ΙΣΤΟΡΙΚΟ
1 - 9 … Τρέχει η Ευρύκλεια να πει τα νέα στην Πηνελόπη, να την ξυπνήσει και να την πληροφορήσει ότι ο Οδυσσέας γύρισε και σκότωσε τους μνηστήρες που κατέστρεφαν τον οίκο της και καταπίεζαν τον υιό της.
10- 24 Όχι μόνο δεν την πιστεύει η Πηνελόπη, αλλά τη λέει και ‘μαία’ για να τονίσει το λάθος της Ευρύκλειας, αφού τον Οδυσσέα τον είχε ξεγεννήσει. Διαμαρτύρεται ότι άδικα την ξύπνησε από τέτοιο ωραίο ύπνο και της λέει ότι αν την ξύπναγε έτσι άδικα κάποια άλλη, θα την είχε ‘τσακίσει’.
25- 69 Η Ευρύκλεια το επαναλαμβάνει και προσθέτει ότι το ήξερε το σχέδιο από μέρες ο Τηλέμαχος, αλλά από σωφροσύνη δεν το είχε μαρτυρήσει, μέχρι να έρθει η δικαίωση. Η Πηνελόπη απορεί πως τα κατάφερε μόνος του εναντίον τόσων. Η Ευρύκλεια της απαντά ότι η ίδια είχε αντιληφθεί μόνο βογκητά, γιατί κράταγε από την άλλη μεριά σφαλιστά τα περάσματα και όταν την κάλεσαν τους είδε σκοτωμένους. ‘’- Τώρα πια τους έχουν βγάλει έξω και θειαφίζει, ‘πῦρ μέγα κηάμενος’ και μ’ έστειλε να σε καλέσω. Ακολούθα με για να χαρείς όπως κι εγώ. Αρκετά κράτησε η προσμονή, γύρισε ζωντανός και τους τιμώρησε’’. Η Πηνελόπη πάλι δεν πιστεύει ότι γύρισε ο Οδυσσέας, αλλά όλη τη δουλειά έκανε κάποιος άλλος πολίτης, μια που πολλοί ‘τα είχαν μαζεμένα’
70- 87 Η Ευρύκλεια χρησιμοποιεί τα λόγια του Διός προς την Αθηνά: ‘’… «Τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων, …’’, όταν τη βλέπει δύσπιστη. Και της λέει ότι και η ίδια τον είχε ανακαλύψει τότε που του έπλυνε τα πόδια, στη ραψωδία τ’, και αν δεν τη πιστεύει, να την σκοτώσει η Πηνελόπη. Τελικά, έστω και μόνο για να δει, για χάρη του παιδιού της, ποιος εξετέλεσε τον άθλο, την ακολούθησε και κατέβηκε διχασμένη, αν θα τρέξει να τον φιλήσει ή αν θα τον εξερευνήσει.
10- 24 Όχι μόνο δεν την πιστεύει η Πηνελόπη, αλλά τη λέει και ‘μαία’ για να τονίσει το λάθος της Ευρύκλειας, αφού τον Οδυσσέα τον είχε ξεγεννήσει. Διαμαρτύρεται ότι άδικα την ξύπνησε από τέτοιο ωραίο ύπνο και της λέει ότι αν την ξύπναγε έτσι άδικα κάποια άλλη, θα την είχε ‘τσακίσει’.
25- 69 Η Ευρύκλεια το επαναλαμβάνει και προσθέτει ότι το ήξερε το σχέδιο από μέρες ο Τηλέμαχος, αλλά από σωφροσύνη δεν το είχε μαρτυρήσει, μέχρι να έρθει η δικαίωση. Η Πηνελόπη απορεί πως τα κατάφερε μόνος του εναντίον τόσων. Η Ευρύκλεια της απαντά ότι η ίδια είχε αντιληφθεί μόνο βογκητά, γιατί κράταγε από την άλλη μεριά σφαλιστά τα περάσματα και όταν την κάλεσαν τους είδε σκοτωμένους. ‘’- Τώρα πια τους έχουν βγάλει έξω και θειαφίζει, ‘πῦρ μέγα κηάμενος’ και μ’ έστειλε να σε καλέσω. Ακολούθα με για να χαρείς όπως κι εγώ. Αρκετά κράτησε η προσμονή, γύρισε ζωντανός και τους τιμώρησε’’. Η Πηνελόπη πάλι δεν πιστεύει ότι γύρισε ο Οδυσσέας, αλλά όλη τη δουλειά έκανε κάποιος άλλος πολίτης, μια που πολλοί ‘τα είχαν μαζεμένα’
70- 87 Η Ευρύκλεια χρησιμοποιεί τα λόγια του Διός προς την Αθηνά: ‘’… «Τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων, …’’, όταν τη βλέπει δύσπιστη. Και της λέει ότι και η ίδια τον είχε ανακαλύψει τότε που του έπλυνε τα πόδια, στη ραψωδία τ’, και αν δεν τη πιστεύει, να την σκοτώσει η Πηνελόπη. Τελικά, έστω και μόνο για να δει, για χάρη του παιδιού της, ποιος εξετέλεσε τον άθλο, την ακολούθησε και κατέβηκε διχασμένη, αν θα τρέξει να τον φιλήσει ή αν θα τον εξερευνήσει.
… Κι αυτή αφού εισήλθε και υπερέβη το κατώφλι,
εκάθισε έπειτα απέναντι στον Οδυσσέα, μπρος στης πυράς τη φωταυγή,
(που έπεφτε) στον άλλο τοίχο· ενώ κι αυτός προς το μεγάλο κίονα
στεκότανε κάτω κοιτάζοντας προσμένοντας, αν κάτι είπει σε αυτόν
η σύντροφος η λυγερή, μια που (τον) είδε με τα μάτια.
Κι αυτή στεκόταν άφωνη, κι έπεφτε στην καρδιά της παγωμάρα·
κι άλλοτε μεν τον κοίταζε στην όψη πάνω κάτω επισταμένως και σε βάθος,
άλλοτε δεν μπορούσε να γνωρίσει άσχημα έχοντα ενδύματα στο σώμα.
και ο Τηλέμαχος επέπληξε, και είπε μια κουβέντα και μ’ αυτό αφετηρία κατονόμαζε:
«Μάνα μου κακομάνα μου, που έχεις απροσήγορη ψυχή,
γιατί έτσι απ’ τον πατέρα κρατιέσαι μακριά, ούτε κοντά σ’ αυτόν
ζητάς να μάθεις ιστορίες αφού κάτσεις ούτ’ έπειτα ρωτάς;
Και ούτε καμιά άλλη γυναίκα έτσι βέβαια με μια αλύγιστη ψυχή
θα στέκονταν μακριά από τον άνδρα, που για αυτήν αφού υπέφερε πολλά
θα έρχονταν σε χρόνο εικοστό στην πατρική τη γη·
και όμως αιωνίως η δική σου η καρδιά στερεοτέρα από λίθο». ...
Οδύσσεια ψ’ 88-103
εκάθισε έπειτα απέναντι στον Οδυσσέα, μπρος στης πυράς τη φωταυγή,
(που έπεφτε) στον άλλο τοίχο· ενώ κι αυτός προς το μεγάλο κίονα
στεκότανε κάτω κοιτάζοντας προσμένοντας, αν κάτι είπει σε αυτόν
η σύντροφος η λυγερή, μια που (τον) είδε με τα μάτια.
Κι αυτή στεκόταν άφωνη, κι έπεφτε στην καρδιά της παγωμάρα·
κι άλλοτε μεν τον κοίταζε στην όψη πάνω κάτω επισταμένως και σε βάθος,
άλλοτε δεν μπορούσε να γνωρίσει άσχημα έχοντα ενδύματα στο σώμα.
και ο Τηλέμαχος επέπληξε, και είπε μια κουβέντα και μ’ αυτό αφετηρία κατονόμαζε:
«Μάνα μου κακομάνα μου, που έχεις απροσήγορη ψυχή,
γιατί έτσι απ’ τον πατέρα κρατιέσαι μακριά, ούτε κοντά σ’ αυτόν
ζητάς να μάθεις ιστορίες αφού κάτσεις ούτ’ έπειτα ρωτάς;
Και ούτε καμιά άλλη γυναίκα έτσι βέβαια με μια αλύγιστη ψυχή
θα στέκονταν μακριά από τον άνδρα, που για αυτήν αφού υπέφερε πολλά
θα έρχονταν σε χρόνο εικοστό στην πατρική τη γη·
και όμως αιωνίως η δική σου η καρδιά στερεοτέρα από λίθο». ...
Οδύσσεια ψ’ 88-103
104-122 Η Πηνελόπη αποφασίζει να καταφύγει στα σημάδια που έχουν μεταξύ τους, για να αναγνωριστούν. Συμφωνεί και ο Οδυσσέας, καθησυχάζει τον Τηλέμαχο και δικαιολογεί την Πηνελόπη, γιατί φταίνε τα κουρέλια που φοράει κι η εμφάνιση. Μάλιστα τον καλεί να βάλει το μυαλό του να δουλέψει, πως στους πολίτες θα δικαιολογηθεί που σκότωσε τον ανθό της πόλης, που υπό άλλες συνθήκες και έναν να σκότωνες θα έφευγες φυγάς.
123-152 Ο Τηλέμαχος ‘πετάει πίσω το μπαλάκι’ λέγοντας του ότι ως Οδυσσέας πολυμήχανος-διάσημος, κάτι θα ξέρει πάρα πάνω να σκεφτεί. Έτσι ο Οδυσσέας προτείνει να πλυθούν – ντυθούν και να συνεχίσουνε το γλέντι με τον αοιδό, για να ακούγεται η φασαρία, να νομίζει ο κόσμος ότι γίνεται γάμος μέχρι αργά και την άλλη μέρα, φεύγουν στους αγρούς, όπου θα ζητήσουν την προστασία του Διός. Έτσι κι έγινε, μάλιστα στολίσανε τις γυναίκες (σε μια πρωτοφανή αναβάθμιση του ρόλου τους, ως δμώες αρχικά). Αφού λοιπόν ξεκίνησε το γλέντι και όπως χτυπούσαν τα ποδάρια, οι περαστικοί ρίχνανε την ευθύνη στην ‘άθλια’ Πηνελόπη, που δεν άντεξε και παντρεύεται έναν μνηστήρα!
153-170 Όταν λούστηκε κι ο Οδυσσέας από την Ευρυνόμη, έλαμψε και αναδείχτηκε όλη του η ομορφιά, τόσο που ο Όμηρος τον παρομοιάζει με χρυσό στολισμένο με ασήμι, απ’ τον Ήφαιστο η διδαχή και απ’ την Αθηνά η παιδεία. Κάθεται απέναντι από την Πηνελόπη και απορεί για την παγωμάρα της, που τόσα πέρασε για να γυρίσει κοντά της.
171-204 Ο Οδυσσέας ζητά από τη μαία-Ευρύκλεια να στρώσει το κρεβάτι για χάρη του. Η Πηνελόπη λέει ότι θυμάται πως ήταν ο άντρας της όταν έφευγε απ’ την Ιθάκη και της λέει να το στρώσει εκτός θαλάμου. Έκπληκτος ο Οδυσσέας, απορεί, ποιος θεός έχει μετακινήσει το κρεβάτι, γιατί ένα κρεβάτι ριζωμένο, κανένας από τους θνητούς δεν δύναται να το μετακινήσει. Της λέει την ιστορία και πως έφτιαξε το κρεβάτι, από μια ριζωμένη ελιά, κόβοντας κορμό και φυλλωσιά, μετά έκανε χώρο σκεπαστό, το θάλαμο και στόλισε το κρεβάτι με χρυσό, το έβαλε και σε καλούπια. Και το παρουσιάζει ως σημάδι αναγνώρισης και απορεί, μη κάποιος άλλος το πριόνισε από τη ρίζα.
123-152 Ο Τηλέμαχος ‘πετάει πίσω το μπαλάκι’ λέγοντας του ότι ως Οδυσσέας πολυμήχανος-διάσημος, κάτι θα ξέρει πάρα πάνω να σκεφτεί. Έτσι ο Οδυσσέας προτείνει να πλυθούν – ντυθούν και να συνεχίσουνε το γλέντι με τον αοιδό, για να ακούγεται η φασαρία, να νομίζει ο κόσμος ότι γίνεται γάμος μέχρι αργά και την άλλη μέρα, φεύγουν στους αγρούς, όπου θα ζητήσουν την προστασία του Διός. Έτσι κι έγινε, μάλιστα στολίσανε τις γυναίκες (σε μια πρωτοφανή αναβάθμιση του ρόλου τους, ως δμώες αρχικά). Αφού λοιπόν ξεκίνησε το γλέντι και όπως χτυπούσαν τα ποδάρια, οι περαστικοί ρίχνανε την ευθύνη στην ‘άθλια’ Πηνελόπη, που δεν άντεξε και παντρεύεται έναν μνηστήρα!
153-170 Όταν λούστηκε κι ο Οδυσσέας από την Ευρυνόμη, έλαμψε και αναδείχτηκε όλη του η ομορφιά, τόσο που ο Όμηρος τον παρομοιάζει με χρυσό στολισμένο με ασήμι, απ’ τον Ήφαιστο η διδαχή και απ’ την Αθηνά η παιδεία. Κάθεται απέναντι από την Πηνελόπη και απορεί για την παγωμάρα της, που τόσα πέρασε για να γυρίσει κοντά της.
171-204 Ο Οδυσσέας ζητά από τη μαία-Ευρύκλεια να στρώσει το κρεβάτι για χάρη του. Η Πηνελόπη λέει ότι θυμάται πως ήταν ο άντρας της όταν έφευγε απ’ την Ιθάκη και της λέει να το στρώσει εκτός θαλάμου. Έκπληκτος ο Οδυσσέας, απορεί, ποιος θεός έχει μετακινήσει το κρεβάτι, γιατί ένα κρεβάτι ριζωμένο, κανένας από τους θνητούς δεν δύναται να το μετακινήσει. Της λέει την ιστορία και πως έφτιαξε το κρεβάτι, από μια ριζωμένη ελιά, κόβοντας κορμό και φυλλωσιά, μετά έκανε χώρο σκεπαστό, το θάλαμο και στόλισε το κρεβάτι με χρυσό, το έβαλε και σε καλούπια. Και το παρουσιάζει ως σημάδι αναγνώρισης και απορεί, μη κάποιος άλλος το πριόνισε από τη ρίζα.
Ο Αλέξης Ξενίας από την Ικαρία, έχει μια άποψη επί του θέματος
205-235 Ακόμα μια φορά συγκλονίζεται η Πηνελόπη από τα ολοφάνερα σημάδια που αποκάλυψε ο Οδυσσεύς. Τον αγκαλιάζει δακρυσμένη και τον φιλά. Λέει στον Οδυσσέα ότι οι θεοί τους καταράστηκαν να ζήσουν μακριά, να μην χαρούν τα νιάτα τους και να μη διαβούν το δρόμο της ζωής αντάμα, μέχρι τα γηρατειά. Να ήξερε και η Ελένη τι κακό θα προκαλέσει, πόσοι θα χωρίσουν εξ αιτίας της. Και τον αγκαλιάζει με μια λαχτάρα, όπως οι ναυαγοί βλέπουνε τη στεριά.
239-287 Η Αθηνά συμπαρίσταται παρατείνοντας τη διάρκεια της βραδιάς, για να χαρούνε την αγάπη. Κάποια στιγμή, άρχισε να της λέει για τη συνάντηση, τα λόγια του Τειρεσία και όλα όσα είδαμε στη ραψωδία λ’ (έτσι για να εμπεδώσουμε ότι ο Οδυσσέας είναι θαμμένος μακριά από την πατρίδα). Η Πηνελόπη παραδέχεται ότι το μυστικό είναι κανείς να φτάσει στα γηρατειά.
288-341 Η Ευρυνόμη και η Ευρύκλεια τους έστρωσαν το κρεβάτι στο θάλαμο, όπου η πρώτη τους οδήγησε με τη λαμπάδα. Τέλειωσε ο χορός και έπεσαν κι οι άλλοι για ύπνο εντός του ανακτόρου. Κι ανάμεσα σε αγκαλιές και έρωτες, έλεγαν και τις ιστορίες, για τους μνηστήρες και τα αίσχη τους η Πηνελόπη, για τις περιπέτειες που είδαμε στο Φανταστικό της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας.
342-372 Η Αθηνά έφερε το ξημέρωμα μόνον αφού χαρήκανε τα πάντα και έπεσαν να κοιμηθούν ευτυχισμένοι. Το πρωί υπόσχεται στην Πηνελόπη ότι θα κάνει τα αδύνατα –δυνατά να πάρουν πίσω αυτά που τους χρωστάνε. Της δίνει εντολή, να αποχωρήσει στα διαμερίσματά της με τις αμφίπολες γυναίκες και να περιμένει τις εξελίξεις. Αυτός, στο μεταξύ θα πεταχτεί μέχρι τον πατέρα του. Αρματώθηκε, σήκωσε και τους άλλους και φύγανε χαράματα για τους αγρούς, σκεπασμένοι με ομίχλη από την Αθηνά, για να μη φαίνονται.
ΕΙΚΟΝΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ239-287 Η Αθηνά συμπαρίσταται παρατείνοντας τη διάρκεια της βραδιάς, για να χαρούνε την αγάπη. Κάποια στιγμή, άρχισε να της λέει για τη συνάντηση, τα λόγια του Τειρεσία και όλα όσα είδαμε στη ραψωδία λ’ (έτσι για να εμπεδώσουμε ότι ο Οδυσσέας είναι θαμμένος μακριά από την πατρίδα). Η Πηνελόπη παραδέχεται ότι το μυστικό είναι κανείς να φτάσει στα γηρατειά.
288-341 Η Ευρυνόμη και η Ευρύκλεια τους έστρωσαν το κρεβάτι στο θάλαμο, όπου η πρώτη τους οδήγησε με τη λαμπάδα. Τέλειωσε ο χορός και έπεσαν κι οι άλλοι για ύπνο εντός του ανακτόρου. Κι ανάμεσα σε αγκαλιές και έρωτες, έλεγαν και τις ιστορίες, για τους μνηστήρες και τα αίσχη τους η Πηνελόπη, για τις περιπέτειες που είδαμε στο Φανταστικό της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας.
342-372 Η Αθηνά έφερε το ξημέρωμα μόνον αφού χαρήκανε τα πάντα και έπεσαν να κοιμηθούν ευτυχισμένοι. Το πρωί υπόσχεται στην Πηνελόπη ότι θα κάνει τα αδύνατα –δυνατά να πάρουν πίσω αυτά που τους χρωστάνε. Της δίνει εντολή, να αποχωρήσει στα διαμερίσματά της με τις αμφίπολες γυναίκες και να περιμένει τις εξελίξεις. Αυτός, στο μεταξύ θα πεταχτεί μέχρι τον πατέρα του. Αρματώθηκε, σήκωσε και τους άλλους και φύγανε χαράματα για τους αγρούς, σκεπασμένοι με ομίχλη από την Αθηνά, για να μη φαίνονται.
Το τοπίο της Ομηρικής Ιθάκης, που ενέπνευσε τον Όμηρο με πρώτο πλάνο το χώρο των Ανακτόρων του Οδυσσέα.
ΕΙΚΟΝΕΣ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟΥ
Κορμοί από τεράστιες ελιές στην Κεφαλλονιά, όπως εκείνη που έκοψε ο Οδυσσέας για να φτιάξει το κρεβάτι του.
Για πιο πλήρη ενημέρωση, παρακαλούμε μελετείστε τη ραψωδία ψ', αρχαίο κείμενο - νεοελληνική απόδοση, εδώ: https://homericithaca.com/threads/134/
Για το ΗΠΕΙΡΟΙΟ, εδώ: https://homericithaca.com/threads/31/ .
Τελευταία επεξεργασία: