Ομηρική διάλεκτος | Στίχοι | Νεοελληνική απόδοση |
---|---|---|
Αὐτὰρ ὁ ἐκ λιμένος προσέβη τρηχεῖαν ἀταρπὸν χῶρον ἀν’ ὑλήεντα δι’ ἄκριας, ᾗ οἱ Ἀθήνη πέφραδε δῖον ὑφορβόν, ὅ οἱ βιότοιο μάλιστα κήδετο οἰκήων, οὓς κτήσατο δῖος Ὀδυσσεύς. Τὸν δ’ ἄρ’ ἐνὶ προδόμῳ εὗρ’ ἥμενον, ἔνθα οἱ αὐλὴ ὑψηλὴ δέδμητο, περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ, καλή τε μεγάλη τε, περίδρομος· ἥν ῥα συβώτης αὐτὸς δείμαθ’ ὕεσσιν ἀποιχομένοιο ἄνακτος, νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος, ῥυτοῖσιν λάεσσι καὶ ἐθρίγκωσεν ἀχέρδῳ. Σταυροὺς δ’ ἐκτὸς ἔλασσε διαμπερὲς ἔνθα καὶ ἔνθα πυκνοὺς καὶ θαμέας, τὸ μέλαν δρυὸς ἀμφικεάσσας. Ἔντοσθεν δ’ αὐλῆς συφεοὺς δυοκαίδεκα ποίειν πλησίον ἀλλήλων, εὐνὰς συσίν· ἐν δὲ ἑκάστῳ πεντήκοντα σύες χαμαιευνάδες ἐρχατόωντο, θήλειαι τοκάδες· τοὶ δ’ ἄρσενες ἐκτὸς ἴαυον, πολλὸν παυρότεροι· τοὺς γὰρ μινύθεσκον ἔδοντες ἀντίθεοι μνηστῆρες, ἐπεὶ προΐαλλε συβώτης αἰεὶ ζατρεφέων σιάλων τὸν ἄριστον ἁπάντων· οἱ δὲ τριηκόσιοί τε καὶ ἑξήκοντα πέλοντο. Πὰρ δὲ κύνες θήρεσσιν ἐοικότες αἰὲν ἴαυον τέσσαρες, οὓς ἔθρεψε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν. Αὐτὸς δ’ ἀμφὶ πόδεσσιν ἑοῖς ἀράρισκε πέδιλα, τάμνων δέρμα βόειον ἐυχροές· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι ᾤχοντ’ ἄλλυδις ἄλλος ἅμ’ ἀγρομένοισι σύεσσιν, οἱ τρεῖς· τὸν δὲ τέταρτον ἀποπροέηκε πόλινδε, σῦν ἀγέμεν μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ἀνάγκῃ, ὄφρ’ ἱερεύσαντες κρειῶν κορεσαίατο θυμόν. Ἐξαπίνης δ’ Ὀδυσσῆα ἴδον κύνες ὑλακόμωροι· οἱ μὲν κεκληγῶτες ἐπέδραμον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἔζετο κερδοσύνῃ, σκῆπτρον δὲ οἱ ἔκπεσε χειρός. Ἔνθα κεν ᾧ πὰρ σταθμῷ ἀεικέλιον πάθεν ἄλγος· ἀλλὰ συβώτης ὦκα ποσὶ κραιπνοῖσι μετασπὼν ἔσσυτ’ ἀνὰ πρόθυρον, σκῦτος δέ οἱ ἔκπεσε χειρός. Τοὺς μὲν ὁμοκλήσας σεῦεν κύνας ἄλλυδις ἄλλον πυκνῇσιν λιθάδεσσιν· ὁ δὲ προσέειπεν ἄνακτα· «Ὦ γέρον, ἦ ὀλίγου σε κύνες διεδηλήσαντο ἐξαπίνης, καί κέν μοι ἐλεγχείην κατέχευας. Καὶ δέ μοι ἄλλα θεοὶ δόσαν ἄλγεά τε στοναχάς τε· ἀντιθέου γὰρ ἄνακτος ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων ἧμαι, ἄλλοισιν δὲ σύας σιάλους ἀτιτάλλω ἔδμεναι· αὐτὰρ κεῖνος ἐελδόμενός που ἐδωδῆς πλάζετ’ ἐπ’ ἀλλοθρόων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε, εἴ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο. Ἀλλ’ ἔπεο, κλησίηνδ’ ἴομεν, γέρον, ὄφρα καὶ αὐτός, σίτου καὶ οἴνοιο κορεσσάμενος κατὰ θυμόν, εἴπῃς, ὁππόθεν ἐσσὶ καὶ ὁππόσα κήδε’ ἀνέτλης». Ὧς εἰπὼν κλησίηνδ’ ἡγήσατο δῖος ὑφορβός, εἷσεν δ’ εἰσαγαγών, ῥῶπας δ’ ὑπέχευε δασείας, ἐστόρεσεν δ’ ἐπὶ δέρμα ἰονθάδος ἀγρίου αἰγός, αὐτοῦ ἐνεύναιον, μέγα καὶ δασύ. Χαῖρε δ’ Ὀδυσσεύς, ὅττι μιν ὧς ὑπέδεκτο, ἔπος τ’ ἔφατ’ ἐκ τ’ ὀνόμαζεν· «Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι, ὅττι μάλιστ’ ἐθέλεις, ὅτι με πρόφρων ὑπέδεξο». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ξεῖν’ οὔ μοι θέμις ἔστ’, οὐδ’ εἰ κακίων σέθεν ἔλθοι, ξεῖνον ἀτιμῆσαι· πρὸς γὰρ Διός εἰσιν ἅπαντες ξεῖνοι τε πτωχοί τε. Δόσις δ’ ὀλίγη τε φίλη τε γίγνεται ἡμετέρη· ἡ γὰρ δμώων δίκη ἐστὶν αἰεὶ δειδιότων, ὅτ’ ἐπικρατέωσιν ἄνακτες οἱ νέοι. Ἧ γὰρ τοῦ γε θεοὶ κατὰ νόστον ἔδησαν, ὅς κεν ἔμ’ ἐνδυκέως ἐφίλει καὶ κτῆσιν ὄπασσεν, οἶκόν τε κλῆρόν τε ἐύμορφόν τε γυναῖκα, οἷά τε ᾧ οἰκῆι ἄναξ ἐύθυμος ἔδωκεν, ὅς οἱ πολλὰ κάμῃσι, θεὸς δ’ ἐπὶ ἔργον ἀέξῃ, ὡς καὶ ἐμοὶ τόδε ἔργον ἀέξεται, ᾧ ἐπιμίμνω. Τῷ κέ με πόλλ’ ὤνησεν ἄναξ, εἰ αὐτόθ’ ἐγήρα· ἀλλ’ ὄλεθ’· ὡς ὤφελλ’ Ἑλένης ἀπὸ φῦλον ὀλέσθαι πρόχνυ, ἐπεὶ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ’ ἔλυσεν· καὶ γὰρ κεῖνος ἔβη Ἀγαμέμνονος εἵνεκα τιμῆς Ἴλιον εἰς ἐύπωλον, ἵνα Τρώεσσι μάχοιτο». Ὧς εἰπὼν ζωστῆρι θοῶς συνέργεε χιτῶνα, βῆ δ’ ἴμεν ἐς συφεούς, ὅθι ἔθνεα ἔρχατο χοίρων. Ἔνθεν ἑλὼν δύ’ ἔνεικε καὶ ἀμφοτέρους ἱέρευσεν, εὗσέ τε μίστυλλέν τε καὶ ἀμφ’ ὀβελοῖσιν ἔπειρεν. Ὀπτήσας δ’ ἄρα πάντα φέρων παρέθηκ’ Οδυσῆι θέρμ’ αὐτοῖς ὀβελοῖσιν· ὁ δ’ ἄλφιτα λευκὰ πάλυνεν. Ἐν δ’ ἄρα κισσυβίῳ κίρνη μελιηδέα οἶνον, Αὐτὸς δ’ ἀντίον ἷζεν, ἐποτρύνων δὲ προσηύδα· «Ἔσθιε νῦν, ὦ ξεῖνε, τά τε δμώεσσι πάρεστιν, χοίρε’· ἀτὰρ σιάλους γε σύας μνηστῆρες ἔδουσιν, οὐκ ὄπιδα φρονέοντες ἐνὶ φρεσὶν οὐδ’ ἐλεητύν. Οὐ μὲν σχέτλια ἔργα θεοὶ μάκαρες φιλέουσιν, ἀλλὰ δίκην τίουσι καὶ αἴσιμα ἔργ’ ἀνθρώπων. Καὶ μὲν δυσμενέες καὶ ἀνάρσιοι, οἵ τ’ ἐπί γαίης ἀλλοτρίης βῶσιν καί σφι Ζεὺς ληίδα δώῃ, πλησάμενοι δέ τε νῆας ἔβαν οἰκόνδε νέεσθαι καὶ μὲν τοῖς ὄπιδος κρατερὸν δέος ἐν φρεσί πίπτει· οἵδε δέ τοί τι ἴσασι, θεοῦ δέ τιν’ ἔκλυον αὐδήν, κείνου λυγρὸν ὄλεθρον, ὅ τ’ οὐκ ἐθέλουσι δικαίως μνᾶσθαι οὐδὲ νέεσθαι ἐπὶ σφέτερ’, ἀλλὰ ἕκηλοι κτήματα δαρδάπτουσιν ὑπέρβιον, οὐδ’ ἐπὶ φειδώ. Ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ Διός εἰσιν, οὒ ποθ’ ἓν ἱερεύουσ’ ἱερήιον οὐδὲ δύ’ οἴω· οἶνον δὲ φθινύθουσιν ὑπέρβιον ἐξαφύοντες. Ἦ γάρ οἱ ζωή γ’ ἦν ἄσπετος· οὔ τινι τόσση ἀνδρῶν ἡρώων, οὔτ’ ἠπείροιο μελαίνης οὔτ’ αὐτῆς Ἰθάκης· οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν ἔστ’ ἄφενος τοσσοῦτον· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω. Δώδεκ’ ἐν ἠπείρῳ ἀγέλαι· τόσα πώεα οἰῶν, τόσσα συῶν συβόσια, τόσ’ αἰπόλια πλατέ’ αἰγῶν βόσκουσι ξεῖνοί τε καὶ αὐτοῦ βώτορες ἄνδρες. Ἐνθάδε δ’ αἰπόλια πλατέ’ αἰγῶν ἕνδεκα πάντα ἐσχατιῇ βόσκοντ’, ἐπὶ δ’ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄρονται. Τῶν αἰεί σφιν ἕκαστος ἐπ’ ἤματι μῆλον ἀγινεῖ, ζατρεφέων αἰγῶν ὅς τις φαίνηται ἄριστος. Αὐτὰρ ἐγώ σῦς τάσδε φυλάσσω τε ῥύομαί τε καί σφι συῶν τὸν ἄριστον ἐὺ κρίνας ἀποπέμπω». Ὧς φάθ’, ὁ δ’ ἐνδυκέως κρέα τ’ ἤσθιε πῖνέ τε οἶνον ἁρπαλέως ἀκέων, κακὰ δὲ μνηστῆρσι φύτευεν. Αὐτὰρ ἐπεὶ δείπνησε καὶ ἤραρε θυμὸν ἐδωδῇ, καί οἱ πλησάμενος δῶκε σκύφον, ᾧ περ ἔπινεν, οἴνου ἐνίπλειον· ὁ δ’ ἐδέξατο, χαῖρε δὲ θυμῷ. καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· «Ὧ φίλε, τίς γάρ σε πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν, ὧδε μάλ’ ἀφνειὸς καὶ καρτερός, ὡς ἀγορεύεις; Φῆς δ’ αὐτὸν φθίσθαι Ἀγαμέμνονος εἴνεκα τιμῆς· εἰπέ μοι, αἴ κέ πόθι γνώω τοιοῦτον ἐόντα. Ζεὺς γάρ που τόδε οἷδε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι, εἴ κέ μιν ἀγγείλαιμι ἰδών· ἐπὶ πολλὰ δ’ ἀλήθην». Τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν· «Ὧ γέρον, οὔ τις κεῖνον ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν ἀγγέλων πείσειε γυναῖκά τε καὶ φίλον υἱόν, ἀλλ’ ἄλλως, κομιδῆς κεχρημένοι, ἄνδρες ἀλῆται ψεύδοντ’, οὐδ’ ἐθέλουσιν ἀληθέα μυθήσασθαι. Ὅς δέ κ’ ἀλητεύων Ἰθάκης ἐς δῆμον ἵκηται, ἐλθὼν ἐς δέσποιναν ἐμὴν ἀπατήλεια βάζει· ἡ δ’ εὖ δεξάμενη φιλέει καὶ ἕκαστα μεταλλᾷ, καί οἱ ὀδυρομένῃ βλεφάρων ἄπο δάκρυα πίπτει, ἣ θέμις ἐστὶ γυναικός, ἐπὴν πόσις ἄλλοθ’ ὄληται. Αἶψά κε καὶ σύ, γεραιέ, ἔπος παρατεκτήναιο, εἴ τίς τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δοίη· τοῦ δ’ ἤδη μέλλουσι κύνες ταχέες τ’ οἰωνοὶ ῥινὸν ἀπ’ ὀστεόφιν ἐρύσαι, ψυχὴ δὲ λέλοιπεν· ἢ τόν γ’ ἐν πόντῳ φάγον ἰχθύες, ὀστέα δ’ αὐτοῦ κεῖται ἐπ’ ἠπείρου ψαμάθῳ εἰλυμένα πολλῇ, ὡς ὁ μὲν ἔνθ’ ἀπόλωλε, φίλοισι δὲ κήδε’ ὀπίσσω πᾶσιν, ἐμοὶ δὲ μάλιστα, τετεύχαται· οὐ γὰρ ἔτ’ ἄλλον ἤπιον ὧδε ἄνακτα κιχήσομαι, ὁπόσσ’ ἐπέλθω, οὐδ’ εἴ κεν πατρὸς καὶ μητέρος αὖτις ἵκωμαι οἶκον, ὅθι πρῶτον γενόμην καί μ’ ἔτρεφον αὐτοί· οὐδέ νυ τῶν ἔτι τόσσον ὀδύρομαι, ἱέμενός περ ὀφθαλμοῖσιν ἰδέσθαι ἐὼν ἐν πατρίδι γαίῃ· ἀλλά μ’ Ὀδυσσῆος πόθος αἴνυται οἰχομένοιο. Τὸν μὲν ἐγών, ὦ ξεῖνε, καὶ οὐ παρεόντ’ ὀνομάζειν αἰδέομαι· πέρι γάρ με φίλει καὶ κήδετο θυμῷ· ἀλλά μιν ἠθεῖον καλέω καὶ νόσφιν ἐόντα». Τὸν δ’ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· «Ὦ φίλ’, ἐπεὶ δὴ πάμπαν ἀναίνεαι, οὐδ’ ἔτι φῇσθα κεῖνον ἐλεύσεσθαι, θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος· ἀλλ’ ἐγὼ οὐκ αὔτως μυθήσομαι, ἀλλὰ σὺν ὅρκῳ, ὡς νεῖται Ὀδυσεύς. Ἐυαγγέλιον δέ μοι ἔστω, αὐτίκ’ ἐπεί κεν κεῖνος ἰὼν τὰ ἃ δώμαθ’ ἵκηται· ἕσσαι με χλαῖνάν τε χιτώνά τε εἵματα καλά. Πρὶν δέ κε, καὶ μάλα περ κεχρημένος, οὔ τι δεχοίμην· ἐχθρὸς γάρ μοι κεῖνος ὁμῶς Ἀίδαο πύλῃσιν γίγνεται, ὃς πενίῃ εἴκων ἀπατήλια βάζει. Ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν, ξενίη τε τράπεζα, ἱστίη τ’ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω, ἦ μέν τοι τάδε πάντα τελείεται, ὡς ἀγορεύω. Τοῦδ’ αὐτοῦ λυκάβαντος ἐλεύσεται ἐνθάδ’ Ὀδυσσεύς. Τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ’ ἱσταμένοιο οἴκαδε νοστήσει καὶ τίσεται, ὅς τις ἐκείνου ἐνθάδ’ ἀτιμάζει ἄλοχον καὶ φαίδιμον υἱόν». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ὦ γέρον, οὔτ’ ἄρ’ ἐγὼν εὐαγγέλιον τόδε τίσω οὔτ’ Ὀδυσεὺς ἔτι οἶκον ἐλεύσεται· ἀλλὰ ἕκηλος πῖνε, καὶ ἄλλα παρὲξ μεμνώμεθα, μηδέ με τούτων μίμνησκ’· ἦ γὰρ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐμοῖσιν ἄχνυται, ὁππότε τις μνήσῃ κεδνοῖο ἄνακτος. Ἀλλ’ ἦ τοι ὅρκον μὲν ἐάσομεν, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἔλθοι, ὅπως μιν ἐγώ γ’ ἐθέλω καὶ Πηνελόπεια Λαέρτης θ’ ὁ γέρων καὶ Τηλέμαχος θεοειδής· Νῦν αὖ παιδὸς ἄλαστον ὀδύρομαι, ὃν τέκ’ Ὀδυσσεύς, Τηλεμάχου. Τὸν ἐπεὶ θρέψαν θεοὶ ἔρνεϊ ἶσον, καί μιν ἔφην ἔσσεσθαι ἐν ἀνδράσιν οὔ τι χέρηα πατρὸς ἑοῖο φίλοιο, δέμας καὶ εἶδος ἀγητόν, τὸν δέ τις ἀθανάτων βλάψε φρένας ἔνδον ἐίσας ἠέ τις ἀνθρώπων· ὁ δ’ ἔβη μετὰ πατρὸς ἀκουὴν ἐς Πύλον ἠγαθέην· τὸν δὲ μνηστῆρες ἀγαυοὶ οἴκαδ’ ἰόντα λοχῶσιν, ὅπως ἀπὸ φῦλον ὄληται νώνυμον ἐξ Ἰθάκης Ἀρκεισίου ἀντιθέοιο. Ἀλλ’ ἤ τοι κεῖνον μὲν ἐάσομεν, ἤ κεν ἁλώῃ ἤ κε φύγῃ καί κέν οἱ υπέρσχῃ χεῖρα Κρονίων· ἀλλ’ ἄγε μοι σύ, γεραιέ, τὰ σ’ αυτοῦ κήδε’ ἐνίσπες, καί μοι τοῦτ’ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ’ ἐὺ εἰδῶ· τίς, πόθεν εἰς ἀνδρῶν; Πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες; Ὁπποίης τ’ ἐπὶ νηὸς ἀφίκεο; Πῶς δέ σε ναῦται ἤγαγον εἰς Ἰθάκην; Τίνες ἔμμεναι εὐχετόωντο; Οὐ μὲν γάρ τί σε πεζὸν ὀίομαι ἐνθάδ’ ἱκέσθαι». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μάλ’ ἀτρεκέως ἀγορεύσω. Εἴη μὲν νῦν νῶιν ἐπὶ χρόνον ἠμὲν ἐδωδὴ ἠδὲ μέθυ γλυκερὸν κλισίης ἔντοσθεν ἐοῦσιν, δαίνυσθαι ἀκέοντ’, ἄλλοι δ’ ἐπὶ ἔργον ἕποιεν· ῥηιδίως κεν ἔπειτα καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ἅπαντα οὔ τι διαπρήξαιμι λέγων ἐμὰ κήδεα θυμοῦ, ὅσσα γε δὴ ξύμπαντα θεῶν ἰότητι μόγησα. Ἐκ μὲν Κρητάων γένος εὔχομαι εὐρειάων, 2ἀνέρος ἀφνειοῖο πάις· πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι υἷες ἐνὶ μεγάρῳ ἠμὲν τράφεν ἠδὲ γένοντο γνήσιοι ἐξ’ ἀλόχου· ἐμὲ δ’ ὠνητὴ τέκε μήτηρ παλλακίς, ἀλλά με ἶσον ἰθαιγενέεσσιν ἐτίμα Κάστωρ Ὑλακίδης, τοῦ ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι, ὃς τότ’ ἐνὶ Κρήτεσσι θεὸς ὣς τίετο δήμῳ ὄλβῳ τε πλούτῳ τε καὶ υἱάσι κυδαλοίμοισιν. Ἀλλ’ ἦ τοι τὸν κῆρες ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι εἰς Ἀίδαο δόμους· τοὶ δὲ ζωὴν ἐδάσαντο παῖδες ὑπέρθυμοι καὶ ἐπὶ κλήρους ἐβάλοντο, αὐτὰρ ἐμοὶ μάλα παῦρα δόσαν καὶ οἰκί ’ ἔνειμαν. Ἠγαγόμην δὲ γυναῖκα πολυκλήρων ἀνθρώπων εἵνεκ’ ἐμῆς ἀρετῆς, ἐπεὶ οὐκ ἀποφώλιος ἦα οὐδὲ φυγοπτόλεμος· νῦν δ’ ἤδη πάντα λέλοιπεν, ἀλλ’ ἔμπης καλάμην γέ σ’ ὀίομαι εἰσορόωντα γιγνώσκειν· ἦ γάρ με δύη ἔχει ἤλιθα. Ἦ μὲν δὴ θάρσος μοι Ἄρης τ’ ἔδοσαν καὶ Ἀθήνη καὶ ῥηξηνορίην· ὁπότε κρίνοιμι λόχονδε ἄνδρας ἀριστῆας, κακὰ δυσμενέεσι φυτεύων, οὔ ποτέ μοι θάνατον προτιόσσετο θυμὸς ἀγήνωρ, ἀλλὰ πολὺ πρώτιστος ἐπάλμενος ἔγχει ἕλεσκον ἀνδρῶν δυσμενέων ὅ τέ μοι εἴξειε πόδεσσιν. Τοῖος ἔα ἐν πολέμῳ· ἔργον δέ μοι οὐ φίλον ἔσκεν οὐδ’ οἰκωφελίη, ἥ τε τρέφει ἀγλαὰ τέκνα, ἀλλά μοι αἰεὶ νῆες ἐπήρετμοι φίλαι ἦσαν καὶ πόλεμοι καὶ ἄκοντες ἐύξεστοι καὶ ὀιστοί, λυγρά, τά τ’ ἄλλοισίν γε καταριγηλὰ πέλονται· αὐτὰρ ἐμοὶ τὰ φίλ’ ἔσκε, τά που θεὸς ἐν φρεσὶ θῆκεν· ἄλλος γάρ τ’ ἄλλοισιν ἀνὴρ ἐπιτέρπεται ἔργοις. Πρὶν μὲν γὰρ Τροίης ἐπιβήμεναι υἷας Ἀχαιῶν, εἰνάκις ἀνδράσιν ἦρξα καὶ ὠκυπόροισι νέεσιν ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς, καί μοι μάλα τύγχανε πολλά. Τῶν δ’ ἐξαιρεύμην μενοεικέα, πολλὰ δ’ ὀπίσσω λάγχανον· αἶψα δὲ οἶκος ὀφέλλετο, καὶ ῥα ἔπειτα δεινός τ’ αἰδοῖός τε μετὰ Κρήτεσσι τετύγμην. Ἀλλ’ ὅτε δὴ τήν γε στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς ἐφράσαθ’, ἣ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ’ ἔλυσεν, δὴ τότ’ ἔμ’ ἤνωγον καὶ ἀγακλυτὸν Ιδομενῆα νήεσσ’ ἡγήσασθαι ἐς Ἴλιον· οὐδέ τι μῆχος ἦεν ἀνήσασθαι, χαλεπὴ δ’ ἔχε δήμου φῆμις. Ἔνθα μὲν εἰνάετες πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν, τῷ δεκάτῳ δὲ πόλιν Πριάμου πέρσαντες ἔβημεν οἴκαδε σὺν νήεσσι, θεὸς δ’ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς. Αὐτὰρ ἐμοὶ δειλῷ κακὰ μήδετο μητίεντα Ζεύς· μῆνα γὰρ οἶον ἔμεινα τεταρπόμενος τεκέεσσιν κουριδίῃ τ’ ἀλόχῳ καὶ κτήμασιν· αὐτὰρ ἔπειτα Αἰγυπτόνδε με θυμὸς ἀνώγει ναυτίλλεσθαι, νῆας ἐὺ στείλαντα, σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισιν. Ἐννέα νῆας στεῖλα, θοῶς δ’ ἐσαγείρετο λαός. Ἑξῆμαρ μὲν ἔπειτα ἐμοὶ ἐρίηρες ἑταῖροι δαίνυντ’, αὐτὰρ ἐγὼν ἱερήια πολλὰ παρεῖχον θεοῖσιν τε ῥέζειν αὐτοῖσί τε δαῖτα πένεσθαι· ἑβδομάτῃ δ’ ἀναβάντες ἀπὸ Κρήτης εὐρείης ἐπλέομεν Βορέῃ ἀνέμῳ ἀκραέι καλῷ ῥηιδίως, ὡς εἴ τε κατά ῥόον. Οὐδέ τις οὖν μοι νηῶν πημάνθη, ἀλλ’ ἀσκηθέες καὶ ἄνουσοι ἥμεθα, τὰς δ’ ἄνεμός τε κυβερνῆταί τ’ ἴθυνον. Πεμπταῖοι δ’ Αἴγυπτον ἐυρρείτην ἱκόμεσθα, στῆσα δ’ ἐν Αἰγύπτῳ ποταμῷ νέας ἀμφιελίσσας. Ἔνθ’ ἦ τοι μὲν ἐγὼ κελόμην ἐρίηρας ἑταίρους αὐτοῦ πὰρ νήεσσι μένειν καὶ νῆας ἔρυσθαι, ὀπτῆρας δὲ κατὰ σκοπιὰς ὤτρυνα νέεσθαι· οἱ δ’ ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ, αἶψα μάλ’ Αἰγυπτίων ἀνδρῶν περικαλλέας ἀγροὺς πόρθεον, ἐκ δὲ γυναῖκας ἄγον καὶ νήπια τέκνα, αὐτούς τε κτεῖνον. Τάχα δ’ ἐς πόλιν ἵκετ’ ἀυτή. Οἱ δὲ βοῆς ἀίοντες ἅμ’ ἠοῖ φαινομένηφιν ἦλθον· πλῆτο δὲ πᾶν πεδίον πεζῶν τε καὶ ἵππων χαλκοῦ τε στεροπῆς. Ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν, οὐδέ τις ἔτλη μεῖνε ἐναντίβιον· περὶ γὰρ κακὰ πάντοθεν ἔστη. Ἔνθ’ ἡμέων πολλοὺς μὲν ἀπέκτανον ὀξέι χαλκῷ, τοὺς δ’ ἄναγον ζωούς, σφίσιν ἐργάζεσθαι ἀνάγκῃ. Αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶν ὧδε νόημα ποίησ’· ὡς ὄφελον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν αὐτοῦ ἐν Αἰγύπτῳ· ἔτι γάρ νύ με πῆμ’ ὑπέδεκτο. Αὐτίκ’ ἀπὸ κρατὸς κυνέην ἐύτυκτον ἔθηκα καὶ σάκος ὤμοιιν, δόρυ δ’ ἔκβαλον ἔκτοσε χειρός· αὐτὰρ ἐγὼ βασιλῆος ἐναντίον ἤλυθον ἵππων καὶ κύσα γούναθ’ ἑλών· ὁ δ’ ἐρύσατο καί μ’ ἐσάωσεν, ἐς δίφρον δέ μ’ ἕσας ἄγεν οἴκαδε δάκρυ χέοντα. Ἦ μέν μοι μάλα πολλοὶ ἐπήισσον μελίῃσιν, ἱέμενοι κτεῖναι· δὴ γὰρ κεχολώατο λίην· ἀλλ’ ἀπὸ κεῖνος ἔρυκε, Διὸς δ’ ὠπίζετο μῆνιν ξεινίου, ὅς τε μάλιστα νεμεσσᾶται κακὰ ἔργα. Ἔνθα μὲν ἑπτάετες μένον αὐτόθι, πολλὰ δ’ ἄγειρα χρήματ’ ἀν’ Αἰγυπτίους ἄνδρας· δίδοσαν γὰρ ἅπαντες. Ἀλλ’ ὅτε δὴ ὀγδόατόν μοι ἐπιπλόμενον ἔτος ἦλθεν, δὴ τότε Φοῖνιξ ἦλθεν ἀνήρ, ἀπατήλια εἰδώς, τρώκτης, ὃς δὴ πολλὰ κάκ’ ἀνθρώποισι ἐώργειν· ὅς μ’ ἄγε παρπεπιθὼν ᾗσι φρεσίν, ὄφρ’ ἱκόμεσθα Φοινίκην, ὅθι τοῦ γε δόμοι καὶ κτήματ’ ἔκειτο. Ἔνθα παρ’ αὐτῷ μεῖνα τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτόν. Ἀλλ’ ὅτε δὴ μῆνές τε καὶ ἡμέραι ἐξετελεῦντο ἂψ περιτελλομένου ἔτεος καὶ ἐπήλυθον ὧραι, ἐς Λιβύην μ’ ἐπὶ νηὸς ἐέσσατο ποντοπόροιο ψεύδεα βουλεύσας, ἵνα οἱ σὺν φόρτον ἄγοιμι, κεῖθι δέ μ’ ὡς περάσειε καὶ ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο. Τῷ ἑπόμην ἐπὶ νηός, διόμενός περ, ἀνάγκῃ. Ἡ δ’ ἔθεεν Βορέῃ ἀνέμῳ ἀκραέι καλῷ μέσσον ὑπὲρ Κρήτης· Ζεὺς δέ σφισι μήδετ’ ὄλεθρον. Ἀλλ’ ὅτε δὴ Κρήτην μὲν ἐλείπομεν, οὐδέ τις ἄλλη φαίνετο γαιάων, ἀλλ’ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα, δὴ τότε κυανέην νεφέλην ἔστησε Κρονίων νηὸς ὕπερ γλαφυρῆς, ἤχλυσε δὲ πόντος ὑπ’ αὐτῆς. Ζεὺς δ’ ἄμυδις βρόντησε καὶ ἔμβαλε νηὶ κεραυνόν, ἡ δ’ ἐλελίχθη πᾶσα Διὸς πληγεῖσα κεραυνῷ ἐν δὲ θεείου πλῆτο, πέσον δ’ ἐκ νηὸς ἅπαντες. Οἱ δὲ κορώνῃσιν ἴκελοι περὶ νῆα μέλαιναν κύμασιν ἐμφορέοντο, θεὸς δ’ ἀποαίνυτο νόστον. Αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτός, ἔχοντί περ ἄλγεα θυμῷ, ἱστὸν ἀμαιμάκετον νηὸς κυανοπρώροιο ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν, ὅπως ἔτι πῆμα φύγοιμι. Τῷ ῥα περιπλεχθεὶς φερόμην ὀλοοῖς ἀνέμοισιν. Ἐννῆμαρ φερόμην, δεκάτῃ δέ με νυκτὶ μελαίνῃ γαίῃ Θεσπρωτῶν πέλασεν μέγα κῦμα κυλίνδον. Ἔνθα μὲν Θεσπρωτῶν βασιλεὺς ἐκομίσατο Φείδων ἥρως ἀπριάτην· τοῦ γὰρ φίλος υἱὸς ἐπελθὼν αἴθρῳ καὶ καμάτῳ δεδμημένον ἦγεν ἐς οἶκον, χειρός ἀναστήσας, ὄφρ’ ἵκετο δώματα πατρός· ἀμφὶ δέ με χλαῖνάν τε χιτῶνα τε εἵματα ἕσσεν. Ἔνθ’ Ὀδυσῆος ἐγὼ πυθόμην· κεῖνος γὰρ ἔφασκεν ξεινίσαι ἠδὲ φιλῆσαι ἰόντ’ ἐς πατρίδα γαῖαν, καί μοι κτήματ’ ἔδειξεν, ὅσα ξυναγείρατ’ Ὀδυσσεύς, χαλκόν τε χρυσόν τε πολύκμητόν τε σίδηρον. Καί νύ κεν ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ’ ἔτι βόσκοι· τόσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος. Τὸν δ’ ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσῃ, ὅππως νοστήσῃ Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον, ἤδη δὴν ἀπεών, ἢ ἀμφαδὸν ἦε κρυφηδόν. Ὤμοσε δὲ πρὸς ἔμ’ αυτόν, ἀποσπένδων ἐνὶ οἴκῳ, νῆα κατειρύσθαι καὶ ἐπαρτέας ἔμμεν ἑταίρους, οἱ δή μιν πέμψουσι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν. Ἀλλ’ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον. Ἐνθ’ ὅ γέ μ’ ἠνώγει πέμψαι βασιλῆι Ἀκάστῳ ἐνδυκέως· τοῖσιν δὲ κακὴ φρεσὶν ἤνδανε βουλὴ ἀμφ’ ἐμοί, ὄφρ’ ἔτι πάγχυ δύης ἐπὶ πῆμα γενοίμην. Ἀλλ’ ὅτε γαίης πολλὸν ἀπέπλω ποντοπόρος νηῦς, αὐτίκα δούλιον ἦμαρ ἐμοὶ περιμηχανόωντο. Ἐκ μέν με χλαῖνάν τε χιτῶνάν τε εἵματ’ ἔδυσαν, ἀμφὶ δέ με ῥάκος ἄλλο κακὸν βάλον ἠδὲ χιτῶνα, ῥωγαλέα, τὰ καὶ αὐτὸς ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὅρηαι. Ἑσπέριοι δ’ Ἰθάκης ἐυδειέλου ἔργ’ ἀφίκοντο· ἔνθ’ ἐμὲ μὲν κατέδησαν ἐυσσέλμῳ ἐνὶ νηὶ ὅπλῳ ἐυστρεφέι στερεῶς, αὐτοὶ δ’ ἀποβάντες ἐσσυμένως παρὰ θῖνα θαλάσσης δόρπον ἕλοντο. Αὐτὰρ ἐμοὶ δεσμὸν μὲν ἀνέγναμψαν θεοὶ αὐτοὶ ῥηιδίως· κεφαλῇ δὲ κατὰ ῥάκος ἀμφικαλύψας, ξεστὸν ἐφόλκαιον καταβὰς ἐπέλασσα θαλάσσῃ στῆθος, ἔπειτα δὲ χερσὶ διήρεσα ἀμφοτέρῃσιν νηχόμενος, μάλα δ’ ὦκα θύρηθ’ ἔα ἀμφὶς ἐκείνων. Ἔνθ’ ἀναβάς, ὅθι τε δρίος ἦν πολυανθέος ὕλης, κείμην πεπτηώς. Οἱ δὲ μεγάλα στενάχοντες φοίτων· ἀλλ’ οὐ γὰρ σφιν ἐφαίνετο κέρδιον εἶναι μαίεσθαι προτέρω, τοὶ μὲν πάλιν αὖτις ἔβαινον νηὸς ἐπὶ γλαφυρῆς, ἐμὲ δὲ κρύψαν θεοὶ αὐτοὶ ῥηιδίως, καί με σταθμῷ ἐπέλασσαν ἄγοντες ἀνδρὸς ἐπισταμένου· ἔτι γάρ νύ μοι αἶσα βιῶναι». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ἇ δειλέ ξείνων, ἦ μοι μάλα θυμὸν ὄρινας ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἠδ’ ὅσ’ ἀλήθης. Ἀλλὰ τά γ’ οὐ κατὰ κόσμον, ὀίομαι, οὐδὲ με πείσεις, εἰπὼν ἀμφ’ Ὀδυσῆι· τί σὲ χρὴ τοῖον ἐόντα μαψιδίως ψεύδεσθαι; Ἐγὼ δ’ ἐὺ οἶδα καὶ αὐτὸς νόστον ἐμοῖο ἄνακτος, ὅ τ’ ἤχθετο πᾶσι θεοῖσιν πάγχυ μάλ’, ὅττι μιν οὔ τι μετὰ Τρώεσσι δάμασσαν ἠὲ φίλων ἐν χερσίν, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσεν. Τῷ κέν οἱ τύμβον μὲν ἐποίησαν Παναχαιοί, ἠδέ κε καὶ ᾧ παιδὶ μέγα κλέος ἤρατ’ ὁπίσσω· νῦν δέ μιν ἀκλειῶς ἄρπυιαι ἀνηρείψαντο. Αὐτὰρ ἐγὼ παρ’ ὕεσσιν ἀπότροπος· οὐδὲ πόλινδε ἔρχομαι, εἰ μή πού τι περίφρων Πηνελόπεια ἐλθέμεν ὀτρύνῃσιν, ὅτ’ ἀγγελίη ποθὲν ἔλθῃ. Ἀλλ’ οἱ μὲν τὰ ἕκαστα παρήμενοι ἐξερέουσιν, ἠμὲν οἱ ἄχνυνται δὴν οἰχομένοιο ἐνακτος ἠδ’ οἱ χαίρουσιν, βίοτον νήποινον ἔδοντες· ἀλλ’ ἐμοὶ οὐ φίλον ἐστὶ μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι, ἐξ οὗ δή μ’ Αἰτωλὸς ἀνὴρ ἐξήπαφε μύθῳ, ὅς ῥ’ ἄνδρα κτείνας πολλὴν ἐπὶ γαῖαν ἀληθείς ἤλυθ’ ἐμὸν πρὸς σταθμόν, ἐγὼ δέ μιν ἀμφαγάπαζον. Φῆ δέ μιν ἐν Κρήτεσσι παρ’ Ἰδομενῆι ἰδέσθαι νῆας ἀκειόμενον, τάς οἱ ξυνέαξαν ἄελλαι· καὶ φάτ’ ἐλεύσεσθαι ἢ ἐς θέρος ἢ ἐς ὀπώρην, πολλὰ χρήματ’ ἄγοντα, σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισιν. Καὶ σύ, γέρον πολυπενθές, ἐπεί σέ μοι ἤγαγε δαίμων, μήτε τί μοι ψεύδεσσι χαρίζεο μήτε τι θέλγε· οὐ γὰρ τούνεκ’ ἐγώ σ’ αἰδέσσομαι οὐδὲ φιλήσω, ἀλλὰ Δία ξένιον δείσας αὐτόν τ’ ἐλεαίρων». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Ἦ μάλα τίς τοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἄπιστος, οἷόν σ’ οὐδ’ ὀμόσας περ ἐπήγαγον, οὐδέ σε πείθω. Ἀλλ’ ἄγε νῦν ῥήτρην ποιησόμεθ’· αὐτὰρ ὕπερθεν μάρτυροι ἀμφοτέροισι θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν. Εἰ μέν κεν νοστήσῃ ἄναξ τεὸς ἐς τόδε δῶμα, ἕσσας με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα πέμψαι Δουλιχιόδ’ ἰέναι, ὅθι μοι φίλον ἔπλετο θυμῷ· εἰ δέ κε μὴ ἔλθῃσιν ἄναξ τεός, ὡς ἀγορεύω, δμῶας ἐπισσεύας βαλέειν μεγάλης κατὰ πέτρης, ὄφρα καὶ ἄλλος πτωχὸς ἀλεύεται ἠπεροπεύειν». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσεφώνεε δῖος ὑφορβός· «Ξεῖν’, οὕτω γάρ κέν μοι ἐυκλείη τ’ ἀρετή τε εἴη ἐπ’ ἀνθρώπους, ἅμα τ’ αὐτίκα καὶ μετόπισθεν, ὅς σ’ ἐπεὶ ἐς κλισίην ἄγαγον καὶ ξείνια δῶκα, αὖτις δὲ κτείναιμι φίλον τ’ ἀπὸ θυμὸν ἑλοίμην· πρόφρων κεν δὴ ἔπειτα Δία Κρονίωνα λιτοίμην. Νῦν δ’ ὥρη δόρποιο· τάχιστά μοι ἔνδον ἑταῖροι εἶεν, ἵν’ ἐν κλισίῃ λαρὸν τετυκοίμεθα δόρπον». Ὧς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· ἀγχίμολον δὲ σύες τε καὶ ἀνέρες ἦλθον ὑφορβοί. Τὰς μὲν ἄρα ἔρξαν κατὰ ἤθεα κοιμηθῆναι, κλαγγὴ δ’ ἄσπετος ὦρτο συῶν αὐλιζομενάων· αὐτὰρ ὁ οἷς ἑτάροισιν ἐκέκλετο δῖος ὑφορβός· «Ἅξεθ’ ὑῶν τὸν ἄριστον, ἵνα ξείνῳ ἱερεύσω τηλεδαπῷ· πρὸς δ’ αὐτοὶ ὀνησόμεθ’, οἵ περ ὀιζὺν δὴν ἔχομεν πάσχοντες ὑῶν ἕνεκ’ ἀργιοδόντων, ἄλλοι δ’ ἡμέτερον κάματον νήποινον ἔδουσιν». Ὧς ἄρα φωνήσας κέασε ξύλα νηλέι χαλκῷ, οἱ δ’ ὗν εἰσῆγον μάλα πίονα πενταέτηρον. Τὸν μὲν ἔπειτ’ ἔστησαν ἐπ’ ἐσχάρῃ· οὐδὲ συβώτης λήθετ’ ἄρ’ ἀθανάτων, φρεσὶ γὰρ κέχρητ’ ἀγαθῇσιν, ἀλλ’ ὁ γ’ ἀπαρχόμενος κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλεν ἀργιόδοντος ὑὸς καὶ ἐπεύχετο πᾶσι θεοῖσιν νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε. Κόψε δ’ ἀνασχόμενος σχίζῃ δρυός, ἣν λίπε κείων· τὸν δ’ ἔλιπε ψυχή· τοὶ δὲ σφάξαν τε καὶ εὖσαν, αἶψα δέ μιν διέχευαν· ὁ δ’ ὠμοθετεῖτο συβώτης, πάντων ἀρχόμενος μελέων, ἐς πίονα δημόν. Καὶ τὰ μὲν ἐν πυρὶ βάλλε παλύνας ἀλφίτου ἀκτῇ, μίστυλλόν τ’ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ’ ὀβελοῖσιν ἔπειραν, ὤπτησάν τε περιφραδέως ἐρύσαντό τε πάντα, βάλλον δ’ εἰν ἐλεοῖσιν ἀολλέα. Ἄν δὲ συβώτης ἵστατο δαιτρεύσων· περὶ γὰρ φρεσὶν αἴσιμα ᾔδη. Καὶ τὰ μὲν ἕπταχα πάντα διεμοιρᾶτο δαΐζων· τὴν μὲν ἴαν νύμφῃσι καὶ Ἑρμῇ Μαιάδος υἷι θῆκεν ἐπευξάμενος, τὰς δ’ ἄλλας νεῖμεν ἑκάστοις· νώτοισιν δ’ Ὀδυσῆα διηνεκέεσσι γέραιρεν ἀργιόδοντος ὑός, κύδαινε δὲ θυμὸν ἄνακτος. Καί μιν φωνήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· «Αἴθ’ οὕτως, Ἐύμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο, ὡς ἐμοί, ὅττι με τοῖον ἐόντ’ ἀγαθοῖσι γεραίρης». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ἔσθιε, δαιμόνιε ξείνων, καὶ τέρπεο τοῖσδε, οἶα πάρεστι. Θεὸς δὲ τὸ μὲν δώσει, τὸ δ’ ἐάσει, ὅττι κεν ᾧ θυμῷ ἐθέλῃ· δύναται γὰρ ἅπαντα». Ἡ ῥα καὶ ἄργματα θῦσε θεοῖς αἰειγενέτῃσιν, σπείσας δ’ αἴθοπα οἶνον Ὀδυσσῆι πτολιπόρθῳ ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν· ὁ δ’ ἕζετο ᾗ παρὰ μοίρῃ. Σῖτον δέ σφιν ἔνειμε Μεσαύλιος, ὅν ῥα συβώτης αὐτὸς κτήσατο οἶος ἀποιχομένοιο ἄνακτος, νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος· πὰρ δ’ ἄρα μιν Ταφίων πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν. Οἱ δ’ ἐπονείαθ’ ἐτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον. Αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἔντο, σῖτον μέν σφιν ἀφεῖλε Μεσαύλιος, οἱ δ’ ἐπὶ κοῖτον, σίτου καὶ κρειῶν κεκορημένοι, ἐσσεύοντο. Νὺξ δ’ ἄρ’ ἐπῆλθε κακὴ σκοτομήνιος, ὗε δ’ ἄρα Ζεὺς πάννυχος, αὐτὰρ ἄη Ζέφυρος μέγας, αἰὲν ἔφυδρος. Τοῖς δ’ Ὀδυσσεὺς μετέειπε συβώτεω πειρητίζων, εἴ πώς οἱ ἐκδὺς χλαῖναν πόροι ἤ τιν’ ἑταίρων ἄλλον ἐποτρύνειεν, ἐπεί ἑο κήδετο λίην. «Κέκλυθι νῦν, Ἐύμαιε καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι. Εὐξάμενός τι ἔπος ἐρέω· οἶνος γὰρ ἀνώγει ἠλεός, ὅς τ’ ἐφέηκε πολύφρονά περ μάλ’ ἀεῖσαι καί θ’ ἁπαλὸν γελάσαι, καί τ’ ὀρχήσασθαι ἀνῆκεν, καί τι ἔπος προέηκεν, ὅ πέρ’ τ’ ἄρρητον ἄμεινον. Ἀλλ’ ἐπεὶ οὖν τὸ πρῶτον ἀνέκραγον, οὐκ ἐπικεύσω. Εἴθ’ ὧς ἡβώοιμι, βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη, ὡς ὅθ’ ὑπὸ Τροίην λόχον ἤγομεν ἀρτύναντες. Ἡγείσθην δ’ Ὀδυσεύς τε καὶ Ἀτρεΐδης Μενέλαος, τοῖσι δ’ ἅμα τρίτος ἦρχον ἐγών· αὐτοὶ γὰρ ἄνωγον. Ἀλλ’ ὅτε δή ῥ’ ἱκόμεσθα ποτὶ πτόλιν αἰπύ τε τεῖχος, ἡμεῖς μὲν περὶ ἄστυ κατὰ ῥωπήια πυκνά, ἂν δόνακας καὶ ἕλος, ὑπὸ τεύχεσι πεπτηῶτες κείμεθα, νὺξ δ’ ἄρ’ ἐπῆλθε κακὴ Βορέαο πεσόντος, πηγυλίς· αὐτὰρ ὕπερθε χιὼν γένετ’· ἠύτε πάχνη, ψυχρή, καὶ σακέεσσι περιτρέφετο κρύσταλλος. Ἔνθ’ ἄλλοι πάντες χλαίνας ἔχον ἠδὲ χιτῶνας, εὖδον δ’ εὔκηλοι, σάκεσιν εἰλυμένοι ὤμους· αὐτὰρ ἐγὼ χλαῖναν μὲν ἰὼν ἑτάροισιν ἔλειπον ἀφραδίῃς, ἐπεὶ οὐκ εφάμην ριγωσέμεν ἔμπης, ἀλλ’ ἑπόμην σάκος οἶον ἔχων καὶ ζῶμα φαεινόν. Ἀλλ’ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην, μετὰ δ’ ἄστρα βεβήκειν, καὶ τότ’ ἐγὼν Ὀδυσῆα προσηύδων ἐγγὺς ἐόντα ἀγκῶνι νύξας· ὁ δ’ ἄρ’ ἐμμαπέως ὑπάκουσεν· «Διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν’ Ὀδυσσεῦ, οὔ τοι ἔτι ζωοῖσι μετέσσομαι, ἀλλά με χεῖμα δάμναται· οὐ γὰρ ἔχω χλαῖναν. Παρά μ’ ἤπαφε δαίμων οἰοχίτων’ ἔμεναι· νῦν δ’ οὐκέτι φυκτά πέλονται». Ὧς ἐφάμην, ὁ δ’ ἔπειτα νόον σχέθε τόνδ’ ἐνὶ θυμῷ, οἷος κεῖνος ἔην βουλευέμεν ἠδὲ μάχεσθαι· φθεγξάμενος δ’ ὀλίγῃ ὀπί με πρὸς μῦθον ἔειπεν· «Σίγα νῦν, μή τίς σευ Ἀχαιῶν ἄλλος ἀκούσῃ». Ἦ καὶ ἐπ’ ἀγκῶνος κεφαλὴν σχέθεν εἶπέ τε μῦθον· «Κλῦτε, φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν ὄνειρος. Λίην γὰρ νηῶν ἑκὰς ἔλθομεν· ἀλλά τις εἴη εἰπεῖν Ἀτρεΐδη Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν, εἰ πλείονας παρὰ ναῦφιν ἐποτρύνειε νέεσθαι». Ὧς ἔφατ’, ὦρτο δ’ ἔπειτα Θόας Ἀνδραίμονος υἱός καρπαλίμως, ἀπὸ δὲ χλαῖναν βάλε φοινικόεσσαν, βῆ δὲ θέειν ἐπὶ νῆας. Ἐγὼ δ’ ἐνὶ εἵματι κείνου κείμην ἀσπασίως, φάε δὲ χρυσόθρονος Ἠώς. Ὧς νῦν ἡβώιμοι, βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη. Δοίη κέν τις χλαῖναν ἐνὶ σταθμοῖσι συφορβῶν, ἀμφότερον, φιλότητι καὶ αἰδόϊ φωτὸς ἑῆος· νῦν δέ μ’ ἀτιμάζουσι κακὰ χροῒ εἵματ’ ἔχοντα». Τὸν δ’ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Ἐύμαιε συβῶτα· «Ὧ γέρον, αἶνος μέν τοι ἀμύμων, ὃν κατέλεξας, οὐδέ τί πω παρὰ μοῖραν ἔπος νηκερδὲς ἔειπες· τῷ οὔτ’ ἐσθῆτος δευήσεαι οὔτε τευ ἄλλου, ὧν ἐπέοιχ’ ἱκέτην ταλαπείριον ἀντιάσαντα, νῦν· ἀτὰρ ἠῶθέν γε τὰ σὰ ῥάκεα δνοπαλίξεις. Οὐ γὰρ πολλαὶ χλαῖναι ἐπημοιβοί τε χιτῶνες ἐνθάδε ἔννυσθαι, μία δ’ οἴη φωτὶ ἑκάστῳ. Αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, αὐτός τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δώσει, πέμψει δ’, ὅππῃ σε κραδίη θυμός τε κελεύει». Ὧς εἰπὼν ἀνόρουσε, τίθει δ’ ἄρα οἱ πυρὸς ἐγγὺς εὐνήν, ἐν δ’ ὀίων τε καὶ αἰγῶν δέρματ’ ἔβαλλεν. Ἔνθ’ Ὀδυσεὺς κατέλεκτ’· ἐπὶ δὲ χλαῖναν βάλεν αὐτῷ πυκνὴν καὶ μεγάλην, ἥ οἱ παρέσκετ’ ἀμοιβάς, ἕννυσθαι, ὅτε τις χειμὼν ἔκπαγλος ὄροιτο. Ὧς ὁ μὲν ἔνθ’ Ὀδυσεὺς κοιμήσατο, τοὶ δὲ παρ’ αὐτὸν ἄνδρες κοιμήσαντο νεηνίαι· οὐδὲ συβώτῃ ἥνδανεν αὐτόθι κοῖτος, ὑῶν ἄπο κοιμηθῆναι. Ἀλλ’ ὅ γ’ ἄρ’ ἔξω ἰὼν ὡπλίζετο· χαῖρε δ’ Ὀδυσσεύς, ὅττι ῥά οἱ βιότου περικήδετο νόσφιν ἐόντος. Πρῶτον μὲν ξίφος ὀξὺ περὶ στιβαροῖς βάλετ’ ὤμοις, ἀμφὶ δὲ χλαῖναν ἑέσσατ’ ἀλεξάνεμον, μάλα πυκνήν, ἂν δὲ νάκην ἕλετ’ αἰγὸς εὐτρεφέος μεγάλοιο, εἵλετο δ’ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν. Βῇ δ’ ἴμεναι κείων, ὅθι περ σύες ἀργιόδοντες πέτρῃ ὑπὸ γλαφυρῇ εὗδον, Βορέω ὑπ’ ἰωγῇ. | 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 290 295 300 305 310 315 320 325 330 335 340 345 350 355 360 365 370 375 380 385 390 395 400 405 410 415 420 425 430 435 440 445 450 455 460 465 470 475 480 485 490 495 500 505 510 515 520 525 530 | Ύστερ’ αυτός απ’ το λιμάνι προς την τραχιά μετέβη ατραπό από πλαγιά ανηφορική με δάσος απ` την άκρη, όπου η Αθηνά τούυπέδειξε χοιροβοσκό ευλογημένο, αυτόν που για το βιός του πολύ κι ακόμα πιο πολύ φρόντιζε ό,τι είχε σχέση με τον οίκο, τα που απέκτησε χάριν θεών ο Οδυσσεύς. Και έτσι βρήκε αυτόν καθήμενο στον πρόδομο, όπου αυλή αυτού εκάλυπτε περίφραξη ψηλή, σε ένα χώρο ολόγυρα που να δεσπόζει, μεγάλη μα και όμορφη, δρομάκι γύρω-γύρω· αυτήν λοιπόν χοιροβοσκός ο ίδιος διαρρύθμισε για τα γουρούνια την ώρα που μακριά βρισκόταν ο αφέντης, σ’ απόσταση από τη δέσποινα και γέροντα Λαέρτη και με κομμένες πέτρες στερέωσε ανά διαστήματα. Και σχημάτισε σταυρούς απ’ έξω εγκάρσια κι από τις δύο τις μεριές (διαμπερές) πυκνούς και συμπαγείς, σχίζοντας κι απ` τις δυο μεριές το μέλαν της δρυός. Και από μέσα απ’ την αυλή δώδεκα έκτισε χωρίσματα για χοίρους πλησίον μεταξύ τους, κρεβάτια γουρουνιών· και μέσα στο καθένα πενήντα χοίροι που ξαπλώνουν και κυλιούνται χωριζόντουσαν, οι για τη γέννα θηλυκές· ενώ αυτών τ’ αρσενικά σταυλίζοντας εκτός, λιγότερα πολύ· διότι τρώγοντας αυτούς λιγόστευαν οι ασεβείς μνηστήρες, επειδή προωθούσε ο χοιροβοσκός πάντοτε το πιο καλό απ’ όλα τα γουρούνια τα θρεμμένα· κι έτσι αυτοί μετριόντουσαν εξήντα και τριακόσια. Κι από κοντά σκύλοι που έμοιαζαν με θηρία πάντα παραμονεύαν τέσσαρες, που ανέθρεψε χοιροβοσκός, ο ομαδάρχης των ανδρών. Εκείνη τη στιγμή αυτός γύρω στα πόδια του πέδιλα προσπαθούσε να ταιριάξει, τέμνοντας δέρμα από βόδι εύχρωμο· ενώ οι άλλοι τότε άλλος εδώ άλλος εκεί είχανε πεταχτεί προς τους αγρούς μαζί με τα γουρούνια, οι τρεις· ενώ τον τέταρτο απέστειλε στην πόλη, γουρούνι για τους υπερφίαλους να πάει τους μνηστήρες απ’ ανάγκη, ώστε αφού το θυσιάσουνε από το κρέας (το πολύ) να κορεστεί η ψυχή (τους). Εξαπίνης είδαν δε τον Οδυσσέα τα σκυλιά που (έτσι) πάντοτε γαυγίζουν· κι ενώ αυτά επέδραμαν ουρλιάζοντας, ο Οδυσσέας τότεκαθότανε για να κερδίσει χρόνο, ενώ το σκήπτρο τού `πεσε από το χέρι. Όπου και δίπλα στο μαντρί θα πάθαινε από λάθος συμφορά· αλλά γοργά συβώτης ‘‘τσακίστηκε’’ - τα πόδια έβαλε στους ώμους - ξεπρόβαλε στο πρόθυρο, και τού ’πεσε απ’ το χέρι το σκουτί. Και μάζευε φωνάζοντας αυτούς άλλον εδώ άλλον εκεί τους σκύλους με μια ομοβροντία από πέτρες· και είπε αυτός προς τον αφέντη: «Γέροντα, παρ’ ολίγον θα σε ξεσκίζαν τα σκυλιά εξαπίνης, και θα ζητούσες από μένα την ευθύνη. Ανάμεσα και σ’ όλα τ’ άλλα τα βάσανα που οι θεοί μου δώσανε και στενοχώριες· γιατί θρηνώντας τον ισόθεο αφέντη οδυρόμενος περνάω τον καιρό, χοίρους ενώ στους άλλους νόστιμους διαλέγω κι αποστέλλω να τρώνε· την ίδια ώρα που εκείνος στερούμενος τροφής πλανιέται σε αλλόθρησκων ανδρών τον δήμο και την πόλη, αν κάπου ακόμα ζει και βλέπει φως ηλίου. Αλλ’ ακολούθα, γέροντα, να πάμε στο καλύβι, ώστε κι ο ίδιος, από ψωμί κι από κρασί αφού χορτάσεις την ψυχή, να πεις, από που είσαι και όσα όποια βάσανα σήκωσες μέχρι τώρα». Σαν είπε θεϊκός χοιροβοσκός οδήγησε προς το καλύβι, κι έσπρωξε μέσα για να μπει, ενώ κλωνάρια από κάτω έριχνε φουντωτά,50 κι έστρωσε από πάνω δέρμα αιγός άγριας τρίχας - μαλλιαρής, δασύ και μέγα, (πάντα που) ξάπλωνε αυτού. Κι ο Οδυσσέας χαίρονταν, για το πως υποδέχτηκε αυτόν, και λόγο εξέφραζε κι ονόμαζε απ’ αυτό: «Ο Ζευς για σένανε, φιλόξενε, να δώσει, κι οι άλλοι οι αθάνατοι θεοί, ό,τι θελήσεις πιο πολύ, διότι υποδέχτηκες εμένα με φροντίδα». Και είπες, Εύμαιε χοιροβοσκέ, απαντώντας προς αυτόν: «Ξένε, δεν είν’ συνήθειο για με, ούτε αν έλθει όπως `σύ και για κακό ακόμα,να μην τιμήσουμε τον ξένο· διότι προς θεού όλοι τους είναι κι οι ξένοι κι οι πτωχοί. Και τόσο δα αν δώσεις μα κι ευπρόσδεκτο γίνεται το δικό μας· το οποίο διότι είναι συνήθειο των δούλων πάντοτε που φοβούνται, όταν επικρατήσουνε αφέντες οι νεότεροι. Γιατί βεβαίως οι θεοί το νόστο εκείνου απαγόρεψαν, που και εμένα θ’ αγαπούσε ειλικρινά και (θα) πρόσφερε ιδιοκτησία, και οίκο μα και κλήρο όπως και μια πανέμορφη γυναίκα, και όλα αυτά που μέσα στην οικία έδωκε καλοσυνάτος ο αφέντης, που γι’ αυτόν πολλά θα είχα κάμει, κι ένας θεός το έργο αυτό θα επαινέσει, όπως και τούτο μου το έργο θα εκτιμηθεί, για το οποίο επιμένω. Γι’ αυτό κι εμέ πολλά θα πρόσφερε ο αφέντης, εάν εδώ περνούσε γηρατειά· αλλ’ απολέσθηκε· όπως θα όφειλε ν’ απολεσθεί το φύλο της Ελένης (η γενιά) ολωσδιόλου (πόρνη), μια που πολλών ανδρών, τα γόνατα λυθήκαν απ’ αυτήν· και διότι κείνος πήγε ένεκα Αγαμέμνονος τιμής στο Ίλιο με τ’ όμορφο το πέρασμα, Τρώες να πολεμά (στα Δαρδανέλια)». Ως έλεγε γοργά πέρασε τη ζωστήρα στο χιτώνα, και μπήκε μες στα χοιροστάσια, όπου των χοίρων τα κοπάδια μαντριζόντουσαν.Απ’ όπου πήρε δυο σηκώνοντας και τους θυσίασε αμφότερους, έκοψε και τεμάχισε και εις τον οβελία πέρασε κι από τις δύο τις μεριές. Αφού κι έτσι τα πάντα είχε ψήσει φέρνοντας τά παρέθεσε στον Οδυσσέα σ’ αυτούς τους οβελίες όπως ήτανε ζεστά· και ο οποίος με αλεύρια επάλειψε λευκά. Κι επίσης μέσα σε γαβάθα από κισσό κερνούσε μελιστάλαχτο κρασί. Κι απέναντι εκάθισε ο ίδιος και είπε παροτρύνοντας σ’ αυτόν: «Τρώγε τώρα ξένε, αυτά που και στους δούλους παρευρίσκονται τα χοιρινά· χοίρους βεβαίως σιτευτούς που τρώνε οι μνηστήρες που δεν φρονούνε υποχρέωση ούτε βάζουν με νου ευχαριστία. Ούτ’ αφ’ ενός άθλια έργα συμπαθούν οι μάκαρες θεοί, αλλ’ αποδίδουνε τα ίσα και έργα επαινέσιμα ανθρώπων. Κι εκείνοι μεν οι δυσμενείς κι ανάξιοι, και που στη γη επάνω διαβιούν στα ξένα και για εκείνους Ζευς τη λεία θε να δώσει, γεμίζοντας και πλοία ξεκίνησαν να πάνε προς το σπίτι και από μεν αυτό αιτία άσχημος φόβος πέφτει στο μυαλό· τις οίδε δε να ξέρουνε ετούτοι, θεού και κάποιαν άκουσαν φωνή, για κείνου τον πικρό τον όλεθρο, και απ’ αυτό - πως είναι δίκαιο - δεν θέλουν να προχωρήσουνε σε γάμο ούτε να φύγουν στα δικά τους, αλλά ατάραχοι μες στην υπερβολή περιουσίες καταστρέφουν, ούτε επάνω (τους) φειδώ. Όσες διότι νύχτες καθώς και μέρες ορίζονται απ’ το Δία, ουδέποτ’ ένα μόνο θυσιάζουνε σφαχτό ούτε και δυό μονάχα· ξοδεύουν μέσα στην υπερβολή ρουφώντας και τον οίνο. Διότι ο πλούτος βέβαια του ήτανε ατέλειωτος· ούτε κανένας τόσος ανδρών ηρώων, ούτε στη μαύρη τη στεριά ούτε στην ίδια την Ιθάκη· ούτε ανθρώπων είκοσι μαζί συγκρίνονταν μ’ ενός· τον και εγώ για σε θ` απαριθμήσω. Δώδεκ’ αγέλες στη στεριά· τόσα κοπάδια αρνιών, τόσες (ακόμα) χοίρων συγκεντρώσεις, τόσες αιγών ορδές τριγυρίζουν στις πλαγιές και ξένοι τις βοσκούν κι αυτού (εδώ πέρα) οι κτηνοτρόφοι. Εδώ απλωμένα έντεκα γιδιών κοπάδια γύρω-γύρω στην άκρη βόσκουν, και άνδρες πιστικοί τα επιβλέπουν. Κι από εκείνα έκαστος πάντα τη μέρα φέρνει σφάγιο, θρεμμένο των αιγών αυτό που άριστο να δείχνει. Έπειτα εγώ αυτούς εδώ τους χοίρους και φυλάσσω και φροντίζω και το πιο καλό γουρούνι σε αυτούς αφού το καλοεξετάσω αποστέλλω». Ως είπε, ενώ έτρωγε αυτός μ’ όρεξη και το κρέας έπινε και κρασί αμίλητος αρπάζοντας, για τους μνηστήρες δε κακά καλλιεργούσε (στο μυαλό).Αφού λοιπόν εδείπνησε και (τού) ‘φτιαξε το κέφι ο μεζές και γεμίζοντας γι’ αυτόν έδωκε γαβάθα, απ’ την οποία έπινε πιο πριν, γεμάτη με κρασί· κι εδέχτηκε αυτός, εχάρη και απ’ την ψυχή, φωνάζοντας δε προς αυτόν έλεγε λόγια πεταχτά: «Ω φίλε, ποιος άραγε σ’ αγόρασε με ‘‘χρήματα’’ δικά του, έτσι μάλιστα πλούσιος και κρατερός, ως αγορεύεις; Κι ισχυριζόσουνα γι’ αυτόν ένεκα της τιμής του Αγαμέμνονα χαλάστηκε· ειπέ μου, αν μήπως από κάπου γνωρίζω ετούτον πως υπάρχει. Διότι ο Ζευς κάπου αυτό γνωρίζει καθώς κι οι άλλοι οι αθάνατοι θεοί, κι αν έχω δει αυτόν θε να το αναγγείλω· περιπλανήθηκα και σε πολλά». Και έπειτα χοιροβοσκός απάντησε σ’ αυτόν, ο ομαδάρχης των ανδρών: «Γέρο, για κείνον πια κανείς περιπλανώμενος σαν έλθεινέα για να μας φέρει (δεν) πείθει τη γυναίκα (του) και το καλό παιδί (του), αλλά παρ’ όλα αυτά, γυρεύοντας βοήθεια, άνδρες περαστικοί ψεύδονται, και ούτε θέλουνε να πούνε την αλήθεια. Όποιος κι αν φτάσει στον δήμο της Ιθάκης αλητεύων (ως περιπλανηθής), στη δέσποινά μου ερχόμενος (της) λέει παραμύθια· κι αυτή καλοδεχούμενη δέχεται με αγάπη (φιλεύει) και καθέκαστα ρωτά, και οδυρόμενη γι’ αυτόν πέφτουνε απ’ τα βλέφαρα τα δάκρυα, που για γυναίκα είναι το σωστό, όταν χαθεί ο σύζυγος στα ξένα. Ταχύτατα, γέρο, και συ λόγο επρόκειτο να (τον) σκαρώσεις, αν κάποιος σού ‘δινε μια χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα· γι’ αυτόν που ήδη ήταν πεπρωμένο σκυλιά... ταχείς και γύπες (οιωνοί) να του ξεσκίσουνε το δέρμα απ’ τα οστά, ενώ συγχρόνως εγκατέλειψε η ψυχή· ή οι ιχθύες βέβαια τον έφαγαν στη θάλασσα, και τα οστά αυτού κείνται επάνω στη στεριά μαζί με άμμο μπόλικη κεκαλυμμένα, όπως ο μεν εχάθηκε εκεί, το πένθος δε για φίλους (έμεινε) ξοπίσω όλους, και πιο πολύ για μένα, (μου) στοίχισε· γιατί κανέναν άλλον πια αφέντη τέτοιον ήπιο (δεν) θ’ απαντήσω, όπου βρεθώ, ούτε αν έφτανα ξανά εις του πατρός και της μητέρας σπιτικό, όπου πρωτογεννιόμουνα και μ’ έτρεφαν αυτοί· ούτε τόσο οδύρομαι ακόμα για αυτούς, παρ’ όλο που θα ήθελα να τους ιδώ δι’ οφθαλμών βρισκόμενος στη γη την πατρική· αλλά για μένα μαίνεται του Οδυσσέα ο πόθος απ’ τη στιγμή που έφυγε. Αυτόν εγώ, ω ξένε, αφενός και μη παρευρισκόμενο να ονομάζω ντρέπομαι· διότι με αγάπη περιέβαλε εμέ κι ενδιαφερότανε από ψυχής· αλλά καλώ αυτόν αγαπητό από καρδιάς κι ας βρίσκεται μακριά». Σ’ αυτόν μετά γύρισε κι είπε ευλογημένος Οδυσσεύς καρτερικά: «Ω φίλε, επειδή μια ζωή αμφιβολία, ούτ’ άλλο πια πιστεύειςεκείνος πως θα ’ρθεί, και άπιστη η ψυχή σου διαρκώς· αλλά εγώ δεν θα σου περιγράψω κάπως έτσι, αλλά μαζί με όρκο, ότι γυρίζει ο Οδυσσεύς. Και θά ‘ναι Ευαγγέλιο για ‘μέ (μια είδηση ωραία), κι αφού εκείνος φτάσει ερχόμενος για τα δικά του τα παλάτια· ντύσε εμέ με χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα καλά. Κι από τα πριν - κι ας μου χρειάζονται πολύ κι από ανάγκη -, δεν θα δεχόμουν τίποτα· διότι εχθρός σ’ εμέ εκείνος - παρόμοια με πύλες Άδη - γίνεται, ο που από πενία (φτώχια) τεχνάσματα απάτης αραδιάζει. Μάρτυρας πρώτα τώρα απ’ τους θεούς ο Ζευς, και το φιλόξενο τραπέζι, και τ’ απαράμιλλου Οδυσσέα η εστία, αυτή εδώ που φτάνω, κι έτσι, ως αγορεύω, όλα ετούτα θα τελέψουν. Σε τούτο δω το ‘‘λυκαυγές’’ αυτού του χρόνου θά ‘ρθει εδώ ο Οδυσσεύς. Είτε αυτού του μήνα που τελειώνει, ή και του επομένου στο σπίτι θα γυρίσει και θε’ να τιμωρήσει, όποιον εκείνου σύζυγο ‘‘ενθάδε’’ ατιμάζει (εδώ) και άξιο τιμής υιό». Και είπες, Εύμαιε χοιροβοσκέ, απαντώντας προς αυτόν: «Γέρο, εγώ δεν πρόκειται το ευαγγέλιο αυτό να υιοθετήσωούτε στο σπίτι πια θα ‘ρθεί ο Οδυσσεύς· αλλά σιωπηλά πίνε, κι άλλα μακριά από αυτά να θυμηθούμε, και ούτε εμέ αυτά να τα θυμίζεις· διότι ο θυμός μες στα δικά μου στήθη από τέτοια ανάβει, όποτε κάποιος αφέντη σεβαστό υπενθυμίσει. Αλλά ας τον αφήσουμε κι αυτόν τον όρκο, μετά (που ξέρεις) ο Οδυσσεύς αν έλθει... όπως γι’ αυτόν εγώ βεβαίως θέλω κι η Πηνελόπη κι ο γέροντας Λαέρτης κι ο σαν θεός Τηλέμαχος· Μα τώρα δα για το παιδί οδύρομαι το αλησμόνητο, που γέννησε Οδυσσεύς, Τηλέμαχο. Αυτόν αφού τον θρέψαν οι θεοί ίσον μ’ ένα βλαστάρι, και τον-ε κάναν να σταθεί ισότιμος στους άνδρες ούτε να υπολείπεται του αγαπημένου του πατέρα, μορφή και σώμα ζηλευτό, που όμως κάποιος έβλαψε απ’ τους αθάνατους το μέσα του μυαλού του ή κάποιος των ανθρώπων· και για ν’ ακούσει κάτι του πατρός μετέβη σε Πύλο αγιασμένη· ενώ αυτόν μνηστήρες φαντασμένοι παραμονεύουν σπίτι σαν γυρνά, όπως χαθεί η γενιά η επώνυμη του θεϊκού Αρκείσιου απ’ την Ιθάκη. Αλλά ας τον αφήσουμε κι εκείνον, ή κι αν χαθεί ή και ξεφύγει και που αυτό και απ’ το πως το χέρι θα σηκώσει ο Κρονίων· αλλ’ άντε μου, γέρο, εσύ, του ίδιου εσένανε τα βάσανα να πεις, και τούτο με ειλικρίνεια αγόρευε για μένα, ώστε να μάθω για καλά· ποιος, μέσα στους ανθρώπους από πού; Πούθε η πόλη σου και οι γονείς; Και σε ποιο πλοίο έφτασες επάνω; Και πώς εσένα ναύτες έφεραν στην Ιθάκη; Ποιοι εύχονταν - καμάρωναν - πως είναι; Διότι δεν θαρρώ εσύ πεζός πως έφτασες εδώ». Και απαντώντας προς αυτόν είπε σκεφτόμενος ο Οδυσσεύς: «Για (‘σένα) εγώ αυτά πολύ αναλυτικά θα περιγράψω στη συνέχεια.Κι αν ήμασταν οι δυο μας επί χρόνο αρκετό με το μεζέ και το γλυκό κρασί βρισκόμενοι μες στο καλύβι στην ησυχία τρώγοντας, και άλλοι να (πηγαίναν για να) κάνουν τις δουλειές· εύκολα κι έπειτα και μέσα σ’ ένα χρόνο όλα καθόλου δεν θα έφερνα σε πέρας λέγοντας τα δικά μου βάσανα ψυχής, τα πάντα όσα βέβαια από θεών το θέλημα υπέφερα. Και καμαρώνω από γενιά μεγάλων Κρητικών, παιδί πλούσιου άνδρα· και άλλοι δε πολλοίυιοί μέσα στο μέγαρο και τράφηκαν και γεννηθήκαν γνήσιοι απ’ τη σύζυγο· εμένα δε αγοραστή εγέννησε μητέρα παλακίδα, αλλά ισότιμα λογάριαζε εμέ με τους αυθεντικούς ο Κάστωρ Υλακίδης, που εγώ αυτού απόγονος ότ’ είμαι ισχυρίζομαι, που τότε ως θεός τιμάτο απ’ τους Κρήτες μες στο δήμο για ευτυχία και για πλούτο καθώς και για λεβέντες γιούς. Αλλά οι μοίρες τελικά τον πήραν με το θάνατο φέρνοντας μες στου Άδη τα παλάτια· κι αυτά που είχε στη ζωή μοιράσανε οι ψυχωμένοι παίδες (για την κληρονομιά) και βάλανε σε κλήρους, έτσι σε μένα δώσαν τα πιο λίγα και ένα σπίτι διένειμαν. Όμως πήρα μιά γυναίκα ανθρώπων πού ’χανε μεγάλο κλήρο ένεκα της δικής μου αρετής, μια που δεν ήμουν ‘‘άκαπνος’’ και ούτε φυγοπόλεμος· τώρα όμως ήδη όλα χάθηκαν, μα βλέποντας την καλαμιά βρίσκεις θαρρώ το στάχυ (μετάφραση Ζ. Σιδέρης) όπως αντιλαμβάνεσαι· γιατί αυτό με έσβηνε... πολλή θολούρα (στο μυαλό). Για το οποίο δηλαδή κι ο Άρης και η Αθηνά μου έδωσαν το θάρρος και την επαναστατικότητα· οπότε θα επέλεγα για το καρτέρι άριστους άνδρες, άσχημα σχεδιάζοντας για τους εχθρούς, ουδέποτε με έφερε στο χείλος του θανάτου θυμός ο παρορμητικός, αλλά πιο πρώτος και καλύτερος με έπαρση μένος κι αλκή τραβούσα το σπαθί από τους άνδρες των εχθρών όταν σε μένα έπεφταν που έφτανα με πόδια. Τέτοιος υπήρξα εις τον πόλεμο· δουλειά μου κι όχι προσφιλές ούτε οικιακή οικονομία, και η οποία μεγαλώνει τέκνα ευπρεπή, αλλά για μένα πάντοτε τα πλοία με κουπιά ήσαν αγαπητά και πόλεμοι κι ακόντια καλόξυστα και βέλη, ‘‘πονεμένα’’, αυτά που και βεβαίως για τους άλλους το ρίγος προκαλούν· αυτά λοιπόν για ‘μέ ήταν αγαπημένα, αυτά που έβαλε θεός μες στο μυαλό· διότι άλλος άνδρας και μ’ άλλα έργα φχαριστιέται που επιλέγει. Διότι και πριν επιδράμουν στην Τροία οι υιοί των Αχαιών εννιά χρόνια διηύθυνα άνδρες και πλοία ποντοπόρα σ’ αλλοδαπούς (ενάντια) ανθρώπους, και μού ’τυχαν πάρα πολλά. Απ’ τα οποία άρπαζα ότ’ ήθελα, πολλά κι εκ των υστέρων στο λαχνό· κι άμεσα ο οίκος ωφελείτο, και έπειτα (ευθύς) ραγδαία δεινός κι ενέπνεα αιδώ και αναγνωριζόμουνα ανάμεσα στους Κρήτες. Αλλ’ όταν πια βεβαίως τη στυγερή οδό ο Ζευς που όλα τα κοιτά είχε αποφασίσει, αυτήνε που πολλών ανδρών τους έλυσε τα γόνατα, πια τότε εμένα διέταξε και μεγαλοπρεπή Ιδομενέα να ηγηθούμε με τα πλοία για το Ίλιο· κι ούτε κανένα σχέδιο (ενδόμυχα) υπήρχε ν’ αρνηθούμε, θα ήταν άσχημη η φήμη μες στο δήμο. Και όπου πολεμούσαμε εννέα έτη οι γιοι των Αχαιών, και εις τον δέκατο την πόλη του Πριάμου αφού κουρσέψαμε κινήσαμε μαζί με πλοία για το σπίτι, κι ένας θεός εσκόρπισε τους Αχαιούς. Ύστερα για εμένα τον ‘‘γκαντέμη’’ κακά λογάριαζε ο Ζευς ο σκεφτικός· διότι έμεινα με τέκνα (μου) τερπόμενος μονάχα ένα μήνα και τη γυναίκα τη μικρούλα και όσα είχα αποκτήσει· αμέσως έπειτα η ψυχή με οδηγούσε να μπαρκάρω για την Αίγυπτο, πλοία καλά αφού στελεχώσω, συν τους σεβαστικούς εταίρους. Στελέχωσα εννέα πλοία, γοργά και μέσα πλήρωμα μαζεύτηκε λαός. Και έξη μέρες έπειτα οι αγαπημένοι μου συντρόφοι δειπνούσαν, λόγω που εγώ παρείχα σφάγια πολλά και για να θυσιάζω για αυτούς εις τους θεούς και το τραπέζι να πλουτίζω· κι αφού την έβδομη ανέβηκαν από την Κρήτη την πλατιά επλέαμεν με άνεμο Βοριά όμορφα (να φυσάει) απ’ τις άκρες δραστήρια, σαν νά ’ταν από κάτω (μια ποτάμια) ροή. Ούτε κανένα μου λοιπόν από τα πλοία έπαθε, αλλ’ άνοσοι και ασκηθέντες ‘‘καθήμεθα’’, και κατευθύνανε αυτά ο άνεμος κι οι κυβερνήτες. Και εις την Αίγυπτο με τις καλές τις όχθες ‘‘αφικόμαστε’’ την πέμπτη μέρα, και τοποθέτησα στον Αίγυπτο το (Νείλο) ποταμό τα πλοία τα ευέλικτα. Και όπου στο σημείο αυτό εγώ αγαπημένους σύντροφους καλούσα αυτού να παραμείνουνε στα πλοία και να τραβήξουν (έξω) τα πλεούμενα, παρότρυνα να καταμεριστούν και παρατηρητές για τις σκοπιές· ενώ αυτοί αντίθετα ύβριν πραγματοποίησαν, σπρωγμένοι απ’ τη δική τους τη μανία, άμεσα Αιγυπτίων των ανδρών πανέμορφους αγρούς παραβιάσαν, κι ‘‘εξήγαγαν’’ γυναίκες και νήπια παιδιά, και σκότωσαν τους ίδιους. Και έφτασε στην πόλη ταχύτατα η φήμη. Αυτοί δε αλλαλάζοντες εκεί προς το ξημέρωμα ήλθαν· και γέμισε η πεδιάδα πέρα ως πέρα από πεζούς και από ίππους κι από τη λάμψη του χαλκού. Κι ο Ζευς που χαίρεται να ρίχνει κεραυνούς ‘‘εν- έβαλεν’’ φοβία άσχημη στους σύντροφούς μου, κανένας δεν ετόλμησε να μείνει να αντισταθεί· γιατί είχε ζώσει η συμφορά από παντού Όπου πολλούς από εμάς σκοτώσαν αφ’ ενός με τον οξύ χαλκό, τους άλλους ζωντανούς κι οδήγησαν επάνω, γι’ αυτούς να εργαστούνε κατ’ ανάγκη. Ύστερα Ζευς ο ίδιος για εμέ μες στο μυαλό τη σκέψη την εξής σχημάτισε· που όφειλα μια ώρα αρχύτερα και να πεθάνω αυτού μέσα στην Αίγυπτο· διότι ακόμα με προσμέναν συμφορές. Σε μια στιγμή απίθωσα την περικεφαλαία την καλλίμορφη και την ασπίδα απ’ τους ώμους, και πέταξα το δόρυ απ’ το χέρι μακριά· ύστερα εγώ βγήκα μπροστά από τους ίππους του βασιλέα και παίρνοντας εφίλησα τα γόνατα· κι αυτός ετράβηξε και μ’ έσωσε, πήρε δε χώνοντάς με εις το άρμα για το σπίτι δακρυσμένο. Ενώ για μένα αρκετοί την έπεσαν σαν μέλισσες, θέλοντας να σκοτώσουν· διότι πια είχανε λίαν χολωθεί· αλλά εκείνος απομάκρυνε, φοβόταν και τη μήνι του Διός του ξένιου, ο που και μάλιστα μισεί τα άσχημα τα έργα. Όπου μεν έτη επτά έμεινα επί τόπου, και σήκωσα πολλά πλούτη (γυρίζοντας) ανάμεσα σε άνδρες Αιγυπτίους· έδωσαν διότι άπαντες. Αλλ’ όταν πια το όγδοο το έτος ήλθε να κλείσει κύκλος για εμέ ήλθε πια τότε άνδρας Φοίνιξ, γνωρίζοντας απάτες, χαραμοφάης, που πολλά κακά σ’ ανθρώπους να σκαρώνει· που με μετέφερε παραπλανώντας το μυαλό, για να φτάσουμε Φοινίκη, όπου βεβαίως αυτουνού βρίσκονταν τα παλάτια και τα κτήματα. Όπου κοντά σ’ αυτόν έμεινα να τελειώσει ένας χρόνος. Αλλ’ όταν πια κι οι μήνες και οι μέρες τελειώναν εκεί που συμπληρώνετο το έτος και ήλθε και το ‘‘πλήρωμα του χρόνου’’, για Λιβύη με εμπάρκαρε επί πλοίου ποντοπόρου ψέματ’ αφού αράδιασε, ώστε να πάω με αυτούς μαζί με το φορτίο, και πως θα με περνούσε κι από εκεί άφθονη θα ετράβαγε “σοδειά”. Γι’ αυτό επί του πλοίου ακολούθησα από ανάγκη, ψιλιασμένος. Και έτρεχε αυτό με άνεμο Βοριά ακράτητο καλόν πάνω από την Κρήτη εις το μέσον· και σκέφτηκε γι’ αυτούς τον όλεθρο ο Ζευς. Αλλ’ όταν πια αφήσαμε την Κρήτη μεν, και ούτε κάποια άλλη εφαίνετο στεριά, αλλ’ ουρανός και θάλασσα, τότε πια κυανή νεφέλη έστησε Κρονίων πάνω από το όμορφο το πλοίο, και κάτω απ’ αυτήν σκοτείνιασε ο πόντος. Και βρόντησε ο Ζευς και έριξε συγχρόνως στο πλοίο κεραυνό, και σείστηκε συθέμελα απ’ του Διός τον κεραυνό όπως επλήγη, πληρούτο κι από θειάφι, και όλοι πέσαν απ’ το πλοίο. Κι αυτοί να μοιάζουν με κουρούνες γύρω από το μαύρο πλοίο από τα κύματα σκεπάζονταν, κι ένας θεός τους στέρησε το νόστο. Όμως για μένα ο Ζευς αυτοπροσώπως, που είχα ήδη πόνο στην ψυχή, κατάρτι μονοκόμματο - τεράστιο πλοίου του κυανόπρωρου μέσα στα χέρια έβαλε, όπως ξεφύγω πια απ’ το κακό. Τώρα ‘‘περιπλεχθεὶς’’ (αγκαλιασμένος) σε αυτό φερόμουν απ’ ολέθριους ανέμους. Εννιά μέρες (αγόμουν και) φερόμουνα, και δέκατη μέσα στη μαύρη νύχτα εμέ στη γη των Θεσπρωτών έριξε μέγα κύμα όπως κυλούσε. Όπου με φρόντισε ο Φείδωνας ο βασιλιάς των Θεσπρωτών ο ήρωας χωρίς εξαγορά· διότι όπως ερχότανε ο γιος του αγαπημένος στο ψύχος και καταβεβλημένο απ’ τον κάματο επήγε στην οικία, σηκώνοντας από το χέρι, όπως ερχόταν προς του πατέρα τις επαύλεις· και με μια χλαίνη τύλιξε χιτώνα μα κι ενδύματα. Όπου άκουσα εγώ περί του Οδυσσέως· διότι εκείνος έλεγε ότι τον φιλοξένησε πηγαίνοντας προς την πατρίδα γη μ’ αγάπη,και μού ’δειξε τους θησαυρούς, όσα μαζί του κουβαλούσε ο Οδυσσέας, και το χαλκό πολυκατεργασμένο σίδηρο μα και χρυσό. Και που και μέχρι δέκατη γενιά θα τον-ε συντηρήσουνε βεβαίως· τόσα γι’ αυτόν κειμήλια εκείτοντο στο μέγαρο του άνακτος. Γι’ αυτόν είπε πως πήγε (και θα μείνει) στη Δωδώνη, ωσότου απ’ το θεό μες από τη μακρόκλωνη βελανιδιά του Δία την απόφαση ακούσει για πως θα επιστρέψει στον πλούσιο το δήμο της Ιθάκης, - ήδη που έλειψε καιρό - ή φανερά είτε κρυφά. ‘‘ Ὤμοσε’’ δε προς εμέ τον ίδιο, ‘‘αποσπένδων’’ μες στον οίκο, πλοίο πως ρίχνει στο γυαλό καθώς και με τους απαραίτητους συντρόφους, που θα τον συνοδέψουν πια μέχρι τη γη αγαπημένης του πατρίδας. Αλλά εμέ απέστειλε πιο πριν· διότι έτυχε ερχόμενο ένα πλοίο με άνδρες Θεσπρωτούς στο σιτοφόρο Δουλίχι. Που βέβαια διέταξε αυτούς στο βασιλιά τον Άκαστο εμένα να με πάνε όπως αρμόζει· όμως σ’ εκείνων το μυαλό ξεπρόβαλε μια άσχημη απόφαση για μένα, ώστε εκεί κοντά στη δύση θε να γινόμουνα το θύμα. Αλλ’ όταν από τη στεριά απέπλευσε (κι απομακρύνθηκε) πολύ το ποντοπόρο πλοίο, αμέσως έπειτα την ώρα της δουλείας την κακιά σκαρώνανε για ‘μέ. Με γδύσαν αφ’ ενός από τη χλαίνη και χιτώνα και τα ρούχα, τυλίξανε εμένα αφ’ ετέρου με κουρέλι και μ’ άλλον άσχημο χιτώνα, ρυπαρά, αυτά που και ο ίδιος διακρίνεις με τα μάτια. Και την εσπέρα φτάσανε χωράφια της Ιθάκης όμορφου δειλινού· όπου εμένα αφ’ ενός έδεσαν κάτω... μέσα στο καλοτάξιδο το πλοίο στέρια με ‘‘ευστρεφές εξάρτημα’’ - σκοινί, κι αφού αποβιβάστηκαν οι ίδιοι στην αμμουδιά της θάλασσας τρώγανε βιαστικά. Τότε για μένα μεν δεσμά οι ίδιοι οι θεοί τα χαλαρώσαν μάνι-μάνι· κι αφού την κεφαλή κάλυψα κάτω από το ράκος (το κουρέλι) γύρω-γύρω, κατεβαίνοντας απ’ το πηδάλιο το σκαλιστό ακούμπησα στη θάλασσα το στήθος, κι έπειτα με τα χέρια και τα δυο ‘‘έκοψα δρόμο’’ (κωπηλατούσα) κολυμπώντας, και γρήγορα πολύ ‘‘το έσκασα’’ από κείνους. Όπου αναβαίνοντας, κι εκεί που ήταν βλάστηση πλούσια ανθισμένου δάσους καθόμουνα πεσμένος. Κι αυτοί αγκομαχώντας διαρκώς ξεφυτρώνανε (τριγύρω)· αλλ’ επειδή γι’ αυτούς δεν φαίνονταν ωφέλιμο να ξαναγίνουνε τα πράγματα όπως πριν, πάλι αφενός αυτοί ανέβαιναν μετά στ’ όμορφο πλοίο πάνω, ενώ εμένα κρύψανε οι ίδιοι οι θεοί πανεύκολα, και στο κονάκι οδηγώντας με μέ φέραν ανδρός υπεύθυνου (και που επιστατεί)· γιατί ακόμα για εμέ γραφτό είναι να ζήσω». Απαντώντας δε σ’ αυτόν είπες, Εύμαιε ‘‘συβώτα’’: «Α κακότυχέ μου ξένε, που ξεσήκωσες τα μάλα την ψυχή (και το θυμό) μουτα καθέκαστα σαν είπες, όσα έπαθες ως τώρα κι όσο περιπλανήθηκες. Αλλ’ ούτε βέβαια αυτά πιστεύω, κατά κόσμον, και ούτε θα με πείσεις, ‘‘ειπών’’ περί του Οδυσσέως· τι σε πιέζει τέτοιος που είσαι (γέρος) να ψεύδεσαι σαν μάπας; Κι εγώ καλογνωρίζω και ο ίδιος το νόστο του αφέντη μου, ο που μισείτο απ’ όλους τους θεούς ολωσδιόλου μάλλον, ότι καθόλου δεν τον δάμασαν (εκεί) μαζί με Τρώες ή συμμάχων μες στα χέρια, την ώρα που ενεργούσε πολεμικά. Από αυτό και για αυτόν οι Πάντες Αχαιοί τύμβο και θα ποιούσαν, τέτοιον που και για το δικό του το παιδί μέγα το κλέος θ’ άφηνε οπίσω· τώρα όμως οι άρπυιες άδοξα τον αρπάξαν. Έτσι εγώ απόμακρος κοντά στα γουρουνάκια· ούτε και προς την πόλη έρχομαι, αν κάτι η Πηνελόπη η βαθυστόχαστη δεν ζητήσει για να έλθω, όταν θα έλθει μία είδηση από κάπου, αλλά και άλλοι τα καθέκαστα ρωτάνε εδώ γύρω, οι μεν αυτοί που χολοσκάνε ο αφέντης αν θα ‘ρθεί οι δε αυτοί που με χαρά, απλήρωτο το βιος (αυτού) που τρώνε· αλλά σ’ εμέ δεν είναι προσφιλές να μεταδίδω και ρωτώ, εξ’ ού εμένα κάποτε ‘‘είς’’ άνδρας Αιτωλός με μύθο (χάιδευε τ’ αυτιά κι) εξαπατούσε, που σαν εσκότωσε έναν άνδρα πάνω στη γη αφού περιπλανήθηκε πολύ ήλθε (και) στο δικό μου το κονάκι, κι εγώ αυτόν περιέβαλα μ’ αγάπη. Κι ισχυριζότανε αυτόν ανάμεσα σε Κρήτες να είδε στο πλευρό του Ιδομενέα καλαφατίζοντα τα πλοία, που του ρημάξανε οι θύελλες· και έλεγε ότι θα ’ρθεί ή προς το θέρος ή (μάλλον) το φθινόπωρο, πολλά χρήματα άγοντα (πολύτιμα κειμήλια), συν ευσεβείς συντρόφους. Κι εσύ, γέρο πολύπαθε, επειδή σ’ έστειλε ο δαίμονας σε ‘με, μήτε να μου προσφέρεις με ψεύδη κάτι τι ούτε με κάτι να μαγεύεις· ούτε διότι απ’ αυτό εγώ εσένανε θα σεβαστώ ούτε θα σ’ αγαπήσω, αλλά τον Δία ξένιο φοβούμενος αυτόν τον ίδιο κι ελεήμων». Και προς αυτόν είπε απαντώντας - σκέψη βαθειά - ο Οδυσσεύς: «Πόσο πολύ κάποιο κομμάτι της ψυχής άπιστο μες στα στήθια,τέτοιο που ούτε αν με πίεζες να σου ορκιστώ, ούτε και τότε θα σε πείσω. Αλλ’ άντε τώρα ρήτρα θε να φτιάξουμε... για την οποία από πάνω μάρτυρες για αμφότερους θεοί, αυτοί που έχουνε τον Όλυμπο. Αν μεν και γύριζε αφέντης ο δικός σου σε τούτο το παλάτι, ντυμένο χλαίνη και χιτώνα και ενδύματα (εμένα) να με στείλεις να πάω στο Δουλίχι, όπου για μένα αγαπημένο από ψυχής αποζητώ· αν δε και ο αφέντης σου δεν έλθει, όπως λέω, σε υπηρέτες από γκρεμό να αναθέσεις να με ρίξουν, ώστε και άλλος θα αποφεύγει πτωχός να εξαπατά». Απαντώντας τού ‘βαλε φωνές ο θεϊκός χοιροβοσκός: «Έτσι λοιπόν, φιλοξενούμενε, κι η υστεροφημία μου μα και η αρετήθα φτάσει στους ανθρώπους, και ύστερα μα και μετά αυτός που αφού σε πήρα στην παράγκα και πρόσφερα φιλοξενία, και θα σκότωνα κατόπιν “φιλικά” κι επάνω στο θυμό (μου)· και να προβλέψω έπειτα συγχώρεση απ’ το Δία (που όμως σκότωσε) τον Κρόνο. Τώρα όμως ώρα φαγητού· τάχιστα μέσα εδώ οι σύντροφοί μου θά ‘ρθουν, ‘‘ίνα’’ μες στο κονάκι το ζεστό να φτιάξουμε το φαγητό». Κι όπως αυτοί λέγανε μεταξύ τους όλα τούτα... πλησίαζαν κοντά και ήλθαν και γουρούνες κι οι άνδρες οι χοιροβοσκοί.Και τακτοποίησαν αυτές κατά πως συνηθίζονταν λοιπόν να κοιμηθούνε, κι ατέλειωτη σηκώνονταν κλαγγή από του χοίρους όπως μπαίναν στην αυλή· ύστερα αυτός ο θεϊκός χοιροβοσκός υπέδειξε στους σύντροφούς του: «Φέρτε τον πιο καλό από τους χοίρους, στον ξένο να θυσιάσω για τον αλλοδαπό· κι οι ίδιοι από κοντά θε ν’ απολαύσουμε, που όλη τη βρωμιά τραβάμε υποφέροντας ένεκα των ασπρόδοντων των χοίρων, ενώ άλλοι τον κάματο απλήρωτο τον τρώνε τον δικό μας». Όπως λοιπόν τα είπε έκοψε ξύλα με αλύπητο χαλκό, κι οι άλλοι μέσα έφεραν το πιο καλό πεντάχρονο γουρούνι.Έπειτα μεν αυτό έστησαν πάνω στη σχάρα· ούτ’ ο χοιροβοσκός λησμόνησε λοιπόν τους αθανάτους, διότι μ’ αγαθά μυαλά ήτανε προικισμένος, αλλά αυτός βεβαίως αρχίζοντας απ’ το κεφάλι τρίχες έβαλε στην πυρά του ασπρόδοντου του χοίρου και προσευχότανε σε όλους τους θεούς τον Οδυσσέα να γυρίσει τον ‘‘πολύφρονα’’ στο σπίτι το δικό του. Κι όπως (τον) ανασήκωσε τον έκοψε με σχίζα από δρυ, που άφησε με ορμή· και η ψυχή τον εγκατέλειψε· και σφάξανε λοιπόν και τον καψάλισαν, κι ευθύς τον τεμαχίσαν· ο δε χοιροβοσκός τοποθετούσε τα ωμά πάντων των τεμαχίων (των μελών) ιεραρχικά, σε λίπος πλούσιο (για άλειμμα). Και τά ’βαλε αφ’ ενός εις την πυρά αφού επάλειψε μ’ αλεύρι του σταχιού, και λιάνισαν και τ’ άλλα το λοιπόν και πέρασαν στους οβελίες από τις δύο τις μεριές και ψήσαν (περιστρέφοντας) επιμελώς και όλα τα τραβήξαν, και έριξαν σωρηδόν στα μικροτράπεζα ελιάς. Όρθιος κι ο χοιροβοσκός στεκόταν με σκοπό να (τα) μοιράσει· διότι για τα πρέποντα ήτανε ήδη γνώστης. Και τα μεν (επί τροχάδην) στα επτά διεμοίρασε χωρίζοντας τα πάντα (ως ειδήμων)· την (πρώτη) μεν ξεχωριστά στις νύμφες και Ερμή υιό Μαιάδας άφησε προσευχόμενος, τις άλλες δε διένειμε εις τον καθένα· ενώ στον Οδυσσέα από τα νώτα προσέφερε τιμητικά εις το διηνεκές του χοίρου του ασπρόδοντου, και την ψυχή τ’ αφέντη ευχαριστούσε. Και φωνάζοντας σ’ αυτόν είπε ο Οδυσσέας με περίσκεψη: «Μακάρι έτσι, Εύμαιε, στο Δία τον πατέρα να γενείς αγαπητός, όπως για με, ότι παρ’ όλο πού ’μαι τέτοιος (γέρος) με αγαθοεργίες με τιμάς». Κι απαντώντας προς αυτόν είπες, Εύμαιε ‘‘συβώτα’’: «Τρώγε, δαιμόνιε (εσύ ανάμεσα στους) ξένους, και τούτα ευχαριστήσου,ετούτα που υπάρχουνε. Και το μεν θα δώσει ο θεός, και θ’ αφήσει τ’ άλλο, ότι και αν με την ψυχή εθέλει· διότι δύναται τα πάντα». Και τώρα πρώτη προσφορά έριξε στην πυρά για τους θεούς αιώνιας γενιάς, και στάζοντας το ‘‘κοκκινέλι’’ στον πορθητή τον Οδυσσέαέβαλε μες στα χέρια· και παραδίπλα κάθισε αυτός. Σίτο διένειμε σ’ αυτούς Μεσαύλιος, αυτόν που ο χοιροβοσκός απέκτησε ο ίδιος μοναχός του άνακτος κατά την απουσία μακριά από τη δέσποινα και γέροντα Λαέρτη· κι αγόρασε λοιπόν αυτόν από τους Τάφιους με ‘‘χρήματα’’ δικά του. Πάνω στα έτοιμα φαγιά μπροστά τα χέρια απλώναν και αυτοί. Κι αφού στο τέλος χόρτασαν πιοτί φαΐ χαρήκαν, ο μεν Μεσαύλιος το φαγητό τους απομάκρυνε, εκείνοι δε για τον κοιτώνα, απ’ το ψωμί και από τα κρέατα χορτάτοι, εκίνησαν να πάνε. Και τότ’ επήλθε νύχτα ασέληνος κακιά, ενώ συγχρόνως έβρεχε ο Ζευς ολονυχτίς, επιπλέον μέγας Ζέφυρος φυσούσε, πάντα με υγρασία.Κι είπε μετά σ’ αυτούς ο Οδυσσέας δοκιμάζοντας τους δυό χοιροβοσκούς, αν πως γι’ αυτόν να του προσφέρει χλαίνη θα έβγαζε ή από κάποιο σύντροφο άλλον-ε να παρότρυνε, μια που αυτόν τον φρόντιζε πολύ: «Ακούστε τώρα, Εύμαιε κι οι άλλοι όλοι οι συντρόφοι. Κάνοντας (προσευχόμενος) μία ευχή τί λόγο θα ειπώ· διότι ο οίνος το προστάζει ‘‘ηλεός’’, που και τον τετραπέρατο (τον σώφρονα) παρακινεί ακόμα και να τραγουδά και να περιγελά, ακόμα και να σύρει το χορό, και κάποια ρητορία ξεπηδά, που νά ‘μενε καλύτερα χωρίς να ειπωθεί. Αλλ’ επειδή λοιπόν το πρωτοαναφώνησα, δεν θα το συγκαλύψω. Είθ’ όπως νέος δυνατός, κι η δύναμή μου νά ’μενε από τότε, τότε που αρχηγεύοντας κάτω απ’ την Τροία στήναμε καρτέρι. Ηγούνταν δε ο Οδυσσεύς μα και τ’ Ατρέα ο Μενέλαος, μετά από αυτούς τρίτος σαν αρχηγός κι εγώ· διότι διευθύνανε αυτοί. Αλλ’ όταν πια φτάσαμε μπρος στην πόλη και τείχος επιβλητικό, εμείς μεν γύρω απ’ το άστυ κάτω από φυλλώματα πυκνά, ανάμεσα σε καλαμιές και έλος, πεσμένοι κάτω απ’ τις ασπίδες καθόμασταν, κι επήλθε άσχημη η νυχτιά μετά (κακή) ‘‘Βοριά πεσόντος’’, ξεπαγιασμένη· ύστερα από πάνω άρχισε να χιονίζει· (ακριβώς) όπως η πάχνη η ψυχρή, και γύρω-γύρω κρύσταλλος σχηματιζόταν στις ασπίδες. Όπου οι άλλοι όλοι είχανε χλαίνες και χιτώνες, κι ατάραχοι κοιμόντουσαν, με τις ασπίδες σκεπασμένοι ως τους ώμους· ενώ εγώ πηγαίνοντας τη χλαίνη εγκατέλειψα στους σύντροφους ανόητα, μια που δε φανταζόμουνα το ρίγος θα με πιάσει, αλλά ακολουθούσα με ασπίδα μοναχή έχοντας και μια βράκα (ζώμα) λαμπερή. Αλλ’ όταν πια το τρίτο ήταν μέρος της νυκτός, και μετά βγήκαν τ’ άστρα, τότε κι εγώ στον Οδυσσέα είπα που ήτανε κοντά σκουντώντας με αγκώνα· κι εκείνος πάραυτα (υπ)άκουσεν: «Θεϊκής γενιάς Λαερτιάδη, πολυμήχαν’ Οδυσσεύ, δεν πρόκειται επί πολύ να βρίσκομαι στους ζωντανούς, αλλά εμέ η χειμωνιά (με) τσάκισε· γιατί δεν έχω χλαίνη. Με παραπλάνησε ο δαίμονας να είμαι μονοχίτων· και τώρα πια δεν γίνεται να υπάρξει υπεκφυγή». Ως είπα, κι έπειτα αυτός συνέλαβε μες στην ψυχή ετούτη εδώ τη σκέψη μονάχα κείνος ήταν (δυνατόν) ν’ αποφασίζει και να μάχεται· και συλλαβίζων χαμηλόφωνα είπε σ’ εμένα μια κουβέντα: «Σώπαινε τώρα, μη κανείς άλλος ακούσει σέναν-ε από τους Αχαιούς». Και στηριγμένος στον αγκώνα σήκωσε το κεφάλι και είπε μια κουβέντα: «Ακούστε φίλοι· θεϊκός ήλθε στον ύπνο μου ο όνειρος. Μακράν διότι ήλθαμε πολύ από τα πλοία· αλλά ποιος πάει για να πει στον Αγαμέμνονα Ατρείδη, ποιμένα των λαών, αν πιο πολλούς θα ξεσηκώσει για να ’ρθούν που βρίσκονται στο στόλο». Κι ως είπ’, ορθώθη έπειτα ο γιος του Ανδραίμονος (ο Αιτωλός) ο Θόας άρον-άρον, κι απέβαλε την φοινικόχρωμη τη χλαίνη, και ξεκίνησε να τρέχει για τα πλοία. Κι εγώ μέσα στο ρούχο εκεινού ξάπλωνα ευτυχισμένος, και φώτισε η χρυσόθρονος Ηώς. Ως νά ’μουν τώρα δυνατός, κι η δύναμή μου νά ’μενε από τότε. (Αχ) κάποιος και να έδινε μες στις καλύβες χλαίνη απ’ τους χοιροβοσκούς, δύο τινά, από αγάπη και ντροπή ανθρώπου του δικού σου· και με προδίδουν τώρα δα άσχημα ρούχα πως η σάρκα μου βαστά». Κι απαντώντας σε αυτόν (χοιροβοσκέ) είπες, Εύμαιε συβώτα: «Ω γέρο, έπαινος για σε και άφταστο, αυτό που περιέγραψες,καθόλου από το σωστό δεν ξέφυγε λόγος επωφελής που είπες· γι’ αυτό το ρούχο δεν θα στερηθείς ούτ’ άλλο κάτι τέτοιο, αυτά που επιβάλλονται σε όποιον συναντήσουμε ταλαίπωρο ικέτη, προς το παρόν· μετά απ’ την αυγή βεβαίως τα ράκη θα ξαναφορέσεις τα δικά σου. Γιατί όχι πολλές χλαίνες μα και περισσευάμενοι χιτώνες είναι εδώ για να ντυθούν, και μια για το καθένα ανθρωπάκι. Ύστερα που θα έλθει ο υιός του Οδυσσέα αγαπητός, ο ίδιος θα σου δώσει ενδύματα και χλαίνη και χιτώνα, και θα σε στείλει, όπου εσένα η καρδιά και η ψυχή επιθυμεί». Ως είπε ανασηκώθηκε, κι έτσι ετοποθέτησε γι’ αυτόν εγγύς προς τη φωτιά κρεβάτι, και έβαλε και εντός δέρματα και προβάτων και αιγών.Όπου ο Οδυσσεύς επλάγιασε· και πάνω σε αυτό έριξε χλαίνη μεγάλη και πυκνή, που για αυτόν παρευρισκόταν επιπλέον, για να μπορούν να ντύνονται, όταν χειμώνας άσχημος πλακώσει. Και όπως ο Οδυσσεύς κοιμήθηκε εδώ, ενώ κοντά σ’ αυτόν κοιμήθηκαν οι νεανίες άνδρες· όμως χοιροβοσκό δενχώραγε κρεβάτι επιτόπου, να κοιμηθεί μακριά απ’ τα γουρούνια. Αλλά βεβαίως το λοιπόν έξω να πάει εξοπλιζόταν· κι ο Οδυσσεύς χαιρόταν, ότι εκείνος ενεργά ενδιαφερόταν για το βιος του όταν βρισκόταν μακριά. Ξίφος μεν πρώτο οξύ περιέβαλε σε ώμους στιβαρούς, και ντύθηκε μια χλαίνη αντιανεμική, πολύ πυκνή, και σήκωσε τομάρι αιγός μεγάλης ευτραφούς, πήρε δε ακόντιο οξύ, που διώχνει σκύλους και ανθρώπους. Και κίνησε να πάει, εκεί που οι χοίροι ασπρόδοντοι κοιμόντουσαν κάτ’ απ’ τον όμορφο το βράχο, σ’ απάγγειο του Βοριά. |
Τελευταία επεξεργασία: