Ραψωδία ο': Αρχαίο κείμενο - Νεοελληνική απόδοση

​

Ομηρική διάλεκτος​	Στίχοι​	Νεοελληνική απόδοση​
Ἡ δ’ εἰς εὐρύχορον Λακεδαίμονα Παλλὰς Ἀθήνη ᾤχετ’ Ὀδυσσῆος μεγαθύμου φαίδιμον υἱὸν νόστου ὑπομνήσουσα καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι. Εὗρε δὲ Τηλέμαχον καὶ Νέστορος ἀγλαὸν υἱὸν εὕδοντ’ ἐν προδόμῳ Μενελάου κυδαλίμοιο, ἦ τοι Νεστορίδην μαλακῷ δεδμημένον ὕπνῳ, Τηλέμαχον δ’ οὐχ ὕπνος ἔχε γλυκύς, ἀλλ’ ἐνὶ θυμῷ νύκτα δι’ ἀμβροσίην μελεδήματα πατρὸς ἔγειρεν. Ἀγχοῦ δ’ ἱσταμένη προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη· «Τηλέμαχ’, οὐκέτι καλὰ δόμων ἄπο τῆλ’ ἀλάλησαι, κτήματά τε προλιπὼν ἄνδρας τ’ ἐν σοῖσι δόμοισιν οὕτω ὑπερφιάλους· μή τοι κατὰ πάντα φάγωσιν κτήματα δασσάμενοι, σὺ δὲ τηϋσίην ὁδὸν ἔλθῃς. Ἀλλ’ ὄτρυνε τάχιστα βοὴν ἀγαθὸν Μενέλαον πεμπέμεν, ὄφρ’ ἔτι οἴκοι ἀμύμονα μητέρα τέτμῃς. Ἤδη γάρ ῥα πατήρ τε κασίγνητοί τε κέλονται Εὐρυμάχῳ γήμασθαι· ὁ γὰρ περιβάλλει ἅπαντας μνηστῆρας δώροισι καὶ ἐξώφελλεν ἔεδνα· μή νύ τι σεῦ ἀέκητι δόμων ἐκ κτῆμα φέρηται. Οἶσθα γάρ, οἷος θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γυναικός· κείνου βούλεται οἶκον ὀφέλλειν, ὅς κεν ὀπυίῃ, παίδων δὲ προτέρων καὶ κουριδίοιο φίλοιο οὐκέτι μέμνηται τεθνηότος οὐδὲ μεταλλᾷ. Ἀλλὰ σύ γ’ ἐλθὼν αὐτὸς ἐπιτρέψειας ἕκαστα δμωάων ἥ τίς τοι ἀρίστη φαίνεται εἶναι, εἰς ὅ κέ τοι φήνωσι θεοὶ κυδρὴν παράκοιτιν. Ἄλλο δέ τοί τι ἔπος ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο θυμῷ. Μνηστήρων σ’ ἐπιτηδὲς ἀριστῆες λοχόωσιν ἐν πορθμῷ Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης, ἱέμενοι κτεῖναι πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι. Ἀλλὰ τά γ’ οὐκ ὀίω· πρὶν καί τινα γαῖα καθέξει ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν. Ἀλλὰ ἑκὰς νήσων ἀπέχειν ἐυεργέα νῆα, νυκτὶ δ’ ὁμῶς πλείειν· πέμψει δέ τοι οὖρον ὄπισθεν ἀθανάτων ὅς τίς σε φυλάσσει τε ῥύεταί τε. Αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι, νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους, αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι, ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν. Ἔνθα δὲ νύκτ’ ἀέσαι· τὸν δ’ ὀτρῦναι πόλιν εἴσω ἀγγελίην ἐρέοντα περίφρονι Πηνελοπείῃ, οὕνεκά οἱ σῶς ἐσσὶ καὶ ἐκ Πύλου εἰλήλουθας». Ἡ μὲν ἄρ’ ὧς εἰποῦσ’ ἀπέβη πρὸς μακρὸν Ὄλυμπον, αὐτὰρ ὁ Νεστορίδην ἐξ ἡδέος ὕπνου ἔγειρεν λὰξ ποδὶ κινήσας, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Ἔγρεο, Νεστορίδη Πεισίστρατε, μώνυχας ἵππους ζεῦξον ὑφ’ ἅρματ’ ἄγων, ὄφρα πρήσσωμεν ὁδοῖο». Τὸν δ’ αὖ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἀντίον ηὔδα· «Τηλέμαχ’, οὔ πως ἔστιν ἐπειγομένους περ ὁδοῖο νύκτα διὰ δνοφερὴν ἐλάαν· τάχα δ’ ἔσσεται ἠώς. Ἀλλὰ μέν’, εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θείῃ ἥρως Ἀτρεΐδης, δουρικλειτὸς Μενέλαος, καὶ μύθοις ἀγανοῖσι παραυδήσας ἀποπέμψῃ· τοῦ γάρ τε ξεῖνος μιμνήσκεται ἤματα πάντα ἀνδρὸς ξεινοδόκου, ὅς κεν φιλότητα παράσχῃ». Ὧς ἔφατ’, αὐτίκα δὲ χρυσόθρονος ἤλυθεν Ἠώς. Ἀγχίμολον δέ σφ’ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος, ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, Ἑλένης πάρα καλλικόμοιο. Τὸν δ’ ὡς οὖν ἐνόησεν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, σπερχόμενός ῥα χιτῶνα περὶ χροῒ σιγαλόεντα δῦνεν καὶ μέγα φᾶρος ἐπὶ στιβαροῖς βάλετ’ ὤμοις ἥρως, βῆ δὲ θύραζε, παριστάμενος δὲ προσηύδα Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο· «Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν, ἤδη νῦν μ’ ἀπόπεμπε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν· ἤδη γάρ μοι θυμὸς ἐέλδεται οἴκαδ’ ἱκέσθαι». Τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος· «Τηλέμαχ’, οὔ τί σ’ ἐγώ γε πολὺν χρόνον ἐνθάδ’ ἐρύξω ἱέμενον νόστοιο· νεμεσσῶμαι δὲ καὶ ἄλλῳ ἀνδρὶ ξεινοδόκῳ, ὅς κ’ ἔξοχα μὲν φιλέῃσιν, ἔξοχα δ’ ἐχθαίρῃσιν· ἀμείνω δ’ αἴσιμα πάντα. Ἷσόν τοι κακόν ἐσθ’, ὅς τ’ οὐκ ἐθέλοντα νέεσθαι ξεῖνον ἐποτρύνει καὶ ὃς ἐσσύμενον κατερύκει. Χρὴ ξεῖνον παρεόντα φιλεῖν, ἐθέλοντα δὲ πέμπειν. Ἀλλὰ μέν’, εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θείω καλά, σὺ δ’ ὀφθαλμοῖσιν ἴδῃς, εἴπω δὲ γυναιξὶν δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων. Ἀμφότερον, κῦδός τε καὶ ἀγλαΐη, καὶ ὄνειαρ, δειπνήσαντας ἴμεν πολλὴν ἐπ’ ἀπείρονα γαῖαν. Εἰ δ’ ἐθέλεις τραφθῆναι ἀν’ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος, ὄφρα τοι αὐτὸς ἔπωμαι, ὑποζεύξω δέ τοι ἵππους, ἄστεα δ’ ἀνθρώπων ἡγήσομαι· οὐδέ τις ἡμέας αὔτως ἀππέμψει, δώσει δέ τι ἕν γε φέρεσθαι, ἠέ τινα τριπόδων ἐυχάλκων ἠὲ λεβήτων ἠὲ δύ’ ἡμιόνους ἠὲ χρύσειον ἄλεισον». Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν, βούλομαι ἤδη νεῖσθαι ἐφ’ ἡμέτερ’· οὐ γὰρ ὄπισθεν οὖρον ἰὼν κατέλειπον ἐπὶ κτεάτεσσιν ἐμοῖσιν· μὴ πατέρ’ ἀντίθεον διζήμενος αὐτὸς ὄλωμαι, ἤ τί μοι ἐκ μεγάρων κειμήλιον ἐσθλὸν ὄληται». Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ’ ἄκουσε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος, αὐτίκ’ ἄρ’ ᾗ ἀλόχῳ ἠδὲ δμωῇσι κέλευσεν δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων. Ἀγχίμολον δέ οἱ ἦλθε Βοηθοΐδης Ἐτεωνεύς, ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, ἐπεὶ οὐ πολὺ ναῖεν ἀπ’ αὐτοῦ· τὸν πῦρ κῆαι ἄνωγε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος ὀπτῆσαί τε κρεῶν· ὁ δ’ ἄρ’ οὐκ ἀπίθησεν ἀκούσας. Αὐτὸς δ’ ἐς θάλαμον κατεβήσετο κηώεντα, οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γ’ Ἑλένη κίε καὶ Μεγαπένθης. Ἀλλ’ ὅτε δή ῥ’ ἵκαν’, ὅθι οἱ κειμήλια κεῖτο, Ἀτρεΐδης μὲν ἔπειτα δέπας λάβεν ἀμφικύπελλον, υἱὸν δὲ κρητῆρα φέρειν Μεγαπένθε’ ἄνωγεν ἀργύρεον. Ἑλένη δὲ παρίστατο φωριαμοῖσιν, ἔνθ’ ἔσαν οἱ πέπλοι παμποίκιλοι, οὓς κάμεν αὐτή. Τῶν ἕν’ ἀειραμένη Ἑλένη φέρε, δῖα γυναικῶν, ὃς κάλλιστος ἔην ποικίλμασιν ἠδὲ μέγιστος, ἀστὴρ δ’ ὣς ἀπέλαμπεν· ἔκειτο δὲ νείατος ἄλλων. Βὰν δ’ ἰέναι προτέρω διὰ δώματα, εἷος ἵκοντο Τηλέμαχον· τὸν δὲ προσέφη ξανθὸς Μενέλαος· «Τηλέμαχ’, ἦ τοι νόστον, ὅπως φρεσὶ σῇσι μενοινᾷς, ὧς τοι Ζεὺς τελέσειεν, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης· δώρων δ’, ὅσσ’ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται, δώσω, ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστιν· δώσω τοι κρητῆρα τετυγμένον· ἀργύρεος δὲ ἔστιν ἅπας, χρυσῷ δ’ ἐπὶ χείλεα κεκράανται, ἔργον δ’ Ἡφαίστοιο. Πόρεν δὲ ἑ Φαίδιμος ἥρως, Σιδονίων βασιλεύς, ὅθ’ ἑὸς δόμος ἀμφεκάλυψεν κεῖσέ με νοστήσαντα· τεῒν δ’ ἐθέλω τόδ’ ὀπάσσαι». Ὧς εἰπὼν ἐν χερσὶ τίθει δέπας ἀμφικύπελλον ἥρως Ἀτρεΐδης· ὁ δ’ ἄρα κρητῆρα φαεινὸν θῆκ’ αὐτοῦ προπάροιθε φέρων κρατερὸς Μεγαπένθης, ἀργύρεον. Ἑλένη δὲ παρίστατο καλλιπάρῃος πέπλον ἔχουσ’ ἐν χερσίν, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἔκ τ’ ὀνόμαζεν· «Δῶρόν τοι καὶ ἐγώ, τέκνον φίλε, τοῦτο δίδωμι, μνῆμ’ Ἑλένης χειρῶν, πολυηράτου ἐς γάμου ὥρην, σῇ ἀλόχῳ φορέειν· τείως δὲ φίλῃ παρὰ μητρὶ κεῖσθαι ἐνὶ μεγάρῳ. Σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο οἶκον ἐυκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν». Ὧς εἰποῦσ’ ἐν χερσὶ τίθει, ὁ δὲ δέξατο χαίρων. Καὶ τὰ μὲν ἐς πείρινθα τίθει Πεισίστρατος ἥρως δεξάμενος, καὶ πάντα ἑῷ θηήσατο θυμῷ· τοὺς δ’ ἦγε πρὸς δῶμα κάρη ξανθὸς Μενέλαος. Ἑζέσθην δ’ ἄρ’ ἔπειτα κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε. Χέρνιβα δ’ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα καλῇ χρυσείῃ ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος, νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν. Σῖτον δ’ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα· εἴδατα πόλλ’ ἐπιθεῖσα χαριζομένη παρεόντων. Πὰρ δὲ Βοηθοΐδης κρέα δαίετο καὶ νέμε μοίρας, οἰνοχόει δ’ υἱὸς Μενελάου κυδαλίμοιο. Οἱ δ’ ἐπ’ ὀνείαθ’ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, δὴ τότε Τηλέμαχος καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱὸς ἵππους τε ζεύγνυντ’ ἀνά θ’ ἅρματα ποικίλ’ ἔβαινον, ἐκ δ’ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου. Τοὺς δὲ μετ’ Ἀτρεΐδης ἔκιε ξανθὸς Μενέλαος οἶνον ἔχων ἐν χειρὶ μελίφρονα δεξιτερῆφιν χρυσέῳ ἐν δέπαϊ, ὄφρα λείψαντε κιοίτην. Στῆ δ’ ἵππων προπάροιθε, δεδισκόμενος δὲ προσηύδα· «Χαίρετον, ὦ κούρω, καὶ Νέστορι ποιμένι λαῶν εἰπεῖν· ἦ γὰρ ἐμοί γε πατὴρ ὣς ἤπιος ἦεν, εἷος ἐνὶ Τροίῃ πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν». Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Καὶ λίην κείνῳ γε, διοτρεφές, ὡς ἀγορεύεις, πάντα τάδ’ ἐλθόντες καταλέξομεν· αἲ γὰρ ἐγὼν ὧς νοστήσας Ἰθάκηνδε, κιχὼν ’Οδυσῆ’ ἐνὶ οἴκῳ εἴποιμ’, ὡς παρὰ σεῖο τυχὼν φιλότητος ἁπάσης ἔρχομαι, αὐτὰρ ἄγω κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλά». Ὧς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, αἰετὸς ἀργὴν χῆνα φέρων ὀνύχεσσι πέλωρον, ἥμερον ἐξ αὐλῆς· οἱ δ’ ἰύζοντες ἕποντο ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες· ὁ δέ σφισιν ἐγγύθεν ἐλθὼν δεξιὸς ἤιξε πρόσθ’ ἵππων. Οἱ δὲ ἰδόντες 1 γήθησαν, καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶ θυμὸς ἰάνθη. Τοῖσι δὲ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἤρχετο μύθων· «Φράζεο δή, Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν, ἢ νῶιν τόδ’ ἔφηνε θεὸς τέρας ἦε σοὶ αὐτῷ». Ὧς φάτο, μερμήριξε δ’ ἀρηίφιλος Μενέλαος, ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποκρίναιτο νοήσας. Τὸν δ’ Ἑλένη τανύπεπλος ὑποφθαμένη φάτο μῦθον· «Κλῦτέ μευ, αὐτὰρ ἐγὼ μαντεύσομαι, ὡς ἐνὶ θυμῷ ἀθάνατοι βάλλουσι καὶ ὡς τελέεσθαι ὀίω. Ὡς ὅδε χῆν’ ἥρπαξ’ ἀτιταλλομένην ἐνὶ οἴκῳ, ἐλθὼν ἐξ ὄρεος, ὅθι οἱ γενεή τε τόκος τε, ὧς Οδυσεὺς κακὰ πολλὰ παθὼν καὶ πόλλ’ ἐπαληθεὶς οἴκαδε νοστήσει καὶ τίσεται· ἠὲ καὶ ἤδη οἴκοι, ἀτὰρ μνηστῆρσι κακὸν πάντεσσι φυτεύει». Τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Οὕτω νῦν Ζεὺς θείη, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης· τῷ κέν τοι καὶ κεῖθι θεῷ ὣς εὐχετοῴμην». Ἦ καὶ ἐφ’ ἵπποιιν μάστιν βάλεν· οἱ δὲ μάλ’ ὦκα ἤιξαν πεδίονδε διὰ πτόλιος μεμαῶτες. Οἱ δὲ πανημέριοι σεῖον ζυγὸν ἀμφὶς ἔχοντες. Δύσετό τ’ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί, ἐς Φηρὰς δ’ ἵκοντο Διοκλῆος ποτὶ δῶμα, υἱέος Ὀρτιλόχοιο, τὸν Ἀλφειὸς τέκε παῖδα. Ἔνθα δὲ νύκτ’ ἄεσαν, ὁ δὲ τοῖς πὰρ ξείνια θῆκεν. Ἦμος δ’ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς, ἵππους τε ζεύγνυντ’ ἀνά θ’ ἅρματα ποικίλ’ ἔβαινον, ἐκ δ’ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου. Μάστιξεν δ’ ἐλάαν, τὼ δ’ οὐκ ἄκοντε πετέσθην. Αἶψα δ’ ἔπειθ’ ἵκοντο Πύλου αἰπὺ πτολίεθρον· καὶ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεε Νέστορος υἱόν· «Νεστορίδη, πῶς κέν μοι ὑποσχόμενος τελέσειας μῦθον ἐμόν; Ξεῖνοι δὲ διαμπερὲς εὐχόμεθ’ εἶναι ἐκ πατέρων φιλότητος, ἀτὰρ καὶ ὁμήλικές εἰμεν· ἥδε δ’ ὁδὸς καὶ μᾶλλον ὁμοφροσύνῃσιν ἐνήσει. Μή με παρὲξ ἄγε νῆα, διοτρεφές, ἀλλὰ λίπ’ αὐτοῦ, μή μ’ ὁ γέρων ἀέκοντα κατάσχῃ ᾧ ἐνὶ οἴκῳ ἱέμενος φιλέειν, ἐμὲ δὲ χρεὼ θᾶσσον ἱκέσθαι». Ὧς φάτο, Νεστορίδης δ’ ἄρ’ ἑῷ συμφράσσατο θυμῷ, ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποσχόμενος τελέσειεν. Ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι· στρέψ’ ἵππους ἐπὶ νῆα θοὴν καὶ θῖνα θαλάσσης, νηὶ δ’ ἐνὶ πρυμνῇ ἐξαίνυτο κάλλιμα δῶρα, ἐσθῆτα χρυσόν τε, τά οἱ Μενέλαος ἔδωκεν· καί μιν ἐποτρύνων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Σπουδῇ νῦν ἀνάβαινε κέλευέ τε πάντας ἑταίρους, πρὶν ἐμὲ οἴκαδ’ ἱκέσθαι ἀπαγγεῖλαί τε γέροντι· εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν· οἷος ἐκείνου θυμὸς ὑπέρβιος, οὔ σε μεθήσει, ἀλλ’ αὐτὸς καλέων δεῦρ’ εἴσεται, οὐδέ ἕ φημι ἂψ ἰέναι κενεόν· μάλα γὰρ κεχολώσεται ἔμπης». Ὧς ἄρα φωνήσας ἔλασεν καλλίτριχας ἵππους ἂψ Πυλίων εἰς ἄστυ, θοῶς δ’ ἄρα δώμαθ’ ἵκανεν. Τηλέμαχος δ’ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν· «Ἐγκοσμεῖτε τὰ τεύχε’, ἑταῖροι, νηὶ μελαίνῃ, αὐτοί τ’ ἀμβαίνωμεν, ἵνα πρήσσωμεν ὁδοῖο». Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδὲ πίθοντο, αἶψα δ’ ἄρ’ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῖσι καθῖζον. Ἧ τοι ὁ μὲν τὰ πονεῖτο καὶ εὔχετο, θῦε δ’ Ἀθήνῃ νηὶ παρὰ πρυμνῇ· σχεδόθεν δέ οἱ ἤλυθεν ἀνὴρ τηλεδαπός, φεύγων ἐξ Ἄργεος ἄνδρα κατακτάς, μάντις· ἀτὰρ γενεήν γε Μελάμποδος ἔκγονος ἦεν, ὃς πρὶν μέν ποτ’ ἔναιε Πύλῳ ἔνι, μητέρι μήλων, ἀφνειὸς Πυλίοισι μέγ’ ἔξοχα δώματα ναίων· δὴ τότε γ’ ἄλλων δῆμον ἀφίκετο, πατρίδα φεύγων Νηλέα τε μεγάθυμον, ἀγαυότατον ζωόντων, ὃς οἱ χρήματα πολλὰ τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτὸν εἶχε βίῃ. Ὁ δὲ τέως μὲν ἐνὶ μεγάροις Φυλάκοιο δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ δέδετο κρατέρ’ ἄλγεα πάσχων εἴνεκα Νηλῆος κούρης ἄτης τε βαρείης, τήν οἱ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεά, δασπλῆτις ἐρινύς. Ἀλλ’ ὁ μὲν ἔκφυγε κῆρα καὶ ἤλασε βοῦς ἐριμύκους ἐς Πύλον ἐκ Φυλάκης καὶ ἐτίσατο ἔργον ἀεικὲς ἀντίθεον Νηλῆα, κασιγνήτῳ δὲ γυναῖκα ἠγάγετο πρὸς δώμαθ’· ὁ δ’ ἄλλων ἵκετο δῆμον, Ἄργος ἐς ἱππόβοτον· τόθι γάρ νύ οἱ αἴσιμον ἦεν ναιέμεναι πολλοῖσιν ἀνάσσοντ’ Ἀργείοισιν. Ἔνθα δ’ ἔγημε γυναῖκα καὶ ὑψερεφὲς θέτο δῶμα, γείνατο δ’ Ἀντιφάτην καὶ Μάντιον, υἷε κραταιὼ· Ἀντιφάτης μὲν τίκτεν Ὀικλῆα μεγάθυμον. Αὐτὰρ Ὀικλείης λαοσσόον Ἀμφιάραον, ὃν περὶ κῆρι φίλει Ζεύς τ’ αἰγίοχος καὶ Ἀπόλλων παντοίην φιλότητ’· οὐδ’ ἵκετο γήραος οὐδόν, ἀλλ’ ὄλετ’ ἐν Θήβῃσι γυναίων εἵνεκα δώρων. Τοῦ δ’ υἱεῖς ἐγένοντ’ Ἁλκμάων Ἀμφίλοχός τε. Μάντιος αὖ τέκετο Πολυφείδεά τε Κλεῖτόν τε· ἀλλ’ ἦ τοι Κλεῖτον χρυσόθρονος ἥρπασεν Ἠὼς κάλλεος εἵνεκα οἷο, ἵν’ ἀθανάτοισι μετείη· αὐτὰρ ὑπέρθυμον Πολυφείδεα μάντιν Ἀπόλλων θῆκε βροτῶν ὄχ’ ἄριστον, ἐπεὶ θάνεν Ἀμφιάραος. Ὅς ῥ’ Ὑπερησίηνδ’ ἀπενάσσατο πατρὶ χολωθείς, ἔνθ’ ὅ γε ναιετάων μαντεύετο πᾶσι βροτοῖσιν. Τοῦ μὲν ἄρ’ υἱὸς ἐπῆλθε, Θεοκλύμενος δ’ ὄνομ’ ἦεν, ὃς τότε Τηλεμάχου πέλας ἵστατο. Τὸν δὲ κίχανεν σπένδοντ’ εὐχόμενόν τε θοῇ παρά νηὶ μελαίνῃ, καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ὦ φίλ’, ἐπεί σε θύοντα κιχάνω τῷδ’ ἐνὶ χώρῳ, λίσσομ’ ὑπὲρ θυέων καὶ δαίμονος, αὐτὰρ ἔπειτα σῆς τ’ αὐτοῦ κεφαλῆς καὶ ἑταίρων, οἵ τοι ἕπονται, εἰπέ μοι εἰρομένῳ νημερτέα, μηδ’ ἐπικεύσῃς· τίς, πόθεν εἰς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;» Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ’ ἀτρεκέως ἀγορεύσω. Ἐξ Ἰθάκης γένος εἰμί, πατὴρ δέ μοί ἐστιν Ὀδυσσεύς, εἴ ποτ’ ἔην· νῦν δ’ ἤδη ἀπέφθιτο λυγρὸν ὄλεθρον. Τούνεκα νῦν ἑτάρους τε λαβὼν καὶ νῆα μέλαιναν ἦλθον πευσόμενος πατρὸς δὴν οἰχομένοιο». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής· «Οὕτω τοι καὶ ἐγὼν ἐκ πατρίδος, ἄνδρα κατακτὰς ἔμφυλον· πολλοὶ δὲ κασίγνητοί τε ἔται τε Ἄργος ἀν’ ἱππόβοτον, μέγα δὲ κρατέουσιν Ἀχαιῶν· τῶν ὑπαλευάμενος θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν φεύγω, ἐπεί νύ μοι αἶσα κατ’ ἀνθρώπους ἀλάλησθαι. Ἀλλά με νηὸς ἔφεσσαι, ἐπεί σε φυγὼν ἱκέτευσα, μή με κατακτείνωσι· διωκέμεναι γὰρ ὀίω». Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Οὐ μὲν δή σ’ ἐθέλοντά γ’ ἀπώσω νηὸς ἐίσης, ἀλλ’ ἕπευ· αὐτὰρ κεῖθι φιλήσεαι, οἷά κ’ ἔχωμεν». Ὧς ἄρα φωνήσας οἱ ἐδέξατο χάλκεον ἔγχος, καὶ τό γ’ ἐπ’ ἰκριόφιν τάνυσεν νεὸς ἀμφιελίσσης· ἂν δὲ καὶ αὐτὸς νηὸς ἐβήσετο ποντοπόροιο, ἐν πρύμνῃ δ’ ἄρ’ ἔπειτα καθέζετο, πὰρ δὲ οἷ αὐτῷ εἶσε Θεοκλύμενον· τοὶ δὲ πρυμνήσι’ ἔλυσαν. Τηλέμαχος δ’ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν ὅπλων ἅπτεσθαι· τοὶ δ’ ἐσσυμένως ἐπίθοντο. Ἱστὸν δ’ εἰλάτινον κοίλης ἔντοσθε μεσόδμης στῆσαν ἀείραντες, κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν, ἕλκον δ’ ἱστία λευκὰ ἐυστρέπτοισι βοεῦσιν. Τοῖσιν δ’ ἴκμενον οὖρον ἴει γλαυκῶπις Ἀθήνη, λάβρον ἐπαιγίζοντα δι’ αἰθέρος, ὄφρα τάχιστα νηῦς ἀνύσειε θέουσα θαλάσσης ἁλμυρὸν ὕδωρ. Βὰν δὲ παρὰ Κρουνοὺς καὶ Χαλκίδα καλλιρέεθρον. Δύσετό τ’ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυαί, ἡ δὲ Φεὰς ἐπέβαλλεν ἐπειγομένη Διὸς οὔρῳ, ἠδὲ παρ’ Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί. Ἔνθεν δ’ αὖ νήσοισιν ἐπιπροέηκε θοῇσιν, ὁρμαίνων, ἤ κεν θάνατον φύγοι ἦ κεν ἁλῴη. Τὼ δ’ αὖτ’ ἐν κλισίῃ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς δορπείτην· παρὰ δέ σφιν ἐδόρπεον ἀνέρες ἄλλοι. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, τοῖς δ’ Ὀδυσεὺς μετέειπε συβώτεω πειρητίζων, ἤ μιν ἐτ’ ἐνδυκέως φιλέοι μεῖναί τε κελεύοι αὐτοῦ ἐνὶ σταθμῷ, ἦ ὀτρύνειε πόλινδε· «Κέκλυθι νῦν, Ἐύμαιε καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι. Ἠῶθεν προτὶ ἄστυ λιλαίομαι ἀπονέεσθαι πτωχεύσων, ἵνα μή σε κατατρύχω καὶ ἑταίρους. Ἀλλά μοι εὖθ’ ὑπόθευ καὶ ἅμ’ ἡγεμόν’ ἐσθλὸν ὄπασσον, ὅς κέ με κεῖσ’ ἀγάγῃ· κατὰ δὲ πτόλιν αὐτὸς ἀνάγκῃ πλάγξομαι, αἴ κέν τις κοτύλην καὶ πύρνον ὀρέξῃ. Καί κ’ ἐλθὼν πρὸς δώματ’ Ὀδυσσῆος θείοιο ἀγγελίην εἴποιμι δαΐφρονι Πηνελοπείῃ, καί κε μνηστήρεσσιν ὑπερφιάλοισι μιγείην, εἴ μοι δεῖπνον δοῖεν, ὀνείατα μυρί’ ἔχοντες· αἶψά κεν εὖ δρώοιμοι μετὰ σφίσιν, ἅσσ’ ἐθέλοιεν. Ἐκ γάρ τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον· Ἑρμείαο ἕκητι διακτόρου, ὅς ῥά τε πάντων ἀνθρώπων ἔργοισι χάριν καὶ κῦδος ὀπάζει, δρηστοσύνῃ οὐκ ἄν μοι ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος, πῦρ τ’ εὖ νηῆσαι διά τε ξύλα δανὰ κεάσσαι, δαιτρεῦσαί τε καὶ ὀπτῆσαι καὶ οἰνοχοῆσαι, οἷά τε τοῖς ἀγαθοῖσι παραδρώωσι χέρηες». Τὸν δὲ μέγ’ ὀχθήσας προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ὤ μοι, ξεῖνε, τί ἦ τοι ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο νόημα ἔπλετο; ἦ σύ γε πάγχυ λιλαίεαι αὐτόθ’ ὀλέσθαι, εἰ δὴ μνηστήρων ἐθέλεις καταδῦναι ὅμιλον, τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει. Οὔ τοι τοιοίδ’ εἰσὶν υποδρηστῆρες ἐκείνων, ἀλλὰ νέοι, χλαίνας ἐὺ εἱμένοι ἠδὲ χιτῶνας, αἰεὶ δὲ λιπαροὶ κεφαλὰς καὶ καλὰ πρόσωπα, οἵ σφιν ὑποδρώωσιν· ἐύξεστοι δὲ τράπεζαι σίτου καὶ κρειῶν ἠδ’ οἴνου βεβρίθασιν. Ἀλλὰ μέν’· οὐ γὰρ τίς τοι ἀνιᾶται παρεόντι, οὔτ’ ἐγὼ οὔτε τις ἄλλος ἑταίρων, οἵ μοι ἔασιν. Αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, κεῖνός σε χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα ἕσσει, πέμψει δ’, ὅππῃ σε κραδίη θυμός τε κελεύει». Τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· «Αἴθ’ οὕτως, Ἐύμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο, ὡς ἐμοί, ὅττι μ’ ἔπαυσας ἄλης καὶ ὀιζύος αἰνῆς. Πλαγκτοσύνης δ’ οὐκ ἔστι κακώτερον ἄλλο βροτοῖσιν· ἀλλ’ ἕνεκ’ οὐλομένης γαστρὸς κακὰ κήδε’ ἔχουσιν ἀνέρες, ὅν κεν ἵκηται ἄλη καὶ πῆμα καὶ ἄλγος· νῦν δ’ ἐπεὶ ἰσχανάᾳς μεῖναί τέ με κεῖνον ἄνωγας, εἴπ’ ἄγε μοι περὶ μητρὸς Ὀδυσσῆος θείοιο πατρός θ’, ὃν κατέλειπεν ἰὼν ἐπὶ γήραος οὐδῷ, ἤ που ἔτι ζώουσιν ὑπ’ αὐγὰς ἠελίοιο, ἦ ἤδη τεθνᾶσι καὶ εἰν’ Ἀίδαο δόμοισιν». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν· «Τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ’ ἀτρεκέως ἀγορεύσω. Λαέρτης μὲν ἔτι ζώει, Διὶ δ’ εὔχεται αἰεὶ θυμὸν ἀπὸ μελέων φθίσθαι οἷς ἐν μεγάροισιν· ἐκπάγλως γὰρ παιδὸς ὀδύρεται οἰχομένοιο κουριδίης τ’ ἀλόχοιο δαΐφρονος, ἥ ἑ μάλιστα, ἤκαχ’ ἀποφθιμένη καὶ ἐν ὠμῷ γήραϊ θῆκεν. Ἡ δ’ ἄχεϊ οὗ παιδὸς ἀπέφθιτο κυδαλίμοιο, λευγαλέῳ θανάτῳ, ὡς μὴ θάνοι, ὅς τις ἐμοί γε ἐνθάδε ναιετάων φίλος εἴη καὶ φίλα ἔρδοι. Ὄφρα μὲν οὗν δὴ κείνη ἔην ἀχέουσά περ ἔμπης, τόφρα τί μοι φίλον ἔσκε μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι οὕνεκά μ’ αὐτὴ θρέψεν ἅμα Κτιμένῃ τανυπέπλῳ, θυγατέρ’ ἰφθίμῃ, τὴν ὁπλοτάτην τέκε παίδων· τῇ ὁμοῦ ἐτρεφόμην, ὀλίγον δέ τί μ’ ἧσσον ἐτίμα. Αὐτὰρ ἐπεί ῥ’ ἥβην πολυήρατον ἱκόμεθ’ ἄμφω, τὴν μὲν ἔπειτα Σάμηνδε δόσαν καὶ μυρί’ ἕλοντο, αὐτὰρ ἐμὲ χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ’ ἐκείνη καλὰ μάλ’ ἀμφιέσασα, ποσὶν δ’ ὑποδήματα δοῦσα, ἀγρόνδε προΐαλλε· φίλει δέ με κηρόθι μᾶλλον. Νῦν δ’ ἤδη τούτων ἐπιδεύομαι· ἀλλά μοι αὐτῷ ἔργον ἀέξουσιν μάκαρες θεοί, ᾧ ἐπιμίμνω· τῶν ἔφαγόν τ’ ἔπιόν τε καὶ αἰδοίοισιν ἔδωκα. Ἐκ δ’ ἄρα δεσποίνης οὐ μείλιχον ἔστιν ἀκοῦσαι οὔτ’ ἔπος οὔτε τι ἔργον, ἐπεὶ κακὸν ἔμπεσεν οἴκῳ, ἄνδρες ὑπερφίαλοι· μέγα δὲ δμῶες χατέουσιν ἀντία δεσποίνης φάσθαι καὶ ἕκαστα πυθέσθαι καὶ φαγέμεν πιέμεν τε, ἔπειτα δὲ καί τι φέρεσθαι ἀγρόνδ’, οἷά τε θυμὸν ἀεὶ δμώεσσιν ἰαίνει». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ὢ πόποι, ὡς ἄρα τυτθὸς ἐών, Ἐύμαιε συβῶτα, πολλὸν ἀπεπλάγθης σῆς πατρίδος ἠδὲ τοκήων. Ἀλλ’ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον, ἠὲ διεπράθετο πτόλις ἀνδρῶν εὐρυάγυια, ᾗ ἔνι ναιετάασκε πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ, ἦ σέ γε μουνωθέντα παρ’ οἴεσιν ἢ παρὰ βουσὶν ἄνδρες δυσμενέες νηυσὶν λάβον ἠδὲ πέρασσαν τοῦδ’ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ’, ὁ δ’ ἄξιον ὦνον ἔδωκεν». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν. «Ξεῖν’, ἐπεὶ ἂρ δὴ ταῦτά μ’ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾶς, σιγῇ νῦν ξυνίει καὶ τέρπεο πῖνέ τε οἶνον ἥμενος. Αἵδε δὲ νύκτες ἀθέσφατοι· ἔστι μὲν εὕδειν, ἔστι δὲ τερπομένοισιν ἀκούειν· οὐδέ τί σε χρή, πρὶν ὥρη, καταλέχθαι· ἀνίη καὶ πολὺς ὕπνος. Τῶν δ’ ἄλλων ὅτινα κραδίη καὶ θυμὸς ἀνώγει, εὑδέτω ἐξελθών· ἅμα δ’ ἠοῖ φαινομένηφιν δειπνήσας ἅμ’ ὕεσσιν ἀνακτορίῃσιν ἑπέσθω. Νῶι δ’ ἐνὶ κλισίῃ πίνοντέ τε δαινυμένω τε κήδεσιν ἀλλήλων τερπώμεθα λευγαλέοισιν μνωομένω· μετὰ γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται ἀνήρ, ὅς τις δὴ μάλα πολλὰ πάθῃ καὶ πόλλ’ ἐπαληθῇ. Τοῦτο δέ τοι ἐρέω, ὅ μ’ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς. Νῆσός τις Συρίη κικλήσκεται, εἴ που ἀκούεις, Ὀρτυγίης καθύπερθεν, ὅθι τροπαὶ ἠελίοιο, οὔ τι περιπληθὴς λίην τόσον, ἀλλ’ ἀγαθὴ μέν, εὔβοτος εὔμηλος, οἰνοπληθὴς πολύπυρος. Πείνη δ’ οὔ ποτε δῆμον ἐσέρχεται, οὐδέ τις ἄλλη νοῦσος ἐπὶ στυγερὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσιν· ἀλλ’ ὅτε γηράσκωσι πόλιν κάτα φῦλ’ ἀνθρώπων, ἐλθὼν ἀργυρότοξος Ἀπόλλων Ἀρτέμιδι ξὺν οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνεν. Ἔνθα δύω πόλιες, δίχα δέ σφισι πάντα δέδασται· τῇσιν δ’ ἀμφοτέρῃσι πατὴρ ἐμὸς ἐμβασίλευεν, Κτήσιος Ὀρμενίδης, ἐπιείκελος ἀθανάτοισιν. Ἔνθα δὲ Φοίνικες ναυσίκλυτοι ἤλυθον ἄνδρες, τρῶκται, μυρί’ ἄγοντες ἀθύρματα νηὶ μελαίνῃ. Ἔσκε δὲ πατρὸς ἐμοῖο γυνὴ Φοίνισσ’ ἐνὶ οἴκῳ, καλή τε μεγάλη τε καὶ ἀγλαὰ ἔργα ἰδυῖα· τὴν δ’ ἄρα Φοίνικες πολυπαίπαλοι ἠπερόπευον. Πλυνούσῃ τις πρῶτα μίγη κοίλῃ παρὰ νηὶ εὐνῇ καὶ φιλότητι, τά τε φρένας ἠπεροπεύει θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κ’ ἐυεργὸς ἔῃσιν. Εἰρώτα δὴ ἔπειτα, τίς εἴη καὶ πόθεν ἔλθοι· ἡ δὲ μάλ’ αὐτίκα πατρὸς ἐπέφραδεν ὑψερεφὲς δῶ· “ Ἐκ μὲν Σιδῶνος πολυχάλκου εὔχομαι εἶναι, κούρη δ’ εἴμ’ Ἀρύβαντος ἐγὼ ῥυδὸν ἀφνειοῖο· ἀλλά μ’ ἀνήρπαξαν Τάφιοι, ληίστορες ἄνδρες, ἀγρόθεν ἐρχομένην, πέρασαν δέ με δεῦρ’ ἀγαγόντες τοῦδ’ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ’, ὁ δ’ ἄξιον ὦνον ἔδωκεν”. Τὴν δ’ αὖτε προσέειπεν ἀνήρ, ὃς ἐμίσγετο λάθρῃ· “ἦ ῥά κε νῦν πάλιν αὖτις ἅμ’ ἡμῖν οἴκαδ’ ἕποιο, ὄφρα ἴδῃ πατρὸς καὶ μητέρος ὑψερεφὲς δῶ αὐτούς τ’; ἦ γὰρ ἔτ’ εἰσὶ καὶ ἀφνειοὶ καλέονται”. Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ· “Εἴη κεν καὶ τοῦτ’, εἴ μοι ἐθέλοιτέ γε, ναῦται, ὅρκῳ πιστωθῆναι ἀπήμονά μ’ οἴκαδ’ ἀπάξειν”. Ὧς ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντες ἐπώμνυον, ὡς ἐκέλευεν. Αὐτὰρ ἐπεὶ ῥ’ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον, τοῖς δ’ αὖτις μετέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ· “Σιγῇ νῦν· μή τίς με προσαυδάτω ἐπέεσσιν ὑμετέρων ἑτάρων, ξυμβλήμενος ἢ ἐν ἀγυιῇ ἤ που ἐπὶ κρήνῃ, μή τις ποτὶ δῶμα γέροντι ἐλθὼν ἐξείπῃ, ὁ δ’ ὀισάμενος καταδήσῃ δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ, ὑμῖν δ’ ἐπιφράσσετ’ ὄλεθρον. Ἀλλ’ ἔχετ’ ἐν φρεσὶ μῦθον, ἐπείγετε δ’ ὦνον ὁδαίων. Ἀλλ’ ὅτε κεν δὴ νηῦς πλείη βιότοιο γένηται, ἀγγελίη μοι ἔπειτα θοῶς ἐς δώμαθ’ ἱκέσθω· οἴσω γὰρ καὶ χρυσόν, ὅτις χ’ ὑποχείριος ἔλθῃ. Καὶ δέ κεν ἄλλ’ ἐπίβαθρον ἐγὼν ἐθέλουσά γε δοίην. Παῖδα γὰρ ἀνδρὸς ἑῆος ἐνὶ μεγάροις ἀτιτάλλω, κερδαλέον δὴ τοῖον, ἅμα τροχόωντα θύραζε· τόν κεν ἄγοιμ’ ἐπὶ νηός, ὁ δ’ ὕμιν μυρίον ὦνον ἄλφοι, ὅπῃ περάσητε κατ’ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους“, Ἡ μὲν ἄρ’ ὧς εἰποῦσ’ ἀπέβη πρὸς δώματα καλά, οἱ δ’ ἐνιαυτὸν ἅπαντα παρ’ ἡμῖν αὖθι μένοντες ἐν νηὶ γλαφυρῇ βίοτον πολὺν ἐμπολόωντο. Ἀλλ’ ὅτε δὴ κοίλη νηῦς ἤχθετο τοῖσι νέεσθαι, καὶ τότ’ ἄρ’ ἄγγελον ἧκαν, ὃς ἀγγείλειε γυναικί. Ἤλυθ’ ἀνὴρ πολύιδρις ἐμοῦ πρὸς δώματα πατρὸς χρύσεον ὅρμον ἔχων, μετὰ δ’ ἠλέκτροισιν ἔερτο. Τὸν μὲν ἄρ’ ἐν μεγάρῳ δμωαὶ καὶ πότνια μήτηρ χερσίν τ’ ἀμφαφόωντο καὶ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶντο, ὦνον ὑπισχόμεναι· ὁ δὲ τῇ κατένευσε σιωπῇ. Ἦ τοι ὁ καννεύσας κοίλην ἐπὶ νῆα βεβήκειν, ἡ δ’ ἐμὲ χειρὸς ἑλοῦσα δόμων ἐξῆγε θύραζε. Εὗρε δ’ ἐνὶ προδόμῳ ἠμὲν δέπα ἠδὲ τραπέζας ἀνδρῶν δαιτυμόνων, οἵ μευ πατέρ’ ἀμφεπένοντο. Οἱ μὲν ἄρ’ ἐς θῶκον πρόμολον δήμοιό τε φῆμιν, ἡ δ’ αἶψα τρί’ ἄλεισα κατακρύψασ’ ὑπὸ κόλπῳ ἔκφερεν· αὐτὰρ ἐγὼν ἑπόμην ἀεσιφροσύνῃσιν. Δύσετό τ’ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί, ἡμεῖς δ’ ἐς λιμένα κλυτὸν ἤλθομεν ὦκα κιόντες, ἔνθ’ ἄρα Φοινίκων ἀνδρῶν ἦν ὠκύαλος νηῦς. Οἱ μὲν ἔπειτ’ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα, νὼ ἀναβησάμενοι· ἐπὶ δὲ Ζεὺς οὖρον ἴαλλεν. Ἑξῆμαρ μὲν ὁμῶς πλέομεν νύκτας τε καὶ ἦμαρ· ἀλλ’ ὅτε δὴ ἕβδομον ἦμαρ ἐπὶ Ζεὺς θῆκε Κρονίων, τὴν μὲν ἔπειτα γυναῖκα βάλ’ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα, ἄντλῳ δ’ ἐνδούπησε πεσοῦσ’ ὡς εἰναλίη κήξ. Καὶ τὴν μὲν φώκῃσι καὶ ἰχθύσι κύρμα γενέσθαι ἔκβαλον, αὐτὰρ ἐγὼ λιπόμην ἀκαχήμενος ἦτορ· τοὺς δ’ Ἰθάκῃ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ, ἔνθα με Λαέρτης πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν. Οὕτω τήνδε τε γαῖαν ἐγὼν ἴδον ὀφθαλμοῖσιν». Τὸν δ’ αὖ διογενὴς Ὀδυσεὺς ἠμείβετο μύθῳ· «Εὔμαι’, ἦ μάλα δή μοι ἐνὶ φρεσὶ θυμὸν ὄρινας ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἄλγεα θυμῷ. Ἀλλ’ ἦ τοι σοὶ μὲν παρὰ καὶ κακῷ ἐσθλὸν ἔθηκεν Ζεύς, ἐπεὶ ἀνδρὸς δώματ’ ἀφίκεο πολλὰ μογήσας ἠπίου, ὃς δή τοι παρέχει βρῶσίν τε πόσιν τε ἐνδυκέως, ζώεις δ’ ἀγαθὸν βίον· αὐτὰρ ἐγώ γε πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε’ ἀλώμενος ἐνθάδ’ ἱκάνω». Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· καδδραθέτην δ’ οὐ πολλὸν ἐπὶ χρόνον, ἀλλὰ μίνυνθα· αἶψα γὰρ Ἠὼς ἦλθεν ἐύθρονος. Οἱ δ’ ἐπὶ χέρσου Τηλεμάχου ἕταροι λύον ἱστία, κὰδ δ’ ἕλον ἱστὸν καρπαλίμως, τὴν δ’ εἰς ὅρμον προέρεσσαν ἐρετμοῖς. Ἐκ δ’ εὐνὰς ἔβαλον, κατὰ δὲ πρυμνήσι’ ἔδησαν· ἐκ δὲ καὶ αὐτοὶ βαῖνον ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης, δεῖπνόν τ’ ἐντύνοντο κερῶντό τε αἴθοπα οἶνον. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, τοῖσι δὲ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἤρχετο μύθων· «Ὑμεῖς μὲν νῦν ἄστυδ’ ἐλαύνετε νῆα μέλαιναν, αὐτὰρ ἐγὼν ἀγροὺς ἐπιείσομαι ἠδὲ βοτῆρας· ἑσπέριος δ’ εἰς ἄστυ ἰδὼν ἐμὰ ἔργα κάτειμι. Ἠῶθεν δέ κεν ὕμμιν ὁδοιπόριον παραθείμην, δαῖτ’ ἀγαθὴν κρειῶν τε καὶ οἴνου ἡδυπότοιο». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής· «Πῇ γὰρ ἐγώ, φίλε τέκνον, ἴω; Τεῦ δώμαθ’ ἵκωμαι ἀνδρῶν, οἳ κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν; Ἢ ἰθὺς σῆς μητρὸς ἴω καὶ σοῖο δόμοιο;» Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Ἄλλως μέν σ’ ἂν ἐγώ γε καὶ ἡμετερόνδε κελοίμην ἔρχεσθ’· οὐ γάρ τι ξενίων ποθή· ἀλλὰ σοὶ αὐτῷ χεῖρον, ἐπεί τοι ἐγὼ μὲν ἀπέσσομαι, οὐδέ σε μήτηρ ὄψεται· οὐ μὲν γάρ τι θαμὰ μνηστῆρσ’ ἐνὶ οἴκῳ φαίνεται, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν ὑπερωίῳ ἱστὸν ὑφαίνει. Ἀλλά τοι ἄλλον φῶτα πιφαύσκομαι, ὅν κεν ἵκοιο, Εὐρύμαχον Πολύβοιο δαΐφρονος ἀγλαὸν υἱόν, τὸν νῦν ἶσα θεῷ Ἰθακήσιοι εἰσορόωσιν· καὶ γὰρ πολλὸν ἄριστος ἀνὴρ μέμονέν τε μάλιστα μητέρ’ ἐμὴν γαμέειν καὶ Ὀδυσσῆος γέρας ἕξειν. Ἀλλὰ τά γε Ζεὺς οἶδεν Ὀλύμπιος αἰθέρι ναίων, εἴ κέ σφι πρὸ γάμοιο τελευτήσει κακὸν ἦμαρ». Ὧς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, κίρκος, Ἀπόλλωνος ταχὺς ἄγγελος· ἐν δὲ πόδεσσιν τίλλε πέλειαν ἔχων, κατὰ δὲ πτερὰ χεῦεν ἔραζε μεσσηγὺς νηός τε καὶ αὐτοῦ Τηλεμάχοιο. Τὸν δὲ Θεοκλύμενος ἑτάρων ἀπονόσφι καλέσσας ἔν τ’ ἄρα οἱ φῦ χειρί, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἔκ τ’ ὀνόμαζεν· «Τηλέμαχ’, οὔ τοι ἄνευ θεοῦ ἔπτατο δεξιὸς ὄρνις· ἔγνων γάρ μιν ἐσάντα ἰδὼν οἰωνὸν ἐόντα. Ὑμετέρου δ’ οὐκ ἔστι γένευς βασιλεύτερον ἄλλο ἐν δήμῳ Ἰθάκης, ἀλλ’ ὑμεῖς καρτεροὶ αιεί». Τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· «Αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη· τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι». Ἦ καὶ Πείραιον προσεφώνεε, πιστὸν ἑταῖρον· «Πείραιε Κλυτίδη, σὺ δέ μοι τά περ ἄλλα μάλιστα πείθῃ ἐμῶν ἑτάρων, οἵ μοι Πύλον εἰς ἅμ’ ἕποντο· καὶ νῦν μοι τὸν ξεῖνον ἄγων ἐν δώμασι σοῖσιν ἐνδυκέως φιλέειν καὶ τιέμεν, εἰς ὅ κεν ἔλθω». Τὸν δ’ αὖ Πείραιος δουρικλυτὸς ἀντίον ηὔδα· «Τηλέμαχ’, εἰ γάρ κεν σὺ πολὺν χρόνον ἐνθάδε μίμνοις· τὸν δέ τ’ ἐγὼ κομιῶ, ξενίων δέ οἱ οὐ ποθὴ ἔσται». Ὧς εἰπὼν ἐπὶ νηὸς ἔβη, ἐκέλευσε δ’ ἑταίρους αὐτούς τ’ ἀμβαίνειν ἀνά τε πρυμνήσια λῦσαι· οἱ δ’ αἶψ’ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῖσι καθῖζον. Τηλέμαχος δ’ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα, εἵλετο δ’ ἄλκιμον ἔγχος, ἀκαχμένον ὀξέι χαλκῷ, νηὸς ἀπ’ ἰκριόφιν· τοὶ δε πρυμνήσι’ ἔλυσαν. Οἱ μὲν ἀνώσαντες πλέον ἐς πόλιν, ὡς ἐκέλευσεν Τηλέμαχος φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο· τὸν δ’ ὦκα προβιβάντα πόδες φέρον, ὄφρ’ ἵκετ’ αὐλήν, ἔνθα οἱ ἦσαν ὕες μάλα μυρίαι, ᾗσι συβώτης ἐσθλὸς ἐὼν ἐνίαυεν, ἀνάκτεσιν ἤπια εἰδώς.​	5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 290 295 300 305 310 315 320 325 330 335 340 345 350 355 360 365 370 375 380 385 390 395 400 405 410 415 420 425 430 435 440 445 450 455 460 465 470 475 480 485 490 495 500 505 510 515 520 525 530 535 540 545 550 555 ​	Η δε Παλλάδα Αθηνά στη Λακεδαίμονα (μετά) από το μεγάλο γλέντι​ μετακινήθηκε στου ψυχωμένου (Κεφαλλήνα) Οδυσσέα τον υιό τον εκλεκτό το γυρισμό να υπενθυμίσει κι αφού τον παροτρύνει να κινήσει... Εύρε δε Τηλέμαχο και Νέστορος το γιο τον πολυαγαπημένο στον πρόδομο του Μενέλαου τιμημένου οι δυο τους να κοιμούνται, ήτοι στα ‘‘μαλακά’’ το Νεστορίδη μες στον ύπνο βυθισμένο, τον δε Τηλέμαχο ο ύπνος δεν τον είχε πάρει ο γλυκύς, αλλά μες στην ψυχή ετούτη την αθάνατη νυχτιά διέγειραν οι ‘‘εφιάλτες’’ του πατέρα. Αφού κοντά του στάθηκε γαλανομάτα Αθηνά γύρισε και του είπε: «Τηλέμαχε, καθόλου όμορφα μακριά περιπλανάσαι απ’ το παλάτι, τα πλούτη και αφήνοντας... κι άνδρες μες στα δικά σου τα ανάκτορα έτσι υπερφιάλους· μη όλα σου τα καταφάγουν μοιράζοντας τα πλούτη, και συ νά ’χεις τραβήξει τέτοιο δρόμο. Αλλά παρότρυνε ταχύτατα τον φωνακλά Μενέλαο τον αγαθο(-εργό) να σε κατευοδώσει, ώστε μέσα στον οίκο να προλάβεις απαράμιλλη μητέρα. Ήδη διότι διαρκώς πατέρας μα κι οι αδελφοί καλούν με τον Ευρύμαχο να παντρευτεί· διότι ‘‘άπαντες εκείνος υπερβάλλει’’ μνηστήρες εις τα δώρα και ξεπερνάει σε χαρίσματα· μη κάτι με δική σου ανοχή απόκτημα αφαιρεθεί από το σπίτι. Κατάλαβέ το διότι, τέτοια η ψυχή μέσα στα στήθια της γυναίκας· τον οίκο αυτού θέλει να ωφελεί, εκείνου στον οποίο καταλήγει, και των πιο πριν παιδιών κι ας είχε αγαπηθεί από παρθένα τίποτα δε θυμάται από αυτόν που πέθανε και ούτε αναφέρει. Αλλά εσύ ερχόμενος ο ίδιος θα επιτρέψεις βέβαια (να ακουστούν) καθέκαστα από τις παρακόρες (σε) αυτή που άριστη για σε θα φαίνεται πως είναι, και μέχρις ότου οι θεοί σύζυγο ταιριαστή σου φανερώσουν. Και άλλη μια κουβέντα θα σου πω, και βάλτη στο μυαλό σου. Οι πιο καλοί απ’ τους μνηστήρες επίτηδες σε καρτερούν μες στον πορθμό Ιθάκης μα και Σάμης της απόκρημνης, θέλοντας να (σε) σκοτώσουν πριν φτάσεις στην πατρίδα γη. Αλλά δεν τα πιστεύω βέβαια αυτά· πριν κάποιον και σκεπάσει η γη απ’ τους μνηστήρες άνδρες, που κατατρώγουνε το βιος σου. Αλλά μακριά απ’ τα νησιά σ’ απόσταση το πλοίο ...προσοχή, και ομοιόμορφα να πλέει μες στη νύχτα· και για εσέ θα στείλει ούριο οπίσω κάποιος αθάνατος αυτός που σε φυλά και σε ‘‘προσέχει’’. Αφ’ ότου πρώτη ακτή θα φτάσεις της Ιθάκης, πλοίο και σύντροφους παρότρυνε όλους να παν στην πόλη, κι ο ίδιος πρώτη σου δουλειά να φτάσεις στο χοιροβοσκό, τον φυλαχτή των χοίρων σου, με σε ομοϊδεάτη. Όπου και νύχτα να περάσεις· κι αυτόν να παροτρύνεις να εισέλθει εις την πόλη την αγγελία για να πει σε Πηνελόπη γνωστικιά, ένεκα πού ’σαι σώος και ήλθες απ’ την Πύλο». Και όπως είπε αποχώρησε αυτή πέρα μακριά στον Όλυμπο,​ ύστερα αυτός ξεσήκωσε του Νέστορα το γιο από τον ύπνο το γλυκό κινώντας μ’ ένα λάκτισμα ποδιού, και είπε μια κουβέντα προς αυτόν: «Πεισίστρατε εγέρσου, Νεστορίδη, τους ίππους με το νύχι το μονό ζεύξε τα υποζύγια πηγαίνοντας στο άρμα, ώστε να διαβούμε την οδό». Και σε αυτόν ο Νεστορίδης Πεισίστρατος απάντησε:​ «Τηλέμαχε πως έτσι ...δεν είναι (νά ’σαι) επειγόμενος για την οδό όσο βαστά η νύχτα η βαθιά· όμως θα έρθει γρήγορα η αυγή. Αλλά περίμενε, ως ότου δώρα φέροντας τα αποθέσει στ’ αμαξάκι ο ήρωας Ατρείδης, στα δόρατα (τα ένδοξα) ο ξακουστός Μενέλαος, και στα ‘‘πομπώδη’’ λόγια (τά που) αφού παραμυθιάσει θα μας ‘‘διώξει’’· και διότι απ’ αυτό ο φιλοξενούμενος θα έχει ανάμνηση παντοτινή του άνδρα του φιλόξενου που και αγάπη θα παρέχει». Ως είπε, κι ήλθε άμεσα χρυσόθρονη Αυγή.​ Και πλησιάζοντας κοντά ήλθε σ’ αυτούς ο φωνακλάς Μενέλαος ο αγαθο(-εργός), απ’ το κρεβάτι σηκωμένος, δίπλα απ’ την Ελένη με τα όμορφα μαλλιά. Κι όπως κατάλαβε λοιπόν αυτόν ο γιος αγαπημένος του Δυσσέα, χιτώνα κεντητό γύρω στο σώμα βιαστικά τύλιξε και έβαλε πάνω σε ώμους στιβαρούς μεγάλη φορεσιά ο ήρωας -πήγε δε προς τη θύρα, και είπε προς αυτόν στεκόμενος κοντά- Τηλέμαχος, του Οδυσσέα θεϊκού υιός αγαπημένος: «Μενέλαε Ατρείδη που σε μεγάλωσαν θεοί, λαών οπλαρχηγέ, ήδη στείλε με τώρα από (’δώ) σε γη αγαπημένη πατρική· ήδη διότι η ψυχή μου το ζητά στο σπίτι να βρεθώ». Κι έπειτ’ απάντησε σ’ αυτόν ο φωνακλάς Μενέλαος ο αγαθο(-εργός):​ «Τηλέμαχε, καθόλου εσέναν-ε εγώ χρόνο πολύ βεβαίως εδώ δεν θα δεσμεύσω που νόστο επιθυμείς· κι αντιπαθώ και όποιον άλλον άνδρα που ‘‘ξένια’’ προσφέρει, έξοχα κι όποιος απ’ τη μία αγαπά, κι από την άλλη έξοχα εχθρεύει· κι όλα υπερασπίζομαι τα θεσμοθετημένα. Εξίσου θά ’τανε κακό, όποιος δεν θέλει και να φύγει ξένον τον παροτρύνει και κείνον-ε που βιάζεται τον-ε κατακρατά. Φιλοξενία πρέπει σε αυτόν πού ’ναι κοντά, και όταν θέλει “παίρνει δρόμο”. Αλλά περίμενε, κι ως ότου δώρα φέρνοντας τα αποθέσω στ’ αμαξάκι καλά, και συ θα το ιδείς ‘‘δι’ οφθαλμών’’, θα είπω δε (και) στις γυναίκες δείπνο μέσα στο μέγαρο να φτιάξουν με τα φαγώσιμα που βρίσκονται εντός. Κι από τις δύο τις μεριές, φροντίδα και τιμή, κι ονειρεμένα, αφού δειπνήστε να διαβείτε σε γη μεγάλη και απέραντη. Και αν θελήσεις να στραφείς ανά την (κεντρική) Ελλάδα και μες στην Πελοπόννησο, τότε ο ίδιος ‘‘έπομαι’’ για σένα, θα ζεύξω και τους ίππους υποζύγια, στις πόλεις δε ανθρώπων θα ηγούμαι· ούτε κανείς εμάς εκεί θα αποπέμψει (μ’ άδεια χέρια), θα δώσει δε βεβαίως να φέρουμε το κάτι τί, ή κάποιους απ’ τους τρίποδες σε όμορφο χαλκό ή κάνα λέβητα ή και δύο ημίονους ή το χρυσό ποτήρι της σπονδής». Και σε αυτόν ο συνετός Τηλέμαχος απάντησε (συγκινημένος):​ «Μενέλαε Ατρείδη θεοί που αναθρέψαν, λαών οπλαρχηγέ, θά ’θελα ήδη να γυρίσω στα δικά μου· διότι πίσω δεν άφησα ερχόμενος κανένανε στο πόδι μου για τα υπάρχοντά μου· μήπως πατέρα ισόθεο ενώ αναζητώ ο ίδιος να χαθώ, ή κάτι μου ‘‘χαθεί’’ από το μέγαρο κειμήλιο λαμπρό». Αφού βεβαίως άκουσε αυτό ο αγαθο(-εργός) Μενέλαος με μια φωνή βροντώδη,​ διέταξε έτσι άμεσα τη σύζυγο και τις θαλαμηπόλους δείπνο μέσα στο μέγαρο να φτιάξουν με τα φαγώσιμα που βρίσκονται εντός. Κι ερχόμενος κοντά σ’ αυτόν ήλθε Ετεωνεύς Βοηθοΐδης, απ’ το κρεβάτι αφού σηκώθηκε, μια που πολύ δεν έμενε (μακριά) από εκεί· τον διέταξε ν’ ανάψει τη φωτιά βροντοφωνάζοντας με καλοσύνη ο Μενέλαος να ψήσει και τα κρέατα· κι όπως τα άκουσε αυτός δεν απειθάρχησε. Κατέβηκε κι ο ίδιος στο θάλαμο το μυρωμένο όχι μονάχος, μετά από αυτόν Ελένη βέβαια ακολουθεί και Μεγαπένθης. Αλλ’ όταν φτάσαν τελικά, εκεί που ‘‘έκειντο’’ κειμήλια γι’ αυτόν, έπειτα μεν Ατρείδης έλαβε δέπας αμφικύπελλον (ποτήρι της σπονδής), να φέρει και κρατήρα διέταξε το γιο τον Μεγαπένθη αργυρό. Ελένη δε παρίστατο εις τους φωριαμούς, όπου ήσανε γι’ αυτήν οι πέπλοι οι παμποίκιλοι, εκείνους που ’καμε η ίδια. Ένα από αυτούς σηκώνοντας έφερε η Ελένη, των γυναικών ευλογημένη, αυτός που στα στολίδια ήταν ο πλέον όμορφος μα και ο πιο μεγάλος, κι απέλαμπε σαν άστρο· και έκειτο ανάμεσα και πίσω απ’ τους άλλους. Και διάβηκαν πιο πριν μέσα από τις κάμαρες, μέχρι που συναντήσαν τον Τηλέμαχο· και τον προσφώνησε Μενέλαος ξανθός: «Τηλέμαχε, για το δικό σου νόστο, όπως εσύ με το μυαλό καταλαβαίνεις, ας το τελέσει ο Ζευς για ’σέ, ο καυγατζής ο σύζυγος της Ήρας· και από δώρα, όσα μεσα στο σπίτι ευρίσκονται κειμήλια, θα δώσω, τ’ ομορφότερο και είν’ αυτό για την τιμή την πιο μεγάλη· κρατήρα σμιλεμένο θα σου δώσω· και αργυρός είναι ολόκληρος, και στεφανώνονται τα χείλια με χρυσό, και έργο του Ηφαίστου. Ε και προσέφερε ο Φαίδιμος ο ήρως, των Σιδονίων βασιλεύς, όταν δικός του δόμος ‘‘σκέπασε κι απ’ τα δυο’’ εκεί σ’ εμέ σαν γύρναγα οπίσω· θέλω αυτόν να σου προσφέρω επί τούτου». Ως τέλειωσε το λόγο του μέσα στο χέρι θέτει το δέπας αμφικύπελλο​ ο ήρωας Ατρείδης· και στη συνέχεια κρατήρα λαμπερό ο Μεγαπένθης κρατερός έθεσε φέρνοντας ενώπιον αυτού αργυρό. Ελένη δε παρίστατο με μάγουλα πανέμορφα έχουσα πέπλο μες στα χέρια, και είπε λόγο και ονόμαζε μ’ αυτόν: «Δώρο για σένα και εγώ, αγαπημένο μου παιδί, ετούτο θα σου δώσω, ενθύμιο από τα χέρια της Ελένης, της πολυαγαπημένης σε γάμου ώρα, να φοράς στη σύζυγό σου· κι ως τότε δε στη φίλη τη μητέρα δώσε το για να τοποθετήσει μες στο μέγαρο. Και να μου φτάσεις σύ χαρούμενος στον ομορφοφτιαγμένο οίκο και στη δικιά σου γη την πατρική». Ως είπε μες στα χέρια ακουμπά, και δέχτηκε χαρούμενος αυτός.​ Και τα μεν μες στο κοφίνι θέτει ο ήρωας Πεισίστρατος δεχόμενος, και θαύμασε με την ψυχή τα πάντα ενώπιόν του· και με ξανθή την κεφαλή οδήγησε αυτούς Μενέλαος προς το δώμα. Και έπειτα (προσέφερε) να κάτσουν σε σκαμνιά μα και σε θρόνους. Κι η για το νίψιμο χεριών θαλαμηπόλος φέρνοντας έχυνε νερό από την πρόχουν καλή χρυσή πανέμορφη σε λέβητα αργυρό για να νιφθούν· και τράβηξε κοντά τραπέζι σκαλιστό. Κι η γλυκιά οικονόμος (με αιδώ) παρέθεσε ψωμί που είχε φέρει· εδέσματα πολλά ακουμπώντας να χαρούν όσοι ήταν στην παρέα. Και του Βοηθού ο γιος σερβίριζε τα κρέατα και μοίραζε μερίδες, τον οινοχόο έκανε κι ο γιος του Μενελάου ο τιμημένος. Στα έτοιμα τα φαγητά που ήτανε μπροστά κι αυτοί τα χέρια απλώναν. Αφού (ευχαριστήθηκαν) απ’ το ποτό και χόρτασαν το φαγητό τότε πια ο Τηλέμαχος κι ο χαϊδεμένος γιος του Νέστορα έζεψαν και τους ίππους κι ανέβαιναν στα άρματα τα ποικιλόχρωμα, και βγήκαν απ’ το πρόθυρο και απ’ την αίθουσα τη θορυβώδη. Κι αυτούς πλησίασε μετά ξανθός Μενέλαος Ατρείδης έχοντας οίνο μες στο χέρι το δεξί γλυκό που σε τρελαίνει μες στο χρυσό το δέπας, ώστε να λάβουν ευλογία. Και στάθηκε μπροστά στους ίππους, και πρόσθεσε με ύφος διδαχής: «Σας χαιρετώ, αγόρια δυο, και για το Νέστορα ποιμένα των λαών να πείτε· διότι για εμέ αυτός βεβαίως υπήρξε σαν πατέρας ήπιος τότε που πολεμούσαμε ενώπιον της Τροίας (εμείς) οι γιοι των Αχαιών». Κι ο συνετός Τηλέμαχος σ’ αυτόν απάντησε (συγκινημένος):​ «Κι εύκολα βέβαια σ’ εκείνον, θεοί που σε μεγάλωσαν, όπως τα αγορεύεις, τα πάντα αυτά σαν έλθουμε θε να τα περιγράψουμε· άμποτες έτσι και εγώ νοστήσας στην Ιθάκη, σαν θ’ απαντούσα Οδυσσέα μές στο σπίτι να τα πω, πως από σένα αφού έτυχα διάπλατη αγάπη έρχομαι, έτσι κειμήλια κουβαλώ πολλά και ακριβά». Καθώς λοιπόν του έλεγε ένα πτηνό φτεροκοπούσε δεξιά,​ αετός φέρνοντας χήνα ολόλευκη πελώρια στα νύχια, ήμερη μέσα από αυλή· κι ακολουθούσανε αυτό ουρλιάζοντας άνδρες μα και γυναίκες· κι αφού αυτός ήλθε κοντά τους έσκουξε από δεξιά ενώπιον των ίππων. Και βλέποντας αυτοί εχάρηκαν, και σ’ όλους η ψυχή μες στο μυαλό αναπτερώθηκε. Και για αυτούς Πεισίστρατος ο Νεστορίδης άρχισε να εξιστορεί: «Εκφράσου πια (στοχάσου), Μενέλαε θεόθρεφτε, λαών οπλαρχηγέ, πώς το ενόησες αυτό το τερατώδες που εφανέρωσε θεός σ’ εσέναν-ε τον ίδιο». Σαν τό ’πε, και ‘‘μουρμούριζε’’ (σκεφτόμενος) ο φιλοπόλεμος Μενέλαος,​ αφού κατανοήσει πώς να (το) ερμηνεύσει επακριβώς. Και απ’ αυτόν προτρέχοντας Ελένη με τα πέπλα να σαλεύουν είπε μία κουβέντα: «Ακούστε με, εγώ ύστερα θα μαντέψω, σαν μέσα στην ψυχή αθάνατοι θα βάλουνε και πως θα τελεστεί πιστεύω. Όπως ετούτος άρπαξε την παραφουσκωμένη χήνα απ’ το σπίτι, ερχόμενος απ’ το βουνό, όπου η δικιά του η γενιά μαζί και οι απόγονοι, έτσι ο Οδυσσέας κακά πολλά παθών και πολυπεριπλανηθείς στο σπίτι θα γυρίσει και θα εκδικηθεί· μήπως και ήδη σπίτι, όπου για όλους τους μνηστήρες προγραμματίζει το κακό» Και σε αυτήν Τηλέμαχος απάντησε με σύνεση (συγκινημένος):​ «Έτσι ας δώσει τώρα Ζευς, βαρύγδουπος ο σύζυγος της Ήρας· τότε για σένα κι από ’κείθε σα θεό σε εσέ θα προσευχόμουν». Μετά και απ’ αυτό εχτύπησε τους ίππους με μαστίγιο· κι εκείνοι γρήγορα πολύ​ αγκομαχώντας όρμηξαν από την πόλη διερχόμενοι για να βρεθούν στον κάμπο. Κι ολημερίς αυτοί έσειαν το ζυγό κρατώντας κι απ’ τα δυο. Και έδυσε ο Ήλιος κι όλοι οι δρόμοι γέμισαν σκιές, κι έφτασαν στις Φηρές στου Διοκλή το ‘‘πανδοχείο’’, του γιου του Ορτιλόχου, αυτόν που είχε κάνει παιδί ο Αλφειός. Όπου και άραξαν τη νύχτα, και που φιλοξενία τους παρέθεσε. Άμα ξημέρωσε κι εφάνη η Αυγή με τις ακτίνες τις ροδαλές έζεψαν και τους ίππους και ανέβαιναν στα ποικιλόχρωμα αμάξια, και τα τραβήξαν μπρος στην πόρτα από την αίθουσα τη θορυβώδη. Και με το λάσο χτύπησε τραβώντας, και που χωρίς αυτό δεν θα ορμούσαν. Κι ευθύς έπειτα έφθασαν στην πολιτεία της Πύλου την επιβλητική· και τότε ο Τηλέμαχος φώναξε προς του Νέστορα το γιο: «Νεστορίδη, πώς θα γινόταν να εκτελέσεις υποσχόμενος σ’ εμέ το λόγο το δικό μου; Φίλοι κι από τα ξένα ευχόμαστε να είμαστε για πάντα από των πατεράδων τη φιλία, μια πού ’μαστε και συνομήλικοι· και μάλιστα αυτό το δρομολόγιο πιο όμορφα ενώνει. Μη μ’ οδηγείς μακριά από το πλοίο, θρεμμένε θεϊκά, αλλ’ άφησέ (με) αυτού (εδώ), μη με κρατήσει ο γέροντας χωρίς τη θέλησή μου στον οίκο μέσα το δικό του θέλοντας να φιλέψει, ενώ σ’ εμένα χρέος ταχύτατα να φτάσω». Σαν τό ’πε, κι έτσι Νεστορίδης συμφώνησε μ’ αυτόν από ψυχής,​ πώς όσα υποσχέθηκε σ’ αυτόν επακριβώς θα εκτελέσει. Να και σ’ αυτόν τι φάνηκε πως είν’ επικερδές· έστρεψε ίππους προς το πλοίο το γοργό και προς το ακρογιάλι, κι εμπρός στην πρύμνη εκουβάλησε τα δώρα τα πανέμορφα, ύφασμα και χρυσό, τά που τού έδωκε Μενέλαος· και παροτρύνοντας αυτόν είπε με λόγια πεταχτά: «Ανάβαινε και με σπουδή ‘‘κέλευε’’ τώρα όλους τους συντρόφους, πριν φτάσω σπίτι εγώ και αναγγείλω εις τον γέροντα· γιατί καλά εγώ γνωρίζω αυτό μέσ’ από το μυαλό και από μέσ’ απ’ την ψυχή· ποια είν’ εκείνου η ψυχούλα η μεγάλη, δε θα θελήσει να σ’ αφήσει, αλλ’ ο ίδιος με σκοπό να προσκαλέσει θα φτάσει εδώ, ε κι ούτε ισχυρίζομαι αμέσως να γυρίσει μ’ άδεια χέρια· γιατί αλλιώτικα πολύ θα χολωθεί». Όπως τα είπε τράβηξε τους ίππους με την όμορφη τη χαίτη​ στο άστυ των Πυλίων στη στιγμή, γοργά και έφτασε στ’ ανάκτορα μετά. Ο δε Τηλέμαχος αφού παρότρυνε το πλήρωμα διέταξε: «Ταχτοποιήστε, σύντροφοι, τα εξαρτήματα του καραβιού, κι οι ίδιοι ν’ ανεβαίνουμε, να πάρουμε το δρόμο». Σαν είπε, κι έτσι μεν αυτοί ακούγανε τα λόγια του προσεκτικά κι επείθοντο,​ ευθύς και έτσι έμπαιναν και κάθιζαν στους πάγκους. Ήτοι εκείνος μεν εφρόντιζε αυτά και προσευχόταν, και για την Αθηνά ιερουργούσε​ παρά την πρύμνη του πλεούμενου· κι από κοντά ήλθε ένας άνδρας σε αυτόν από μακριά (αλλοδαπός), ξεφεύγοντας από το Άργος που σκότωσε έναν άνθρωπο μάντης· που βέβαια από γενιά ήταν απόγονος Μελάμποδος, που πριν μεν κάποτε έμενε στην Πύλο ένα γύρω, των κοπαδιών τη μάνα, πλούσιος μες στους Πύλιους σ’ ανάκτορα μεγαλειώδη κατοικών· κάποτε βέβαια αφίκετο σε δήμο αλλονών, απ’ την πατρίδα φεύγοντας και το μεγάθυμο Νηλέα, τον πιο μεγαλεπήβολο όλων των ζωντανών, που χρήματα πολλά αυτού (περιουσιακά) σχεδόν για ένα χρόνο είχε κρατήσει με τη βία. Κι εκείνος μεν μέσα στα μέγαρα Φυλάκης τελικά με δύσκολα δεσμά τον δέσανε βάσανα υποφέροντας σκληρά ένεκα κόρης του Νηλέα κι εξαιτίας μίας τέτοιας αβαρείας, αυτήν που έθεσε θεά μες στο μυαλό, άσχημα απ’ την ερινύα χτυπημένος. Αλλά και ξέφυγε αυτός από τη μοίρα ...και τράβηξε τα βόδια όπως μουγκάνιζαν στην Πύλο απ’ την Φυλάκη και ανήθικη ξεπλήρωσε δουλειά εις τον σεβάσμιο Νηλέα, και για τον αδελφό (του) τη γυναίκα οδήγησε προς τα παλάτια· και τελικά αυτός σε αλλονών αφίκετο το δήμο, στ’ αλογοτρόφο Άργος· τόπος διότι φάνηκε σ’ αυτόν πως θά ’τανε γραφτό να μείνει ώστε να γίνει στους πολλούς Αργείους αρχηγός. Όπου γυναίκα και παντρεύτηκε και έχτισε μεγάλο σπίτι, κι εγέννησε τον Αντιφάτη και τον Μάντιο, γιους δύο ρωμαλέους· ο Αντιφάτης μεν εγέννησε ‘‘μεγάθυμο’’ Οϊκλή. Ύστερα Οϊκλής σωτήρα Αμφιάραο λαού, που περιέβαλε μ’ αγάπη κι ο αιγίοχος ο Ζευς (για προστασία) κι ο Απόλλων παντοτινή αγάπη· όμως δεν πήρε την οδό των γηρατειών, αλλ’ ‘‘απωλέσθηκε’’ στίς Θήβες ένεκα κάτι ‘‘γύναιων’’ που είχανε για δώρα. Κι από αυτόν υιοί εγένοντο Αλκμάων και Αμφίλοχος. Ο Μάντιος από την άλλη εγέννησε και Πολυφείδεα και Κλείτο· αλλά μετά τον Κλείτο τον άρπαξε χρυσόθρονη Αυγή ένεκα της δικής του ομορφιάς, για να μεταφερθεί στους αθανάτους· ύστερα Πολυφείδεα υπέρθυμο ως μάντη ο Απόλλων έκανε μέσα στους θνητούς απίθανο, αφότου Αμφιάραος απέθανεν. Που στην Υπερησία μετανάστευσε απ’ τον πατέρα χολωμένος, όπου βεβαίως μένοντας αυτός εμάντευε για όλους τους θνητούς. Έτσι εκείνου μεν επήλθε γιος, και όνομα επήρε Θεοκλύμενος,​ που τότε ίστατο ενώπιον του Τηλεμάχου. Κι αυτόν συνάντησε ενόσω προσευχόμενος τελούσε τις σπονδές και στο γοργό καράβι δίπλα, και φωνάζοντας σ’ αυτόν είπε “έπεα πτερόεντα”: «Ω φίλε, επειδή σε συναντώ ιερουργούντα σε τούτο ’δω το μέρος, εκλιπαρώ επί της τελετής μα και του δαίμονος, αμέσως έπειτα κι εσέ του ίδιου επικεφαλής, κι αυτών που έπονται συντρόφων, ειπέ σ’ εμέ που σε ρωτώ την πάσα αλήθεια, μήτε να συγκαλύψεις· ποιος, από ποιους ανθρώπους είσαι; Πούθε η πόλη κι οι γονείς;» Κι άμεσα ο Τηλέμαχος απάντησε με στόμφο:​ «Έτσι εγώ ξένε για ’σέ, πολύ αναλυτικά θα περιγράψω. Κατάγομαι απ’ την Ιθάκη, πατέρας μου είναι ο Οδυσσεύς αν ήτανε ποτέ· μα τώρα ήδη χάθηκε με όλεθρο πικρό. Ένεκα τώρα του οποίου και πλήρωμα λαβών και πλοίο μελανόν ήλθα ώστε να μάθω αν ο πατέρας θα γινόταν να γυρίσει». Και τότε είπε προς αυτόν με θεϊκή μορφή ο Θεοκλύμενος:​ «Έτσι κι εγώ όπως εσύ απ’ την πατρίδα (μακριά), άνδρα αφού κατέσφαξα της ίδιας της φυλής· πολλοί κι οι αδελφοί μα κι οι δικοί του συγγενείς ανά το Άργος όπου άλογα βοσκούν, κι εξουσιάζουνε των Αχαιών το μεγαλείο· από αυτούς γλυτώνοντας τη μαύρη μοίρα και το θάνατο φεύγω, γιατί μού ’ναι γραφτό σ’ ανθρώπους να πλανιέμαι. Αλλά στο πλοίο βοήθα με ν’ ανέβω, μια που ωσάν φυγάς ικέτευσα εσέ, εμέ μην κατασφάξουν· γιατί πιστεύω με διώκουν». Μετά σ’ αυτόν και ο Τηλέμαχος απάντησε στα σοβαρά:​ «Και βέβαια δεν πρόκειται να σ’ απωθήσω που θέλεις να περάσεις μες στο πλοίο, μα πήδα· ύστερα από ’κεί θα σε φιλέψω, μ’ εκείνα εκεί που έχουμε». Έτσι καθώς του φώναζε εδέχθηκε το χάλκινο κοντάρι απ’ αυτόν,​ και το οποίο στέριωσε στην κουπαστή του πλοίου του ευέλικτου βεβαίως· κι ανέβηκε κι αυτός επί του ποντοπόρου πλοίου, και κάθισε έπειτα στην πρύμνη, και δίπλα σε αυτόν βόλεψε Θεοκλύμενο· έλυσαν δε της πρύμνης (τα σχοινιά) και παροτρύνοντας το πλήρωμα Τηλέμαχος διέταξε ν’ ασχοληθούν μ’ εξοπλισμό· κι αυτοί επείθοντο με προθυμία. Και μέσα στη μεσαία υποδοχή ελάτινο κατάρτι στήσαν αφού εσήκωσαν, και έδεσαν προεντατήρες από κάτω, και τέντωσαν λευκά πανιά με τα καλοστριμένα τα βοϊδόπετσα. Και σε αυτούς ούριο άνεμο στέλνει ‘‘γλαυκώπις’’ Αθηνά ζεστόν αιθέριο να πέφτει από ψηλά, ώστε πολύ γοργά το πλοίο όπως έτρεχε έσκιζε προς τα πάνω τ’ αλμυρό της θάλασσας νερό. Προσπέρασαν δε τους Κρουνούς και τη Χαλκίδα με τις όμορφες ακτές. Κι έδυσε ο ήλιος κι όλοι οι δρόμοι γέμισαν σκιές,​ κι αυτό προσπέρασε Φεές σπρωγμένο απ’ τον ούριο του Δία, κοντά και εις την Ήλιδα τη θεϊκή, που έχουν κράτος Επειοί. Κι από εκεί μετά έστριψε προς τα γρήγορα νησάκια, γιαλό-γιαλό, αν θα ξεφύγει θάνατο να θέλει ή να χαθεί. Κι εκείνη τη στιγμή μες στην καλύβα Οδυσσεύς και ο σεβάσμιος χοιροβοσκός​ τσιμπολογούσαν· δίπλα σ’ αυτούς γευμάτιζαν και άλλοι άνδρες. Ύστερ’ αφού ‘‘ξεράθηκαν’’ απ’ το πιοτό κι από το φαγητό, σ’ αυτούς κι ο Οδυσσεύς είπε μετά διερευνώντας τον ‘‘συβώτα’’, ή αν αυθόρμητα αυτόν ακόμα θα φιλοξενεί και να κελεύει για να μείνει αυτού μες στο σταθμό, ή αν θα παροτρύνει για την πόλη: «Ακούστε τώρα, Εύμαιε κι οι άλλοι όλοι οι συντρόφοι. Με το που θά ’ρθει η Αυγή επιθυμώ ν’ αποχωρήσω για την πόλη να ζητιανέψω σα πτωχός, ώστε να μην εσένα κατατρέχω και συντρόφους. Αλλά κοπιάστε στήριγμα για ’μέ και καθοδηγητή καλόν-ε να παρέχεις, και που για ’κει θα μ’ οδηγήσει· κατά την πόλη και ο ίδιος απ’ ανάγκη θε να γυρολογώ,... ‘‘ε ρε και κάποιος όρεξη κουτάλι και πιρούνι’’. Και όπως θά ’ρθω προς τα δώματα και Οδυσσέα θεϊκού θα πω σε Πηνελόπη γνωστικιά την αγγελία, και όπως θα βρεθώ και μες στους υπερφίαλους μνηστήρες, αν θα μου έδιναν για δείπνο, έτσι όπως έχουνε τα μύρια καλά· κι ευθύς θα καλοβλέπατε τι θά ’κανα μαζί τους, η μοίρ’ αν το θελήσει... Διότι θα στο πω, και βάλε το εσύ μες στο μυαλό και άκουσε εμένα· με του Ερμή τη χάρη που όλα τα μπορεί, που και για όλα διαρκώς τα έργα των ανθρώπων προσφέρει κύρος κι ομορφιά, εις την ‘‘καπατσοσύνη’’ άλλος να παραβγεί θνητός δεν θα μπορούσε, και όμορφα ν’ ανάβω τη φωτιά και ξύλα ντάνα να τα σκίσω σε κομμάτια, και να σερβίρω πώς μα και να ψήνω και να χύνω το κρασί, τέτοια που και στους εκλεκτούς πρόθυμα παραδίδουνε (αυτοί που έχουν) χέρια». Και προς αυτόν βαρυγκομώντας είπες Εύμαιε συβώτα·​ «Ωιμέ, ξένε, τι ήτανε τούτο το νόημα μες στο μυαλό π’ απλώθηκε; τέτοιο εσύ ν’ αποζητάς εκεί ν’ απωλεσθείς εναγωνίως, αν θέλεις πια σε όμιλο μνηστήρων να εισχωρήσεις, αυτών κι η ύβρις και η βία ακουμπά σε σιδερένιο ουρανό. Ούτ’ έτσι όπως εσύ είναι οι υποτακτικοί εκείνων, αλλά πιο νέοι, με χλαίνες και καλοντυμένοι με χιτώνες, και πάντα ν’ αστραποβολούν οι κεφαλές και πρόσωπα ωραία, αυτοί που εξυπηρετούν εκείνους· καλοξυσμένα δε τραπέζια να στενάζουν φορτωμένα με ψωμί και κρέατα και οίνο. Αλλά παράμενε εδώ· γιατί κανείς απ’ την παρέα τη δική σου δε βαριέται, ούτ’ εγώ ούτε κανένας άλλος απ’ τους συντρόφους, που υπάρχουνε κοντά μου. Ύστερα αφού έλθει του Οδυσσέα με αγάπη ο υιός, εκείνος θα σε ντύσει με χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα, και θα στείλει, όπου κελεύει η καρδιά μέσ’ απ’ τα βάθη της ψυχής σου». Και έπειτα σ’ αυτόν απάντησε ο θεϊκός μα ταλαιπωρημένος Οδυσσέας:​ «Είθε έτσι, Εύμαιε, Διός πατέρα φίλος να γενείς, όπως ότι για μένα, έπαψες το χάλι και την τρανή μου συμφορά. Απ’ τον κατατρεγμό και δεν υπάρχει άλλο χειρότερο για τους θνητούς· αλλ’ ένεκα ‘‘χαμένης της γαστέρας’’ έχουνε ξεμπερδέματα κακά οι άνδρες, για όποιον έρχεται το χάλι η παραζάλη -συμφορά· μα τώρα επειδή πιέζεις για να μείνω και εμένα παραπέμπεις σε εκείνον, άντε ειπέ μου περί της μητρός του Οδυσσέα θεϊκού και του πατρός, που εγκατέλειψε πηγαίνοντας επάνω στην οδό των γηρατειών, αν κάπου ακόμα ζουν κάτω απ’ του ήλιου τις ανταύγειες, ή ήδη πέθαναν και είναι μες στου Άδη τα παλάτια». Και είπε προς αυτόν χοιροβοσκός, ο ομαδάρχης των ανδρών ‘‘εν συνεχεία’’:​ «Έτσι εγώ (αυτά) για σένα, ξένε, πολύ αναλυτικά θα περιγράψω. Λαέρτης μεν ακόμα ζει, και πάντοτε προσεύχεται στο Δία να πάρει την ψυχή από τα μέλη με (τα γενόμενα) αυτά μες στα παλάτια· διότι φωναχτά οδύρεται για το παιδί που λείπει και τη σεβαστικιά τη σύζυγο από κορίτσι (πού ’χε), ε κι η οποία μάλιστα, εκούσια σκοτωμένη και σε “ωμά” γεράματα (τον) έβαλε. Η δε από το άγχος του παιδιού εχάθηκε του ένδοξου, με θάνατο αλογάριαστο, τέτοιο να μην πεθάνει, όποιος δικός μου βέβαια αγαπημένος ήταν που θά ’μενε εδώ δα και φιλικά αισθήματα να τρέφει. Παρ’ όλο το λοιπόν εκείνη που θρηνούσε διαρκώς, τόσο αγαπητά για μένα μού στεκόταν να επικοινωνώ μαζί και κάτι να ρωτώ, ένεκα που μ’ ανάθρεψε η ίδια μαζί με την Κτιμένη με τα πέπλα τ’ ακριβά, την κόρη την καμαρωτή, αυτήν που από τα παιδιά γέννησε τελευταία· μ’ αυτήν μαζί μεγάλωσα, ελάχιστα λιγότερο κι εμένανε τιμούσε. Ύστερα πια που φτάσαμε κι οι δυο στην πολυαγαπημένη εφηβεία, την μεν έπειτα έδωσαν στη Σάμη και (δώρα) μύρια έλαβαν, ύστερα εμένα χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα εκείνη αφού (μου) φόρεσε πανέμορφα, δίνοντας υποδήματα και για τα πόδια, προέτρεψε να πάω στους αγρούς· κι από καρδιάς με αγαπούσε περισσότερο. Και ήδη τώρα για αυτά (επιστατώ) φροντίζω· αλλά για τούτο το δικό μου έργο θα εκτιμήσουνε οι μάκαρες θεοί, για τούτο ’δώ που δεν ξεχνώ· και έφαγα και ήπια απ’ αυτά κι έδωκα από σεβασμό - αιδώ (με ευχαρίστηση). Κι όμως από τη δέσποινα δεν είναι ένα εύγε να ακούσεις ούτε κουβέντα κι ούτε έργο, επειδή ...έμπεσε συμφορά μέσα στο σπίτι, άνδρες οι αλαζόνες-υπερφίαλοι· ενώ αποζητούν διακαώς οι υπηρέτες ενώπιον της δέσποινας να πουν και τα καθέκαστα να μάθει να φάν’ μα και να πιουν, και έπειτα να φέρουνε και κάτι τι για τους αγρούς, αυτά που πάντοτε και του προσωπικού γλυκαίνει την ψυχή». Και απαντώντας προς αυτόν είπε σκεφτόμενος πολύ ο Οδυσσέας:​ «Ωϊμέ, πως έτσι πού ’σουνα μικρός, Εύμαιε χοιροβοσκέ, απ’ την πατρίδα βρέθηκες πολύ μακριά κι απ’ τους γονείς. Αλλ’ άντε μου τούτο ειπέ και κατά γράμμα να το πεις χωρίς περιστροφές, μην κυριεύτηκε η πόλη από άνδρες με τους δρόμους τους πλατιούς μες στην οποία κατοικούσε ο πατέρας κι η μητέρα η σεβάσμια, ή ’σένανε βεβαίως αφού ξεμοναχιάσαν με τα πρόβατα ή μήπως με τα βόδια άνδρες εχθροί με πλοία πήραν και μετέφεραν εδώ προς τα παλάτια ενός ανδρός, που κι έδωκεν αντάλλαγμα αξιόλογο». Και είπε προς αυτόν χοιροβοσκός, ο ομαδάρχης των ανδρών, ‘‘εν συνεχεία’’:​ «Ξέν’ επειδή έτσι αυτά αναρωτιέσαι από με κι απάντηση αναμένεις, τώρα σιγά άκου μαζί κι ευχαριστήσου μα και πίνε το κρασί καθήμενος. Κι αυτές εδώ ατέλειωτες οι νύχτες· κι είν’ απ’ τη μια να κοιμηθείς, κι είναι να φχαριστιέσαι απ’ την άλλη να ακούς· τίποτα δε σε βιάζει, πριν απ’ την ώρα, να πλαγιάσεις· ανία και ο ύπνος ο πολύς. Κι από τους άλλους όποιον η καρδιά και η ψυχή προστάζει, ας πάει για ύπνο αφού βγει· κι άμα ξημέρωμα φανεί αφού προγευματίσει γουρούνια για τ’ ανάκτορα ας έπεται μετά. Κι όπως εμείς οι δυο μες στο καλύβι θα πίνουμε και θα τσιμπολογάμε με βάσανα ‘‘αλλήλων’’ πού ’χουν περάσει θα τερπώμεθα οι δυο όπως θα θυμόμαστε· γιατί και με τους πόνους μετά διασκεδάζει ένας άνδρας, όποιος πάθει πολλά αδιακρίτως και που περιπλανήθηκε καιρό. Και τούτο θα σου πω, εκείνο που με ρώτησες κι απάντηση προσμένεις. Συρία κάποια νήσος ονομάζεται, αν κάπου την ακούς,​ κάτω απ’ την Ορτυγία, όπου του Ήλιου τροπικοί όχι και τόσο δα πολυπληθής, αλλ’ αφ’ ενός ευλογημένη, καλή στα βόδια -στα κοπάδια των αρνιών, με οίνο άφθονο τα στάρια αρκετά. Ουδέποτε αφ’ ετέρου η πείνα εισέρχεται στο δήμο, ούτε και κάποια άλλη νόσος παρουσιάζεται αγιάτρευτη στους άτυχους θνητούς· αλλ’ όταν μες στην πόλη γερνούν τα φύλα των ανθρώπων, ερχόμενος με τ’ αργυρό το τόξο ο Απόλλωνας μαζί με την Αρτέμιδα με τ’ δικά τους βέλη ‘‘τρυφερά’’ όπως ερχόντουσαν σιμά (τούς) έριχνε στη γη. Εκεί όπου δυο πόλεις, τα πάντα δίκαια μοιράζονται· και σε αυτές τις δύο βασίλευε πατέρας ο δικός μου, Κτήσιος Ορμενίδης, που μοιάζει στους αθάνατους. Όπου και ήλθαν Φοίνικες άνδρες γνωστοί στη ναυτιλία,​ χαραμοφάιδες, μύρια πλουμίδια κουβαλώντας με καράβι. Βρισκόταν δε μέσα στο σπίτι του πατρός μου μια Φοίνισσα γυναίκα, όμορφη και μεγάλη μα και να ξέρει έργα εκλεκτά· και την οποία όμως οι Φοίνικες περιτριγύριζαν παμπόνηροι. Πρώτα δίπλα στα ύφαλα του πλοίου ενώθηκε κάποιος μαζί της καθώς έπλενε με έρωτα και πάθος, πράγμα που ξεσηκώνει και μυαλά των γυναικών με τη μεγάλη θηλυκότητα, κι ας ήταν και η πιο καλοπροαίρετη. Έτσι ρωτούσε έπειτα, ποια είναι κι από πού ’χει έλθει· κι ακαριαία αυτή το ψηλοτάβανο παλάτι του πατέρα υπεδείκνυε: “Καυχιέμαι ότι είμαι μεν απ’ την πολύχαλκο Σιδώνα, είμαι δε του Αρύβαντος η κόρη εγώ με τα αμέτρητα τα πλούτη· αλλά μ’ αρπάξανε, άνδρες ληστές, από την Τάφο, ερχόμενη απ’ τους αγρούς, και με περάσαν μεταφέροντες εδώ προς τα παλάτια τούτου του ανδρός, και ο οποίος έδωκε αντίτιμο αξιόλογο”. Και προς αυτήν για τη συνέχεια είπε ο άνδρας που ενώθηκε λαθραία:​ “ Άραγε τώρα πάλι μαζί μ’ εμάς ν’ ακολουθείς (θά ’θελες) για το σπίτι, ώστε να δεις το ψηλοτάβανο παλάτι του πατρός και της μητρός καθώς κι αυτούς τους ίδιους; Γιατί υπάρχουνε και πλούσιοι ακόμη ονομάζονται”. Και προς αυτόν για τη συνέχεια απηύθυνε το λόγο η γυναίκα κι αποκρίθηκε: “Θα γίνει και αυτό, αν βέβαια θα θέλατε, ναύτες, για ’με με όρκο πίστης δίκαιο να δεσμευτείτε πως στο σπίτι θα με πάτε”. Σαν είπε, κι έτσι αυτοί άπαντες φανερά ορκίζονταν, καθώς εκέλευε.​ Ύστερ’ αφού και όμωσαν (κι επώμνυον κι ορκίστηκαν) και τέλειωσαν τον όρκο, είπε μετά σ’ αυτούς για τη συνέχεια και η γυναίκα και συμπλήρωσε στο σχέδιο: “Τώρα σιγή· μην κάποιος προς εμέ με λόγια ομιλήσει απ’ το δικό σας πλήρωμα, σαν συναντήσει ή στο δρόμο, ή κάπου για την κρήνη, μη κάποιος (άλλος) προς το γέροντα στ’ ανάκτορο ερχόμενος το πει, καταλαβαίνοντας κι αυτός δέσει (μες στο υπόγειο) με δύσκολα δεσμά, και σχεδιάσει όλεθρο για σας. Αλλ’ έχετε το σχέδιο στο νου, κι επείγετε για τους διαβάτες το εμπόρευμα. Αλλ’ όταν πια και γίνει το πλοίο να γεμίσει μ’ αγαθά, έπειτα για εμέ γοργά να φτάσει αγγελία στα ανάκτορα· θα προσκομίσω διότι και χρυσό, όποιος και θά ’ρθει να το πάρει με τα χέρια. Και άλλο ναύλο επιπρόσθετο εγώ βεβαίως θά ’δινα και με τη θέλησή (μου). Διότι του ανδρός αυτού τον παίδα στο παλάτι μεγαλώνω, αυτό το πλέον κερδοφόρο, άμα τρέχει ξοπίσω μου και φτάσει ως την πόρτα· ετούτον και θα οδηγούσα ως το πλοίο, που και για σας αξία υπερμεγέθη θα προσδώσει, απ’ όπου κι αν περάσετε σ’ αλλόγλωσσους ανθρώπους”. Εκείνη μεν έτσι ως είπε προς τα ωραία δώματα απέβη,​ οι δ’ άπαντα ένα χρόνο μένοντες παρ’ ημίν στοιβάξανε εμπόρευμα πολύ μες στο πανώριο το σκαρί. Αλλ’ όταν πια γεμίσανε του πλοίου τα αμπάρια αυτοί θελήσανε να φύγουν, και τότε στείλανε λοιπόν τον αγγελιοφόρο, που θα ειδοποιούσε τη γυναίκα. Ήλθ’ ένας άνδρας προκομμένος προς το παλάτι του πατρός μου έχοντας περιδέραιο χρυσό, και με τα κεχριμπάρια στολισμένο. Κι έτσι ενώ αυτό μέσα στο μέγαρο οι υπηρέτριες κι η σεβαστή μητέρα χαϊδεύανε και με τα χέρια και κοίταζαν δι’ οφθαλμών, αντάλλαγμα υποσχόμενες· έκανε νεύμα σε αυτήν ο δε σιωπηλά. Ήτοι αφού αυτό απίθωσε στο κάνιστρο μετέβηκε στου πλοίου τις κοιλότητες, και παίρνοντας αυτή εμέ από το χέρι βγήκε έξω απ’ τη θύρα του ανάκτορου. Και βρήκε μες στον πρόδομο και δέπα (τα λατρευτικά) και τράπεζες ανδρών συνδαιτυμόνων, αυτοί που με πατέρα μου συναναστρέφονταν. Κι έτσι ενώ αυτοί σε θώκο της υποδοχής προβάλανε απόψεις για το δήμο, εκείνη δε ευθύς τρία σπονδής ποτήρια αφού κατέκρυψε στον κόρφο έφερε εκτός· ακολουθούσα ύστερα εγώ με ελαφράν καρδίαν. Και έδυσε ο ήλιος κι όλοι οι δρόμοι γέμισαν σκιές, και ήλθαμε εμείς βαδίζοντες γοργά στ’ ονομαστό λιμάνι, εκεί που ήταν των ανδρών Φοινίκων τρεχαντήρι. Και έπειτα αυτοί επάνω σαν ανέβηκαν επέπλεαν στους δρόμους του νερού, αφού ανέβασαν τους δυο μας· και ούριο απέστειλε ο Ζευς... Έξι ημέρες διαρκώς και πλέαμε και νύχτες και ημέρα· αλλ’ όταν Ζευς επέβαλε την έβδομη πια μέρα ο Κρονίων, έπειτα μεν αυτήν-ε τη γυναίκα χτύπησε η φαρμακοχέρα η Αρτέμιδα, και κοπανήθηκε με γδούπο στον κουβά σαν κίσσα όπως πέφτει μες στο κύμα. Κι αυτήν-α μεν στις φώκιες - στους ιχθύες και τροφή για να γενεί πετάξανε εκτός, έτσι εγώ απέμεινα εγκαταλειμμένος με πληγωμένη την καρδιά· και στην Ιθάκη τους παρέσυρε κι ο άνεμος και το υγρό στοιχείο, όπου Λαέρτης με αντάλλαξε με πράγματα δικά του. Έτσι κι εγώ δι’ οφθαλμών είδα τη γη ετούτη». Και σε αυτόν ο Οδυσσεύς -μιας θεϊκής καταγωγής- απάντησε με τα εξής:​ «Εύμαιε, μου ξεσήκωσες ήδη θυμό μεγάλο στο μυαλό λέγοντας τα καθέκαστα αυτά, όσα πια μέσα στην ψυχή βάσανα έχεις πάθει. Αλλ’ έτσι μεν με το κακό για σε παρέθεσε (και τ’ άλλο) το καλό ο Ζευς, στα δώματα επειδή αφού πολλά υπέφερες αφίκεσο ανδρός ηπίου, που έτσι σου παρέχει το φαγί μα και πιοτί και με το παραπάνω, ζεις κι ένα βίο αγαθό· από την άλλη βέβαια εγώ περιπλανώμενος σε άστεα θνητών πολλά έφτασα εδώ δα». Όπως ετούτοι αφ’ ενός τέτοια αγορεύαν μεταξύ τους...​ κι όχι για χρόνο αρκετό -μία κατάθεση ψυχής-, αλλά σβήναν οι ώρες...· διότι ευθύς ήλθ’ η Αυγή η καλοθρονιασμένη. Οι άλλοι αφ’ ετέρου στην ξηρά έλυναν τα πανιά το πλήρωμα του Τηλεμάχου, και κατεβάσαν το κατάρτι στα γοργά, και το προσέγγισαν στον όρμο με κουπιά. Έβγαλαν και μαδέρια (της καθόδου), κι έδεσαν κάτω με πρυμνήσια (σκοινιά)· και έβγαιναν οι ίδιοι και αυτοί στην ακροθαλασσιά, και προετοίμαζαν το δείπνο και κέρναγαν το σκούρο το κρασί. Ύστερ’ αφού ‘‘ξεράθηκαν’’ (κι ευχαριστήθηκαν) από πιοτό κι από το φαγητό, σ’ αυτούς και ο Τηλέμαχος με σύνεση (στα σοβαρά) άρχισε τις κουβέντες: «Εσείς από τη μια τώρα στην πόλη τραβάτε το καράβι, ύστερα εγώ αγρούς θα επισκεφτώ και κτηνοτρόφους· και την εσπέρα εις την πόλη θα κατέβω αφού δώ τα έργα τα δικά μου. Την δε Αυγή και για εσάς τα οδοιπορικά του ταξιδιού θα παραθέσω, ευχαριστήρια δεξίωση κρεάτων και του οίνου του γλυκόπιοτου». Και προς αυτόν για τη συνέχεια είπε ο Θεοκλύμενος μ’ εμφάνιση θεού:​ «Που άραγε πάω εγώ, αγαπημένο (μου) παιδί; Σε ποιών θα φτάσω δώματα ανδρών, που στην Ιθάκη έχουνε αρχή και κυβερνούν; Ή απ’ ευθείας πάω στης μητέρας σου και στο δικό σου σπιτικό;» Κι αμέσως σοβαρά Τηλέμαχος απάντησε (με σύνεση):​ «Αλλιώτικα μεν ’σέ εγώ και βέβαια θα (σε) καλούσα στο δικό μας νά ’ρθεις· διότι τίποτα δε θα ποθούσες απ’ τα ξένια· αλλά με τούτο ’δώ για σένα το χειρότερο, εγώ μεν επειδή απέχω απ’ αυτό, κι ούτε εσένα η μητέρα θ’ αντικρίσει· διότι αφ’ ενός σπάνια μες στο σπίτι στους μνηστήρες φαίνεται, αλλά μακριά από αυτούς εντός του υπερώου υφαίνει τον ιστό. Αλλ’ άλλο πρόσωπο θα πρότεινα για σε, σ’ αυτόν που και θα πήγαινες, καθόλου αδαή τον εκλεκτό Ευρύμαχο Πολύβου τον υιό, τώρα που Ιθακήσιοι ισόθεο αυτόν αναγνωρίζουν· διότι άνδρας άριστος και με το παραπάνω και μάλιστα έβαλε σκοπό μητέρα μου να παντρευτεί και να την έχει έπαθλο από τον Οδυσσέα. Αλλά αυτά βεβαίως γνωρίζει ο Ολύμπιος ο Ζευς που μένει στους αιθέρες, αν και πρό γάμου για αυτόν άσχημη μέρα τερματίσει». Έτσι πως είπε σε αυτόν πτηνό πετούσε από δεξιά​ γεράκι. Άγγελος του Απόλλωνα ταχύς· και μέσα στα ποδάρια έχοντας γραπωμένο περιστέρι, και σκόρπαγε φτερά ρίχνοντας κάτω αυτού ανάμεσα και προς το πλοίο και προς (τον ίδιο) τον Τηλέμαχο. Και αφού κάλεσε αυτόν μακριά από το πλήρωμα ο Θεοκλύμενος 530 και έτσι τού ’σφιξε το χέρι, και κατονόμαζε και είπε μια κουβέντα: «Τηλέμαχε, δεν πέταγε το δεξιόστροφο πτηνό χωρίς θεού (την εντολή)· γιατί τον αναγνώρισα να ενυπάρχει ιδών τον οιωνό όπως εγένετο. Και δεν υπάρχει άλλη γενιά καταλληλότερη να βασιλεύει απ’ την δικιά σας στο δήμο της Ιθάκης, αλλά εσείς οι πάντα κρατεροί (και μ’ εγκαρτέρηση)». Κι απάντησε σ’ αυτόν μετά Τηλέμαχος συγκινημένος:​ «Μακάρι, ξένε, να γινότανε ο λόγος τούτος τελικά· τάχιστα κι απ’ αυτό θα γνώριζες αγάπη και δώρα και πολλά από εμέ, έτσι που θα σε μακαρίζει αν κάποιος θα σε συναντά». Και προς τον Πείραιο εφώναξε από εκεί, σύντροφο τον πιστό·​ «Πείραιε Κλυτίδη, και συ για με κατά τα άλλα πιο πολύ απ’ το δικό μου πλήρωμα υπάκουος, αυτοί που με ακολουθούσαν για την Πύλο· και τώρα αυτόν τον ξένο πηγαίνοντας για χάρη μου σε δώματα δικά σου και να τιμάς -φιλοξενείς και με το παραπάνω, ώσπου νά ’ρθω». Κι απάντησε σ’ αυτόν ο Πείραιος στα δόρατα γνωστός:​ «Τηλέμαχε, και αν ακόμα εδώ δά χρόνο πολύ παρέμενες εσύ... αυτόν κι εγώ θα περιποιηθώ, και τίποτα απ’ τα ξένια δεν θά ’ταν να ποθήσει». Σαν είπε επιβιβάστηκε στο πλοίο, και πρόσταξε τους σύντροφους​ κι οι ίδιοι ν’ ανεβαίνουν να λύσουν και να πάρουν πάνω τα πρυμνήσια σκοινιά και μπαίναν-ε ευθύς αυτοί και κάθιζαν στους πάγκους. Ο δε Τηλέμαχος κάτ’ απ’ τα πόδια έδεσε τα πέδιλα καλά, σήκωσε και το κοντάρι το γενναίο, αιχμή με κοφτερό χαλκό που είχε φορεμένη, απ’ το κατάστρωμα του πλοίου· και λύσαν τα πρυμνήσια αυτοί. Κι ωθήσανε σηκώνοντάς το (απ’ την άμμο) έπλεαν για την πόλη, όπως πρόσταξε Τηλέμαχος ο γιος αγαπημένος Οδυσσέα θεϊκού· αυτόνα δε γοργά τα πόδια βιαστικά μετέφεραν, ως ότου έφτασε εις την αυλή, όπου γι’ αυτόν ήσαν αμέτρητα γουρούνια, αρμόδιος γι’ αυτά χοιροβοσκός -που ήταν εκλεκτός- φυλούσε, απολαμβάνοντας την εύνοια των αφεντάδων.