεύεις με θρασύτητα με τους πολλούς τους άνδρες συντροφιά, και ούτε στην ψυχή τραβάς κανένα ζόρι· ο οίνος σού εκύκλωσε τις φρένες, ή έτσι πάντα τέτοιος είναι ο νους, και βάζεις χάριν του οποίου ζαβολιές. Ή επιχαίρεις, ότι νίκησες τον Ίρο τον αλήτη;» Έτσι όπως εφώναξε άρπαξε υποπόδιο (σκαμνί)· τότε ο Οδυσσεύς κάθισε προς τα γόνατα Αμφίνομου απ’ το Δουλίχι, Ευρύμαχο φοβούμενος. Κι έτσι αυτός τον οινοχόο εκτύπησε στο χέρι το δεξί· και χάμω όπως έπεσε εβόμβησε η πρόχους, εκείνος βέβαια μετά σκούζοντας έπεσε υπτίως μες στη σκόνη. Και μαζευτήκαν οι μνηστήρες ομαδόν εσκίασαν το μέγαρο σαν σηκωθήκαν, να και τι είπε κάποιος όπως είδε σ’ έναν άλλον(ε) πλησίον: «Είθ’ όπως όφειλε αυτός περιπλανώμενος ο ξένος απ’ αλλού νά ’χε χαθεί πριν έλθει· οπότε κι αναστάτωση καθόλου τόση δεν θα είχε προκαλέσει. Τώρα δε περί πτωχών φιλονικούμε, τίποτα απ’ τη δεξίωση την επιβλητική δεν θά ’ναι για απόλαυση, μια που επικρατούνε τα χειρότερα». Κι είπε μετά σ’ αυτούς Τηλέμαχος με νόημα (και λάμψη ιερή): «Δαιμόνιοι, αφηνιάζετε και περαιτέρω δεν χορταίνετε με την παρόρμηση το φαγητό ούτε το ‘‘πιόμα’’· κάποιος απ’ τους θεούς ίσως εσάς σας ξεσηκώνει. Αλλά αφού καλοχορτάσετε πηγαίνοντας στο σπίτι καταλήξτε (να ξαπλώστε), όποτε το ζητήσει η ψυχή· όμως εγώ κανέναν(ε) δεν διώχνω». Ως είπε, κι έτσι αυτοί πάντες δαγκώθηκαν στα χείλια Τηλέμαχο εθαύμαζαν, που αγόρευε με θάρρος. Σ’ αυτούς δε ο Αμφίνομος μετά έβγαλε λόγο κι είπε του Νίσου ο υιός ο μεγαλοπρεπής, του Αρητήδη αφέντη: «Ω φίλοι, στο κοινά παραδεχτό το δίκαιο δεν θα μπορούσε κάποιος με λόγια αντιδραστικά αφού καταπιαστεί να ασχημήνει· μη κάπως και αυτόν τον ξένο ξεφτιλίζετε μήτε κανέναν άλλον απ’ το προσωπικό, αυτούς τους κατά (‘δώ) στου Οδυσσέα θεϊκού τα δώματα. Αλλ’ αντείτε, οινοχόος ας αρχίσει αφενός (να γεμίζει) τα ποτήρια της σπονδής, ώσπου αφού στάξουμε σπονδές θε να πλαγιάσουμε πηγαίνοντας στο σπίτι· κι αυτόν τον ξένο ας αφήσουμε στα μέγαρα του Οδυσσέα μέλημα νά ’χει ο Τηλέμαχος· διότι σε αυτού ‘‘αφίκετο’’ το δώμα το φιλόξενο». Ως είπε, και σ’ όλους αυτούς διατύπωσε ένα λόγο που ικανοποίησε. Κροντήρι δε σ’ αυτούς εκέρασε ο Μούλιος ο ήρως ο κήρυξ ο Δουλιχιεύς, και ο οποίος ήτανε θεράπων του Αμφίνομου· διένειμε δε έτσι για τους πάντες με περισσή φροντίδα· και οι οποίοι στους θεούς στους μάκαρες σαν έσταζαν σπονδή ήπιαν το μελιστάλαχτο τον οίνο. Κι έπειτα αφού έκαναν σπονδές και ήπιαν, όσο ήθελε η ψυχή, βαδίσανε να παν για να πλαγιάσουν έκαστος προς την κατοικία τη δική του.