ΙΣΤΟΡΙΚΟ
1 – 4 Γυμνώθηκε από τα ράκη ο Οδυσσεύς, άπλωσε τις σαΐτες του εμπρός, κραδαίνοντας το τόξο και τους είπε:
νῦν αὖτε σκοπὸν ἄλλον, ὃν οὔ πώς τις βάλεν ἀνήρ,
εἴσομαι, αἴ κε τύχωμι, πόρῃ δέ μοι εὖχος Ἀπόλλων.» ...''
Οδύσσεια χ' 5-7
... «Τούτος μεν άθλος πια ο “άχραντος” (κι υπέρτατος) εξετελέσθη·
τώρα για τη συνέχεια άλλο σκοπό, π’ ουδέποτ’ έβαλε άνδρας κανείς,
“οψόμεθα’’, κι αν θα μου λάχει, και προσφέρει την ευχή σε μένα ο Απόλλων». ...
34-41 Το κατηγορητήριο που απαγγέλλει ο Οδυσσέας είναι:
α. ’’- Νομίζατε ότι δεν θα γυρίσω και καταστρέφατε τον οίκο μου’’.
β. ‘’- Βιάζατε τις παρακόρες και τις γυναίκες του οίκου’’.
γ. ‘’- Ενώ ζω, προτείνατε να παντρευτείτε τη γυναίκα μου, προσκομίσατε και προίκα’’.
δ. ‘’- Δεν φοβηθήκατε για την ασέβεια έναντι των θεών’’.
ε. ‘’- Δεν φοβηθήκατε ούτε τη νέμεση ανθρώπων για το μέλλον’’.
ΠΟΙΝΗ: Ο βρόγχος του θανάτου επισείεται.
42-59 Δεν ήξεραν από πού να ξεφύγουν και ο Ευρύμαχος προσπαθεί να διευκρινίσει ότι , ναι μεν και στο παλάτι και στους αγρούς γίνανε ατασθαλίες, αλλά αίτιος των πάντων είναι μόνο ο Αντίνοος, που ήδη πλήρωσε και κείτεται νεκρός, γιατί και ήθελε να καρπωθεί την εξουσία και να σκοτώσει τον Τηλέμαχο. Προτείνει να αποζημιώσουν στο εικοσαπλάσιο, έως να αισθανθεί ικανοποίηση.
60-88 - Ποινή θανάτου, απαντά ο Οδυσσέας για δεύτερη φορά και ή αντισταθείτε ή αν τα καταφέρετε τρεχάτε να γλυτώσετε, που δεν μπορείτε. Ο Ευρύμαχος, καλεί τους άλλους να πολεμήσουν, γιατί βρίσκονται σε παγίδα, να τον εκτοπίσουν, ν’ ανοίξουνε τις θύρες και να επέμβει ο λαός. Και, βγάζει το σπαθί του, ορμά γενναία και τρώει ένα βέλος μπρος στο στήθος. Και στις δυο πτώσεις, ο Όμηρος αναφέρει ότι πέφτοντας παρέσυραν τραπέζι και χύθηκε δέπας αμφικύπελλο – λατρευτικό ποτήρι των σπονδών, ώστε και πεθαίνοντας να κάνουνε ακόμα μία προσβολή προς τους θεούς.
89-130 Ο Αμφίνομος προσπαθεί να ανοίξει με το σπαθί του δρόμο προς την πύλη, αλλ’ ο Τηλέμαχος του πέρασε το δόρυ ανάμεσα στις δυο ωμοπλάτες. Εγκαταλείπει το δόρυ επί του Αμφίνομου, κάθετα σαν αντηρίδα, μη όπως το τραβάει να το βγάλει τον χτυπήσουν και τρέχει στον πατέρα να του πει να πεταχτεί να προσκομίσει αρματωσιές για Εύμαιο και τον Φιλοίτιο. Ώσπου ν’ αρματωθούν, τους κάλυπτε ο Οδυσσέας μ’ ένα σύννεφο σαΐτες.
131-177 Ο Αγέλαος ζητά απ’ το Μελάνθιο να βγει από το παραπόρτι για να ειδοποιήσει τους γειτόνους. Ο Μελάνθιος του λέει πως φρουρείται και θα φέρει όπλα από την αποθήκη, που ξέχασε ο Τηλέμαχος την πόρτα ανοιχτή. Και το οποίο διαπιστώνει ο Οδυσσέας και παραδέχεται ο Τηλέμαχος και, όταν βλέπουν τους άλλους να αρματώνονται, όταν διαπιστώνει ότι ο Μελάνθιος τα κουβαλάει από την αποθήκη, κρατάνε άμυνα οι δυο και διατάσσουν Εύμαιο και Φιλοίτιο να τον συλλάβουν και πισθάγκωνα να τον κρεμάσουν στα δοκάρια ζωντανό της υψηλότερης απ’ τις κολώνες.
178-204 Τον συλλάβανε την ώρα που είχε βρει μουχλιασμένη την ηρωική ασπίδα του Λαέρτη. Τον έπιασαν, τον έδεσαν και τον κρεμάσανε ψηλά να βλέπει υποφέροντας: ‘’- Και κοίτα, μην ξεχάσεις την αυγή να προσκομίσεις τίποτα για τους μνηστήρες’’. Και, αφού έκλεισαν τη θύρα, στάθηκαν αρματωμένοι στο πλευρό του Οδυσσέα.
που σου θυσίαζα καλά· κι εσύ μ’ εμέ στην ίδια ηλικία». ...
Οδύσσεια χ' 208-209
να πολεμάς μνηστήρες, και να αμύνεσαι μαζί μ’ αυτόν.
Διότι βέβαια αυτό που είν’ μες στο δικό μας το μυαλό νομίζω πως θα γίνει·
κι όταν σκοτώσουμε αυτούς, πατέρα και υιό,
μαζί μ’ αυτούς κι εσύ έπειτα θα χαθείς, (μ’) αυτά που προσδοκάς
να γίνουν στο παλάτι... θα χάσεις και το κράτος σου (θα φας την κεφαλή σου).
Αφού βεβαίως τ’ αφαιρέσουμε από σας με βία με χαλκό,
όσα σ’ ανήκουν κτήματα, τα δώθε και τα κείθε (εντός και τα εκτός)
δικά σου θα ενώσουμε μ’ αυτά του Οδυσσέα· ούτε τους γιους
θ’ αφήσουμε να ζουν μες στα παλάτια, ούτε τις θυγατέρες,
ούτε γυναίκα σεβαστή κάτω στην πόλη της Ιθάκης να γυρίζει». ...
Οδύσσεια χ' 213-222
241-254 Ο Αγέλαος εμψυχώνει Ευρύνομο και Αμφιμέδων και Δημοπτόλεμο (επίσης) και ο Πείσανδρο Πολυκτορίδη και έμπειρο Πολύβο· διότι αυτοί στην αρετή απ’ τους μνηστήρες (όλους) ήταν εξόχως άριστοι (χ' 242-244) και τους λέει να οργανωθούν γιατί δεν βλέπει πια τον Μέντορα κοντά τους και άμα τον χτυπήσουνε τον Οδυσσέα θα δοξαστούνε.
255-286 Οι βολές τους γίνονται όλες άστοχες χάρη στην Αθηνά, ενώ ο Οδυσσέας δίνει το σύνθημα και βρίσκουνε το στόχο. Δημοπτόλεμο από τη μία ο Οδυσσεύς, από την άλλη Ευρυάδη ο Τηλέμαχος, ο δε χοιροβοσκός τον Έλατο, Πείσανδρο δε παρόμοια εξόντωσε ο άνδρας ο βουκόλος ο επιβλέπων των βοδιών (χ' 266-268). Σκόρπισαν οι υπόλοιποι, τράβηξαν τα δόρατα από τους νεκρούς. Δεύτερη φορά η Αθηνά κάνει άστοχους τους μνηστήρες, βέβαια: Ο Αμφιμέδων όμως πέτυχε στο χέρι τον Τηλέμαχο επάνω στον καρπό επιπολαίως, έσκισε δε το πάνω δέρμα ο χαλκός. Κτήσιππος δε τον Εύμαιο επάνω απ’ την ασπίδα με το δόρυ το μακρύ “γρατζούνισε” τον ώμο· (χ' 277-280). Η πλευρά του Οδυσσέα... Όπου μετά τον Ευρυδάμαντα σημάδεψε ο Οδυσσεύς ο πορθητής, ενώ τον Αμφιμέδοντα Τηλέμαχος, Πόλυβο δε χοιροβοσκός· κι έπειτα έτσι Κτήσιππο άνδρας βουκόλος επιβλέπων των βοδιών έβαλε σημαδεύοντας στο στήθος, και είπε επευχόμενος σ’ αυτόν: (χ' 283-286)
παρασυρμένος από άγνοια θα λες μεγάλο λόγο, αλλά εις τους θεούς
άφησε νά ’χουν λόγο, σ’ ετούτο επειδή είναι ανώτεροι πολύ.
Να τούτο το αντίδωρο (εκείνου) του ποδιού, που κάποτε προσέφερες
στον Οδυσσέα ευσεβή την ώρα που ζητιάνευε -αλήτης- στο παλάτι». ...
Οδύσσεια χ' 287-291
310-329 Λίγο πριν τελειώσουν όλοι πέφτει στα γόνατά τους ο Λειώδης, του λέει ότι ήτανε οιωνοσκόπος, ότι πάντα προσπαθούσε να συγκρατήσει τους άλλους… Αμείλικτος ο Οδυσσέας τον σκοτώνει με το σπαθί του Αγελάου, λέγοντας του ότι το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να κάνει και παιδιά με την Πηνελόπη !
330-343 Ο Φήμιος ο αοιδός εκείνη τη στιγμή, ενώ σκεφτόταν αν θα δραπετεύσει ή να παρακαλέσει, τη γλύτωσε διότι του ‘πε:
Για τούτο ’δω που αργότερα κατάρα θα γενεί, αν και (τολμήσεις) αοιδό
να θανατώσεις, αυτός που άδω για θεούς και για ανθρώπους.
Είμαι και αυτοδίδακτος, και ένας θεός μες στο μυαλό μου φαντασίες
ενέπνευσε απ’ όλων των ειδών· φαίνομαι δε σ’ εσέ να μοιάζω κατά λάθος
και ως θεός· μη με “χαλάς” λυπήσου με γι’ αυτό.
Αυτά και ο Τηλέμαχος βέβαια θα τα έλεγε, τ’ αγαπημένο σου παιδί,
πως στο παλάτι σου εγώ εκούσια ποτέ, ούτε γιατί μ’ αρέσει,
γυρόφερνα με τους μνηστήρες ώστε να τραγουδώ στις δεξιώσεις,
αλλά πολύ περσότεροι και δυνατοί -σπουδαίοι- τραβάγαν με το ζόρι». ...
Οδύσσεια χ' 344-353
381-408 Έψαχνε ο Οδυσσέας να βρει και κάναν άλλο και τους είδε ''... πεπτεῶτας πολλούς, ὥς τ’ ἰχθύας, οὕς θ’ ἁλιῆες
δικτύῳ ἐξέρυσαν πολυωπῷ· οἱ δέ τε πάντες
κύμαθ’ ἁλὸς ποθέοντες ἐπὶ ψαμάθοισι κέχυνται·
τῶν μέν τ’ ἠέλιος φαέθων ἐξείλετο θυμόν· ... '' (χ' 384-388)
409-429 Ο Οδυσσέας της ζητά να σεβαστεί τους νεκρούς και να μην πανηγυρίζει, διότι αυτοί σκοτώθηκαν μ’ απόφαση θεών, για τις δικές τους ανομίες. Και της ζητά ν’ απαριθμήσει τις δούλες τις ατάσθαλες. ‘’- Από τις πενήντα που διδάξαμε έργα και δουλοσύνη – πειθαρχεία, δώδεκα έπαψαν να σέβονται ακόμα και εμένα, ούτε την Πηνελόπη, ούτε και τον Τηλέμαχο, που αν και πρόκοψε, δεν τον αφήνει η Πηνελόπη να κάνει κουμάντο σε αυτές. Πάω να την ξυπνήσω’’.
430-473 Ο Οδυσσέας δεν θέλει να την ξυπνήσει πριν μεταφέρουν με τις δούλες τους νεκρούς, μαζί και με τους δυο βοσκούς και αφού καθαρίσουν – συμμαζέψουνε το χώρο και, αφού τέλος θανατώσουνε κι αυτές που απολάμβαναν τιμή από την Αφροδίτη, για να ενώνονται με τους μνηστήρες. Έτσι έγιναν όλα και άπλωσε ένα σκοινί ο Τηλέμαχος και τις κρέμασε όπως στις ξόβεργες τις τσίχλες... Κι έβγαλαν το Μελάνθιο στο πρόθυρο και την αυλή
κόψαν και ξεριζώσαν και τ’ αρχίδια, ωμά να δώσουν στα σκυλιά,
χέρια μαζί και πόδια απέκοπταν με μια μανία απ’ την ψυχή. ...
Οδύσσεια χ' 474-477
ΜΝΗΣΤΗΡΟΦΟΝΙΑ, η δικαίωση. Για ποια ΔΙΚΑΙΩΣΗ μιλάμε;
Αν εξαιρέσουμε την άποψη περί του μακρινού δρόμου της επιστροφής στην Ιθάκη (Κ. Καβάφης), οι περισσότεροι από όσους ασχολήθηκαν με την Οδύσσεια, αντιμετώπιζαν το θέμα ως να είχαν να κάνουν με υπεράνθρωπο εκπρόσωπο επί γης μιας θεάς, έναν ‘‘ράμπο’’, ας πούμε!
Πιο πολύ απ’ όλα τους απασχολούσε αν οι επαφές του με εξωγήινους πολιτισμούς του επέτρεπαν να χειρίζεται σχεδίες τύπου hovercraft και να κινείται άνετα μεταξύ Αμερικής και Κέρκυρας!!
Τους απασχολούσε δηλαδή, το μέσον για την επίτευξη ενός σκοπού. Ποιος όμως ήταν ο σκοπός αυτός και ποια η κινητήρια δύναμη;
Την ίδια στιγμή όμως στο περιθώριο, ειδικά όσοι έχουν διατελέσει ξενιτεμένοι ή ξεριζωμένοι από τον τόπο τους ψέλλιζαν, αλλά ποιος να τους ακούσει; Ότι η δύναμη που έκανε ΑΘΑΝΑΤΗ την Οδύσσεια ήταν ο ΝΟΣΤΟΣ.
Ας αφήσουμε λοιπόν τη NASA να ασχολείται με τον εξ-ωκεανισμό της Οδύσσειας και ας ψελλίσουμε κι εμείς σιγά σιγά: Βρήκαμε ποιο είναι το βασικό μήνυμα και ο σκοπός της Οδύσσειας. Ο νόστος και η Οδύσσεια, απλά είναι το εργαλείο προς επίτευξη του σκοπού.
Προσέξτε πως ξεκινάει το έπος, με τον Ορέστη που μόλις έχει εξοντώσει τους σφετεριστές και τελειώνει με τον Οδυσσέα που μόλις έχει εξοντώσει τους σφετεριστές της εξουσίας. Δεν σας έχει κάνει εντύπωση ότι εδώ και 3000 χρόνια η παγκόσμια κοινή γνώμη το προσδοκούσε, ποτέ δεν είχε κατηγορήσει τον Οδυσσέα ως τον θύτη ενός από τα μεγαλύτερα ομαδικά εγκλήματα στην Ιστορία; Μια γενοκτονία. Απολαύστε μαζί μας το γιατί.
Η Ομηρική ανάλυση που ακολουθεί, είναι βασική για να καταλάβουμε το νόημα και το μήνυμα της Οδύσσειας, ή έστω ένα από τα πολλά μηνύματά της.
Κατά την απουσία των Αχαιών στον πόλεμο της Τροίας και γενικά με τους Λαούς της Θάλασσας στην Ανατολική Μεσόγειο, κάποιοι ‘‘μνηστήρες’’ της εξουσίας στα μετόπισθεν, ανέλαβαν δράση και κατέλυσαν προηγούμενες δομές. Η αρχή έγινε με τον Αίγισθο, που παραγκώνισε την εξουσία των Μυκηνών, παίρνοντας στο δικό του βασίλειο τη γυναίκα του Αγαμέμνονα Κλυταιμνήστρα ως δική του. Όταν επέστρεψε από τα Μικρασιατικά παράλια ο Άνακτας των Αχαιών, το δίδυμο των σφετεριστών κράτησε τα ηνία της εξουσίας στον τόπο του, αφού δολοφόνησε τον υιό του Ατρέα, μαζί με όλους τους επιτελείς και πιθανούς διαδόχους των Μυκηνών.
Αποκατάσταση και επιστροφή της εξουσίας στις Μυκήνες για τελευταία φορά και πριν οι Δωριείς του Τημένου, παρά το Τεμένιο του Άργους, νικήσουν τον εγγονό του Αγαμέμνονος Τισαμενό, έλαβε χώρα όταν ο υιός του Αγαμέμνονος ΟΡΕΣΤΗΣ σκότωσε μαζί, την ‘’αμαρτωλή’’ μητέρα του και τον εραστή της. Στο σημείο αυτό ξεκινάει η ΟΔΥΣΣΕΙΑ.
Οι θεοί στον Όλυμπο εξετάζουν αυτό το συμβάν και το οποίο εμπνέει την Αθηνά να προτείνει λύση σε μια ανάλογη περίπτωση που παρατείνεται: Κάποιος Αντίνοος, ως άλλος Αίγισθος, διεκδικεί την εξουσία όχι απλά για τον τόπο του, παίρνοντας ως λάφυρο τη βασίλισσα Πηνελόπη, αλλά - το πρωτάκουστο - να καταλάβει ΚΑΙ την εξουσία στο ‘‘πρώην’’ βασίλειο του Οδυσσέα...
Αντίνοος· γιατί αυτός τα έργα επινόησε ετούτα όχι και τόσο για του γάμου
την ανάγκη ούτε καθόλου από οίστρο, μα άλλα είχε στο μυαλό, που ο γιος
του Κρόνου δεν επέτρεψε να γίνουν, ώστε να βασιλεύσει στον καλοχτισμένο
δήμο της Ιθάκης ο ίδιος, γι’ αυτό καρτέρι στήνοντας ήθελε να σκοτώσει το παιδί σου.
...Έχει καλέσει για συμπαράσταση και άλλους έντεκα από την ίδια την Ιθάκη, που όμως εκείνοι νομίζουν ότι η διεκδίκηση είναι για όλους και για το ποιος θα καταφέρει να πάρει μαζί του την Πηνελόπη στα τεμένη του επί της Ιθάκης, δηλαδή στο δικό του βασίλειο ο καθένας. Επειδή ο σκοπός του Αντίνοου έχει χαρακτήρα πραξικοπήματος και κανείς των εντοπίων (μη συγγενών) δεν θα συμφωνήσει, μια που η Πηνελόπη είναι αναποφάσιστη και για πάντα προσκολλημένη στον Οδυσσέα, καλεί ευθύς εξ αρχής ανάλογους μνηστήρες, τόσο από λαούς που εξουσιάζουν οι Κεφαλλήνες, όπως η Ζάκυνθος κι η Σάμη (σημερινό Teacchi - Θιάκι), όσο και από συνεργαζόμενους γείτονες όπως την αποικία του Δουλιχίου στο Αργοστόλι, άλλους 96 σύνολο 108.
Όλοι αυτοί έχουν άτυπα καταλάβει την εξουσία στην Ιθάκη, αφού έχουν εγκατασταθεί επί τρία χρόνια στο παλάτι του Άνακτα των Κεφαλλήνων Οδυσσέα, σπαταλώντας την περιουσία του. Και αφού η συντριπτική πλειοψηφία είναι από αλλού, και αφού η περιουσία συντηρεί τους καταπατητές, το πάλαι ποτέ ένδοξο βασίλειο του Αρκείσιου τελεί υπό ΚΑΤΟΧΗ. ...Προς μεγάλη απογοήτευση του λαού της Ιθάκης και ενώ είναι ακόμα εν ζωή ο πρώην βασιλιάς Λαέρτης. Παράλληλα η βασίλισσα Πηνελόπη αρνείται το σενάριο αυτό, παρά τη ρητή εντολή και παρακαταθήκη του συζύγου της ότι θα έχει το ελεύθερο να παντρευτεί και να φύγει εφόσον αυτός καθυστερήσει να επιστρέψει και αφού ενηλικιωθεί το παιδί, αναλαμβάνοντας τη βασιλεία στα δικά του τεμένη.
Έτσι έχουν τα πράγματα, τη στιγμή που η θεά της σοφίας αναλαμβάνει δράση στην αρχή της Οδύσσειας. Ας δούμε τι άλλο έκαναν οι σφετεριστές της Ιθάκης από εκεί και μετά.
Στην ραψωδία α΄ 245-251, ο Τηλέμαχος πληροφορεί την Αθηνά ότι εδώ και τρία χρόνια οι μνηστήρες ζητάν σε γάμο τη μητέρα του, βασίλισσα Πηνελόπη. Αυτή είναι αναποφάσιστη και έτσι οι Μνηστήρες αποφασίζουν να κάνουν κατάληψη του ανακτόρου και να κατασπαταλήσουν τα πάντα από την περιουσία του Οδυσσέα. Στους στίχους 384-419 βλέπουμε την έντονη συζήτηση του Τηλεμάχου με τους μνηστήρες Αντίνοο και Ευρύμαχο.
Στη ραψωδία β΄ ο Τηλέμαχος συγκαλεί ανοιχτή συνέλευση, όπου φαίνεται από τα λεγόμενα απλών πολιτών ότι οι Μνηστήρες κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση από το λαϊκό αίσθημα, αυθαιρετούν και γίνεται σε όλους μας αντιληπτό - αυτό είναι και το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Όμηρος - ότι στην Ιθάκη δώδεκα λεβέντες έχουν καταλάβει πραξικοπηματικά την αρχή, έχοντας ως συνεπικουρία και άλλους 96 μάγκες από τα διπλανά νησιά. Ο Τηλέμαχος με εντολή της Αθηνάς ετοιμάζεται να δραπετεύσει νύχτα και να πάει σε Πύλο και Σπάρτη για να αναζητήσει τον πατέρα του που δεν έχει επιστρέψει ακόμα από τον Τρωικό πόλεμο.
Στη ραψωδία γ΄ ο Τηλέμαχος ευρίσκεται στην Πύλο, του βασιλιά Νέστορα.
Στη ραψωδία δ΄ ο Τηλέμαχος με τον υιό του Νέστορα Πεισίστρατο μεταβαίνουν στον Μενέλαο, βασιλιά της Λακεδαίμονος. Προς το τέλος της ραψωδίας αυτής η κάμερα του Ομήρου στρέφεται ξανά προς το παλάτι της Ιθάκης όπου από ένα τυχαίο γεγονός οι Μνηστήρες πληροφορούνται ότι ο Τηλέμαχος έχει πάει να ‘‘φέρει ενισχύσεις’’ από τη Σπάρτη και την Πύλο και τότε ο Αντίνοος εισηγείται να στήσουν ενέδρα και να τον σκοτώσουν κατά την επιστροφή. Έτσι γίνεται σαφές ότι αντίθετα από τους άλλους Μνηστήρες που επιθυμούσαν να πάρουν γυναίκα την Πηνελόπη, να φύγουν στον τόπο τους μαζί της και να αφήσουν τον Τηλέμαχο να νέμεται τα τεμένη του στην ησυχία του, αυτός ο άθλιος επιδιώκει ΚΑΙ την κατάληψη του θρόνου της Ιθάκης.
Από τη ραψωδία ε΄ και μετά μεταφερόμαστε εκεί που είναι ο Οδυσσέας. Στην ε΄ για παράδειγμα έχουμε τη μετάβαση του Οδυσσέα από την Καλυψώ στη Ναυσικά.
Στη ζ΄ συναντάει τη Ναυσικάα, που τον οδηγεί στο Παλάτι του πατέρα της Αλκίνοου (η΄).
Στη ραψωδία θ΄ γίνονται προς τιμή του φιλοξενούμενου Οδυσσέα γυμναστικές επιδείξεις, αθλητικοί αγώνες και απαγγελίες επών, σε ένα εκ των οποίων είναι πρωταγωνιστής. Η συγκίνησή του είναι μεγάλη και ο βασιλιάς Αλκίνοος τον καλεί να αποκαλύψει γιατί.
Στην αρχή της ραψωδίας ι΄ αποκαλύπτει ότι είναι ο γιος του Λαέρτη και βασιλιάς της Ιθάκης Οδυσσέας και στη συνέχεια αρχίζει να περιγράφει τις περιπέτειές του στο έκθαμβο κοινό που κατακλύζει τις σάλες του ανακτόρου της Σχερίας-Κέρκυρας. Η φανταστική αυτή περιήγηση στο παρελθόν θα καλύψει και τις ραψωδίες κ΄, λ΄, μ΄.
Στη ραψωδία ν΄ οι Φαίακες μεταφέρουν τον Οδυσσέα στην πατρίδα του. Στην παραλία συναντά την Αθηνά που τον ενημερώνει για το χάος στο οποίο έχει περιέλθει η εξουσία του τόπου του λόγω της απουσίας του και καταστρώνουν σχέδιο προς εξόντωση των μνηστήρων. Η βασική γραμμή θα είναι η ‘‘εκ των έσω εκπόρθηση’’ κατόπιν της δικής του διείσδυσης στο χώρο των γεγονότων και αφού ασφαλώς η θεά του τον μεταμορφώσει σε ζητιάνο.
Επανερχόμαστε στους Μνηστήρες στη ραψωδία ξ΄, όπου ο ‘‘ζητιάνος’’ Οδυσσέας πληροφορείται (στίχοι 91-108) από τον χοιροβοσκό Εύμαιο στην καλύβα του, περί των όσων κάνουν οι Μνηστήρες και πως φθείρουν την περιουσία του αφέντη του που έχει χαθεί στα ξένα (έτσι πιστεύει).
Στην αρχή της ραψωδίας ο΄ η Αθηνά πάει στη Σπάρτη να ‘‘μαζέψει’’ τον Τηλέμαχο , που τον είχαμε αφήσει εκεί στη ραψωδία δ΄, σε στιγμές χαράς και οινοποσίας στα πλαίσια των εορτών για τον διπλό γάμο των παιδιών, του Μενελάου και της Ελένης, ο Μεγαπένθης με μια δούλη και η Ερμιόνη με τον Νεοπτόλεμο, υιό Αχιλλέως. Να προσέξουμε εδώ τους στίχους 28-39, όπου η Αθηνά μέσα στον ύπνο του, καθώς κοιμάται τον ύπνο του δικαίου, τον πληροφορεί ότι η επιστροφή θα είναι δύσκολη μια και έχουν στήσει καρτέρι οι Μνηστήρες να τον σκοτώσουν. Γι` αυτό να αλλάξει δρομολόγιο.
Η ραψωδία π΄ είναι βασικότατη όσον αφορά τους μνηστήρες. Στην αρχή φτάνοντας ο Τηλέμαχος, με επίνοια της Αθηνάς στον ίδιο τόπο και στάνη που είναι ο Οδυσσέας, τον συναντάει ως άγνωστο ζητιάνο και ο οποίος του ζητά να επαναλάβει, για να το ακούσουμε καλά εμείς οι υπόλοιποι ότι Ο ΛΑΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΑΖΙ ΤΟΥ, οι άθλιοι αυθαιρετούν πραξικοπηματικά. Αφού φύγει ο Εύμαιος, η Αθηνά θα δώσει στον Οδυσσέα την κανονική του μορφή και έτσι θα τον αναγνωρίσει ο γιος του. Θα καταστρώσουν το πλήρες σχέδιο για την εξόντωση των μνηστήρων. Προς το τέλος της ραψωδίας με τα λόγια της Πηνελόπης μαθαίνουμε ότι παλαιότερα ο Οδυσσέας είχε ευεργετήσει την οικογένεια του χειροτερότερου των Μνηστήρων, του Αντίνοου, σώζοντας από βέβαιο θάνατο τον πατέρα του και συνεπώς, η απόπειρα δολοφονίας του Τηλέμαχου είναι ασέβεια και αχαριστία προς τον οίκο του Οδυσσέα, στίχοι 431-432:
και θες ν’ αποτελειώσεις το παιδί, και μεγαλειωδώς εμέ στενοχωρείς. ...
Στη ραψωδία ρ΄ ο Οδυσσέας μεταβαίνει στο Παλάτι καθοδηγούμενος από τον Εύμαιο, μέσω της απόκρημνης ατραπού κρυφά. Στους στίχους 212-254 περιγράφεται η συνάντηση με το τσιράκι των Μνηστήρων, γιδοβοσκό Μελάνθιο στην πηγή και ο οποίος κτυπά και προπηλακίζει τον Οδυσσέα. Στους στίχους 290-327 έχουμε την επική συνάντηση με τον ετοιμοθάνατο Άργο. Έντονη δράση των Μνηστήρων για τη συνέχεια.
Στη ραψωδία σ΄ οι μνηστήρες, απολαμβάνουν δυο ζητιάνους, τον Οδυσσέα και τον Ίρο, να ‘‘σκοτώνονται’’ στο ξύλο έτσι για να ‘‘σπάνε πλάκα’’.
Στη ραψωδία τ΄ ο Οδυσσέας, θριαμβευτής του ξυλοδαρμού μεταξύ των ζητιάνων, κερδίζει ως έπαθλο την ανοχή των μνηστήρων και γι’ αυτό δεν θα υπάρχουν αντιρρήσεις να φιλοξενηθεί τη νύχτα σε κάποια γωνιά του παλατιού. Έτσι θα βρει η Πηνελόπη την ευκαιρία, όταν θα μείνουν μόνοι τους, να ρωτήσει αυτόν τον σπουδαίο ζητιάνο αν ξέρει κάτι για τον άνδρα της. Θα τον πληροφορήσει, έτσι για να το ακούσουμε κι εμείς, πώς κορόιδευε τους Μνηστήρες τρία χρόνια με το ‘‘ράβε ξήλωνε’’ του σάβανου του Λαέρτη. Η ραψωδία αυτή έχει πλήθος άλλων πληροφοριών, μόνο που οι μνηστήρες απουσιάζουν, γιατί έχουν πάει σπίτια τους για ύπνο.
Στη ραψωδία υ΄ επανέρχονται οι Μνηστήρες το πρωί στο παλάτι και οι προκλήσεις τους κορυφώνονται.
Τελειώνουμε με τη ραψωδία φ΄ όπου με επίνοια της Αθηνάς η Πηνελόπη προκηρύσσει τον αγώνα του τόξου. Εδώ βλέπουμε, ανάλογα με του καθενός τη συμπεριφορά, τον χαρακτήρα του.
Η επόμενη ραψωδία είναι η χ΄, η ΜΝΗΣΤΗΡΟΦΟΝΙΑ. Ο Οδυσσέας μαζί με τον Τηλέμαχο, τον Εύμαιο συβώτα, τον βουκόλο Φιλοίτιο και με τη βοήθεια της Αθηνάς (Μέντωρ) εξοντώνει τους μνηστήρες μέχρις ενός και αποτινάσσει το ζυγό της κατοχής στην Ιθάκη.
Η Οδύσσεια με τα μάτια του Πολωνού ζωγράφου Jan Styka.
ΕΙΚΟΝΕΣ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ
Επάνω: Σκύφος ύψος 20 εκ., διάμετρος 23 εκ., 440 π.Χ. Ο Οδυσσέας σκοτώνει τους μνηστήρες της Πηνελόπης. Έκθεμα Νο:F 2588 στο Antikenmuseen του Βερολίνου.
Μέση και αριστερά: The massacre of the suitors by Ulysses (Η δολοφονία των μνηστήρων από τον Οδυσσέα) 4ος αιώνας π.Χ. Έκθεμα στο μουσείο του Λούβρου.
Μέση και δεξιά: Ulysses slaying the suitors of Penelope Καλλιτέχνης μετά τον William Hamilton, 1803 Έκθεμα Νο:1877,0609.1782 στο Βρετανικό Μουσείο.
Κάτω: Ο Οδυσσέας σκοτώνει τους μνηστήρες της Πηνελόπης Τolstoy, Fyodor Petrovich, 1818-22, Χαλκογραφία Αγία Πετρούπολη, Κρατικό Μουσείο Ρωσίας.
